Mέχρι και το 2021 ορίζουν τα Ειρηνοδικεία δικάσιμο για υποθέσεις υπερχρεωμένων καταναλωτών, ενώ η δυναμική των "κόκκινων " δανείων στην ελληνική κοινωνία για τα επόμενα χρόνια οδήγησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να προτείνει στην ελληνική κυβέρνηση να "ξαναδεί" το θέμα του εξωδικαστικού συμβιβασμού.

Η πρόταση του ΔΝΤ συνδέει την εξωδικαστική επίλυση των κόκκινων δανείων υπερχρεωμένων νοικοκυριών με την παροχή κινήτρων φορολογικών και ρυθμιστικού περιεχομένου προς τις τράπεζες και κινήτρων προς τους καταναλωτές προκειμένου να λειτουργήσει ο θεσμός. Κυβερνητικοί κύκλοι σχολίασαν για αυτή την πρόταση ότι στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να πρέπει να ολοκληρωθεί το αμέσως προσεχές διάστημα, "μετατίθεται η συζήτηση σε δεύτερο χρόνο". Ωστόσο, το υπουργείο Οικονομικών και η Τράπεζα της Ελλάδος ετοιμάζουν προτάσεις για να ξεκινήσει η σχετική διαπραγμάτευση. Μάλιστα από την πλευρά του ΔΝΤ έχει αναφερθεί το παράδειγμα της Ολλανδίας όπου ο συγκεκριμένος θεσμός περνά μέσα από τις υποδομές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε συνεργασία με τις καταναλωτικές οργανώσεις με άλλες ΜΚΟ, μηχανισμούς ανεύρεσης εργασίας και ψυχολογικής υποστήριξης των υπερχρεωμένων έχει δώσει λύσεις. Το μοντέλο Ολλανδίας προκρίνουν και οι καταναλωτικές οργανώσεις οι οποίες τις επόμενες ημέρες θα υποβάλλουν συνολικό σχέδιο. Το μοντέλο της Ολλανδίας βασίζεται στη λειτουργία γραφείων της τοπικής αυτοδιοίκησης στα οποία παρέχονται όλες οι πληροφορίες σχετικά με τον τραπεζικό δανεισμό και οι λύσεις που υπάρχουν σε κάθε περίπτωση. Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με στοιχεία των καταναλωτικών οργανώσεων όπως ανέφερε η κ. Καλαποθαράκου πρόεδρος της ΕΚΠΟΙΖΩ, μόνο μία υπόθεση από την 1η Σεπτεμβρίου του 2010 έως το τέλος του 2012 διευθετήθηκε εξωδικαστικά με όλες τις προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος, ενώ συνολικά στο ίδιο διάστημα, έχουν επιτευχθεί 200 συμβιβασμοί. Σημειώνεται ότι οι αιτήσεις σε όλη την επικράτεια από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς υπερβαίνουν τις 60.000.

Τα μέλη των καταναλωτικών οργανώσεων σημείωσαν ότι ο εξωδικαστικός συμβιβασμός «συμφέρει» τους καταναλωτές και δεν θα πρέπει να επιμένουν να φθάνει η υπόθεσή τους στα δικαστήρια νομίζοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα διαγραφούν χρέη. Ήδη από το 1/1//2011 έως τέλος του 2012 κατατέθηκαν συνολικά 34.931 αιτήσεις στα Ειρηνοδικεία εκ των οποίων 9.335 αιτήσεις στο Ειρηνοδικείο της Αθήνας, από τις οποίες πραγματοποιήθηκε μόνο ένας δικαστικός συμβιβασμός, επικυρώθηκαν δύο εξωδικαστικοί συμβιβασμοί, εκδόθηκαν 85 αποφάσεις, δεκτές για δικαστική διαδικασία έγιναν 469 και απορρίφθηκαν 382 και καμία εκδικασμένη. Για την υπόλοιπη χώρα οι δικάσιμοι ορίζονται μέχρι και το 2021. Στο σύνολο των καταναλωτών που διαχειρίζονται οι ενώσεις- μέλη της ΠΟΜΕΚ υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 35% είναι άνεργοι χωρίς να υπολογίζονται οι ελεύθεροι επαγγελματίες που δεν εργάζονται. Από τα στατιστικά της ΠΟΜΕΚ για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό οι τηλεφωνικές κλήσεις ανά έτος είναι 100.000, οι υποθέσεις με ακίνητο ανέρχεται στο 70% του συνόλου και από τα μέλη της Οργάνωσης από τον Σεπτέμβριο του 2010 μέχρι και το 2012 έχουν γίνει 44.551 αιτήσεις δηλαδή κατά μέσο όρο 3,5 αιτήματα ανά μέλος. Η εκτίμηση των Οργανώσεων είναι ότι πρέπει να διαγραφεί σημαντικό μέρος των καταναλωτικών δανείων για να γίνει εφικτή η εξυπηρέτηση του υπόλοιπου χρέους.

Σε πωλήσεις πακέτων δανείων αναμένεται να προχωρήσουν το επόμενο διάστημα οι τράπεζες, επιχειρώντας να καθαρίσουν τους ισολογισμούς τους και να περιορίσουν το ενεργητικό τους. Η άνοδος των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε άνω του 25% του συνολικού χαρτοφυλακίου του συστήματος - περισσότερα από 57 δισ. ευρώ κόκκινων δανείων - προβληματίζει έντονα τις διοικήσεις των τραπεζών και τις εποπτικές αρχές και θεωρείται θέμα χρόνου να πραγματοποιηθούν συναλλαγές αυτού του είδους. Ειδικότερα, στο σχέδιο νόμου εξετάζεται να ενταχθεί ρύθμιση σύμφωνα με την οποία distress funds, τα οποία έχουν αγοράσει ή θα αγοράσουν στο μέλλον χαρτοφυλάκια κόκκινων δανείων από τις τράπεζες, να υποχρεώνονται να έχουν «αντίκλητο» στην Ελλάδα και κατ’ επέκταση να υπάγονται στο εθνικό δίκαιο. Συγκεκριμένα, θα προβλέπεται ότι αν εκχωρηθεί απαίτηση πιστωτή προς τρίτους, ο εκδοχέας που δεν έχει κύρια κατοικία ή έδρα στην ελληνική επικράτεια οφείλει να ορίσει αντίκλητο στην ελληνική επικράτεια και να το γνωστοποιήσει στον οφειλέτη. Μέχρι τη γνωστοποίηση θα τεκμαίρεται ως αντίκλητος, ο τελευταίος εκχωρητής της απαίτησης, με κύρια κατοικία ή έδρα στην ελληνική επικράτεια. Ο στόχος των distress funds είναι ανάλογα με το είδος τους, ναυτιλιακά και επιχειρηματικά δάνεια και δευτερευόντως στεγαστικά. Ειδικά, πάντως, για τα επιχειρηματικά, το ενδιαφέρον συνδέεται με τη στόχευση που έχουν τα funds αυτής της κατηγορίας για επιχειρήσεις με προβλήματα αλλά πιθανές προοπτικές εφόσον πραγματοποιηθεί ριζική αναδιάρθρωση.

Η ανάγκη απομόχλευσης και εξυγίανσης των ισολογισμών γίνεται όλο και πιο έντονη για τις ελληνικές τράπεζες που μετά την ανακεφαλαιοποίηση θα κληθούν να εφαρμόσουν ρεαλιστικά σχέδια αναδιάρθρωσης. Η αγορά αναμένει ότι θα πραγματοποιηθούν πωλήσεις δανειακών χαρτοφυλακίων, ακόμη και «καλών» δανείων στο πλαίσιο της μείωσης του ενεργητικού, κάτι που το προηγούμενο διάστημα δεν ήταν εφικτό αφού οι τιμές που προσέφεραν τα distress funds ήταν ιδιαιτέρως χαμηλές, ενώ ειδικά για τα στεγαστικά δάνεια, εμπόδιο αποτελούσε και το μεγάλο εύρος των τιτλοποιημένων δανείων, καθώς θα έπρεπε να τα αντικαταστήσουν με άλλα. Η αποκατάσταση της δημοσιονομικής ομαλότητας εκτιμάται ότι θα ενισχύσει το ενδιαφέρον των funds, ενώ και οι τράπεζες θα προχωρήσουν σε πώληση πακέτων δανείων που έχουν περάσει οριστικά στο «κόκκινο» και είναι μικρό το ποσοστό ανακτησιμότητας, ελαφρύνοντας τον ισολογισμό τους. Οι μέθοδοι είσπραξης των δανείων που θα περιέλθουν στην αρμοδιότητα των distress funds, διέπονται από το ισχύον κάθε φορά ελληνικό δίκαιο, διευκρινίζουν πηγές του υπουργείου Οικονομικών και της Τράπεζας της Ελλάδος. Εξηγούν δηλαδή, ότι το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα για τις διαδικασίες είσπραξης των τοκοχρεολυτικών δόσεων των δανείων, νοικοκυριών και επιχειρήσεων, από τις τράπεζες, ισχύει και θα ισχύει και έναντι των distress funds, που ενδεχομένως αποκτήσουν τμήματα του χαρτοφυλακίου των δανείων των τραπεζών. Για παράδειγμα, αναφέρουν πως, οι εξαιρέσεις από τις διαδικασίες κατασχέσεων της πρώτης κατοικίας, που ισχύουν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2013, εξυπακούεται ότι ισχύουν και έναντι των distress funds, που δραστηριοποιούνται ή πρόκειται να δραστηριοποιηθούν στην ελληνική τραπεζική αγορά.

Πάντως, σημειώνουν πως ακόμη η δράση των distress funds είναι σε «εμβρυακό» στάδιο, καθώς το τελευταίο διάστημα, έρχονται σε επαφές με τις τράπεζες και με τα υπουργεία Οικονομικών και Ανάπτυξης και την Τράπεζα της Ελλάδος και διερευνούν τις δυνατότητες της ελληνικής αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό και με δεδομένη την ανησυχία που υπάρχει στους δανειολήπτες για την τύχη των δανείων τους, εάν αυτά μεταβιβαστούν σε άλλο φορέα, δεν αποκλείεται να υπάρξει νέα νομοθετική ρύθμιση, που θα περιχαρακώσει τη δράση των distress funds. Υπενθυμίζεται ότι με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου έχουν ανασταλεί μέχρι τις 31/12/2013 οι πλειστηριασμοί οποιουδήποτε περιουσιακού στοιχείου οφειλέτη, για ποσό οφειλής μέχρι 200.000 ευρώ, από πιστωτικά ιδρύματα και εταιρείες παροχής πιστώσεων, καθώς και από τους εκδοχείς των απαιτήσεων αυτών. Το ίδιο βεβαίως ισχύει και για την πρώτη κατοικία.

Τα σφιχτά περιθώρια ελιγμών από την πλευρά της κυβέρνησης στο θέμα των στγαστικών δανείων καταδεικνύονται περίτρανα από το γεγονός ότι η προτεινόμενη ρύθμιση είναι ήδη περιορισμένης δυνατότητας και αφορά μόλις 120.000 στριμωγμένους δανειολήπτες από το 1,2 εκατομμύριο κατόχους δανείων που αντιμετωπίζουν μερικό ή καθολικό πρόβλημα αδυναμίας πληρωμής. Ακόμη και με τη σημερινή της μορφή, λοιπόν, προσκρούει στις αντιρρήσεις της τρόικας, γι' αυτό και η πολύμηνη καθυστέρηση κατάθεσής της στη Βουλή.

Η τρόικα ενίσταται σε επιμέρους ρυθμίσεις, όπως την καταβολή της δόσης των τόκων με επιτόκιο 1,5%, αλλά και στο τετραετές «πάγωμα» των οφειλών.Σύμφωνα με κυβερνητικά στελέχη, η πρόταση του υπουργείου Ανάπτυξης χαρακτηρίστηκε «γενναιόδωρη» από την τρόικα, η οποία υποστήριξε ότι ενέχει «στοιχεία αυθαιρεσίας» (π.χ. δεν είναι ακριβής ο αριθμός των δανειοληπτών).

Μάλιστα, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι ενστάσεις της τρόικας έχουν φθάσει στην Αθήνα από τον Δεκέμβριο και η κυβέρνηση αναζητούσε τρόπους επικοινωνιακής διαχείρισης του όλου εγχειρήματος, αναμένοντας επί της ουσίας την άφιξη του επιτελείου της στην Αθήνα. Τι προβλέπει όμως η ρύθμιση; Αφορά τα στεγαστικά και τα καταναλωτικά δάνεια, τα οποία έχουν εγγύηση ακινήτου. Ο δανειολήπτης θα πρέπει να έχει ετήσιο οικογενειακό εισόδημα έως 25.000 ευρώ και την 1η.1.2010 έως και σήμερα να έχει απωλέσει το 35% αυτού. Για τις κατηγορίες αυτές θα χορηγείται από τις τράπεζες περίοδος χάριτος τεσσάρων ετών, με επανεξέταση στα δύο χρόνια, κατά τη διάρκεια της οποίας θα καταβάλλονται μόνο τόκοι υπολογισμένοι με σταθερό επιτόκιο 1,5%. Το ποσό της τοκοπληρωμής δεν θα υπερβαίνει το 30% του φορολογητέου εισοδήματος. Για τους ανέργους η δόση μπορεί να είναι και μηδενική. Η αντικειμενική αξία των ακινήτων, τα οποία υπάγονται στη ρύθμιση, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 180.000 ευρώ.

Σε περαιτέρω οικονομική ασφυξία οδηγούνται νοικοκυριά και επιχειρήσεις, καθώς καλούνται να αποπληρώσουν δάνεια όπου το επιτόκιο όχι μόνο υπερβαίνει κατά πολύ τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρωζώνης, αλλά παρουσιάζει και αυξητικές τάσεις τους τελευταίους μήνες. Τα τελευταία στοιχεία της ΕΚΤ και της Τράπεζας της Ελλάδος καταδεικνύουν το υπέρογκο κόστος δανεισμού που έχει επιβληθεί στους κατοίκους μιας χρεωκοπημένης χώρας, προς όφελος του τραπεζικού περιθωρίου κέρδους, εξέλιξη που βέβαια έρχεται σε αντίθεση με την ανάγκη για θέσπιση ρυθμίσεων που να ανακουφίζουν πραγματικά όσους έχουν λάβει δάνειο και δεν μπορούν να το αποπληρώσουν λόγω της οικονομικής κρίσης.

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τον Ιανουάριο του 2013 το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο του συνόλου των νέων καταθέσεων παρουσίασε πτώση, ενώ το αντίστοιχο επιτόκιο των νέων δανείων σημείωσε αύξηση, με συνέπεια το επιτοκιακό περιθώριο (δηλαδή η διαφορά μεταξύ του επιτοκίου δανεισμού και του επιτοκίου καταθέσεων που αποτελεί και το έσοδο της τράπεζας) να αυξηθεί κατά 0,16 εκατοστιαίες μονάδες και να διαμορφωθεί στις 3,07 εκατοστιαίες μονάδες, όταν στη ζώνη του ευρώ η αντίστοιχη μέση διαφορά βρίσκεται στα επίπεδα των 2,0 εκατοστιαίων μονάδων περίπου. Στο δίμηνο Νοεμβρίου-Ιανουαρίου καταγράφεται μια συνεχή άνοδο του μέσου επιτοκίου δανεισμού, το οποίο σε συνδυασμό με τη στασιμότητα που παρατηρείται στο μέσο επιτόκιο καταθέσεων οδηγεί σε άνοδο του επιτοκιακού περιθωρίου για τις τράπεζες.

Η... διαχρονική τακτική των τραπεζών έχει ως αποτέλεσμα οι εγχώριοι δανειολήπτες να επιβαρύνονται με ένα από τα υψηλότερα επιτόκια στην Ευρωζώνη, ιδίως στις χορηγήσεις προς τις επιχειρήσεις, στοιχείο που υπονομεύει τις όποιες δυνατότητες ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Όπως αναφέρει η τελευταία ετήσια έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, τον Δεκέμβριο του 2012 η διαφορά του μέσου κυμαινόμενου -ή σταθερού επιτοκίου για 1 έτος- μεταξύ Ελλάδας και ζώνης του ευρώ ήταν +2,67 έως +3,79 εκατοστιαίες μονάδες στα επιχειρηματικά δάνεια, +2,27 εκατοστιαίες μονάδες στα καταναλωτικά και +0,18 μονάδες στα στεγαστικά. Ενδεικτικά, να αναφέρουμε πως τον Ιανουάριο του 2013 το μέσο κυμαινόμενο επιτόκιο επιχειρηματικών δανείων, ύψους έως 250.000 ευρώ, ήταν στο 7,28% στην Ελλάδα, όταν στη Γερμανία ανερχόταν στο 3,80%, στη Γαλλία στο 1,99% και στην Ισπανία στο 5,40%. Ένας ακόμη... εχθρός των δανειοληπτών είναι και ο πολύ χαμηλός πληθωρισμός, που αυξάνει τα πραγματικά επιτόκια, άρα και την πραγματική επιβάρυνση όσων έχουν λάβει κάποιο δάνειο, προς τέρψιν βέβαια των πιστωτικών ιδρυμάτων. Σύμφωνα, πάλι, με την ετήσια έκθεση της ΤτΕ, τα πραγματικά επιτόκια των νέων δανείων στην Ελλάδα παρουσίασαν στην πλειονότητα των κατηγοριών άνοδο το 2012, η οποία κυμάνθηκε μεταξύ 25 και 170 μονάδων βάσης (0,25-1,70 π.μ.), λόγω της σημαντικής αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού το 2012. Ενδεικτικά, τον Δεκέμβριο του 2012 το πραγματικό επιτόκιο στα επιχειρηματικά δάνεια εκτιμάται σε 6,15% (Δεκέμβριος 2011: 4,86%), στα στεγαστικά δάνεια σε 2,65% (Δεκ. 2011: 1,97%) και στα καταναλωτικά δάνεια σε 7,14% (Δεκ. 2011: 6,75%).