Εξι αλλαγές για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του νόμου Κατσέλη προωθεί η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης.

Βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα του εξωδικαστικού συμβιβασμού, με πρόβλεψη ότι θα αρκεί η συμφωνία των πιστωτών που εκπροσωπούν το 50% + 1% των απαιτήσεων της οφειλής και όχι η πλήρης ομοφωνία (100%) που απαιτούσε μέχρι σήμερα.

Σε συνεργασία με το υπ. Δικαιοσύνης θεσπίζεται ο θεσμός της διαμεσολάβησης, με στόχο την ταχύτερη εξωδικαστική ρύθμιση των οφειλών των υπερχρεωμένων νοικοκυριών.

Προβλέπεται καταβολή δόσης από την υποβολή της αίτησης υπαγωγής στη ρύθμιση, χωρίς καθυστερήσεις εξαιτίας της εκκρεμοδικίας. Το καταβληθέν ποσό θα συμψηφίζεται με τη ρύθμιση που τελικώς θα αποφασίσει το δικαστήριο, αποδεσμεύοντας τον οφειλέτη ακόμα και με την έκδοση της απόφασης.

Η ελάχιστη καταβολή προτείνεται στο 10% της τρέχουσας δόσης, με ελάχιστο ποσό καταβολής τα 40 ευρώ μηνιαίως.

Ορίζεται υποχρεωτικά αντίκλητος στην ελληνική επικράτεια στις περιπτώσεις εκχώρησης απαιτήσεων σε αλλοδαπά πιστωτικά ιδρύματα. Σε διαφορετική περίπτωση τεκμαίρεται ως αντίκλητος η τράπεζα που παρείχε το δάνειο.

Παρέχεται δυνατότητα αναστολής της αναγκαστικής εκτέλεσης κατόπιν αίτησης του οφειλέτη και μετά την έκδοση της οριστικής δικαστικής απόφασης, εφόσον έχει ασκήσει εμπρόθεσμα έφεση, προστατεύοντάς τον έτσι από καταδιωκτικά μέτρα σε βάρος του. Καταργείται η διαδικασία του δικαστικού συμβιβασμού που προβλέπεται στο άρθρο 7 Ν. 3869/2010.

Επίσης το «πράσινο φως» άναψε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για το πρόγραμμα διευκόλυνσης των δανειοληπτών, καθώς και τις αλλαγές στον νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά που συμφώνησε το υπουργείο Ανάπτυξης με την τρόικα. Το πρόγραμμα διευκόλυνσης αφορά τα μη ληξιπρόθεσμα δάνεια από τράπεζες για τα οποία έχει εγγραφεί προσημείωση ή υποθήκη στην κύρια κατοικία του οφειλέτη, με αντικειμενική αξία που δεν ξεπερνά τις 180.000 ευρώ. Επιπλέον, ο δανειολήπτης θα πρέπει να είναι φορολογικά ενήμερος και το ανεξόφλητο υπόλοιπο των συνολικών δανειακών υποχρεώσεων του νοικοκυριού να μην είναι πάνω από 150.000 ευρώ, αλλά και να έχει υποστεί μείωση του εισοδήματος κατά 20% σε σχέση με το αντίστοιχο της 1ης Ιανουαρίου του 2010. Επίσης αποτελεί προϋπόθεση η ακίνητη περιουσία να μην ξεπερνά σε αντικειμενική αξία τις 250.000 ευρώ (μαζί και με την ενυπόθηκη κύρια κατοικία) και το σύνολο των καταθέσεων που πρέπει να έχει ο δανειολήπτης να μην υπερβαίνει τις 10.000 ευρώ. Οι κατηγορίες των δικαιούχων διακρίνονται σε τέσσερις και ανάλογα με το εισοδηματικό κριτήριο καθορίζεται και ο τρόπος διευκόλυνσης της πληρωμής των δανείων τους. Κοινό σημείο είναι η χορήγηση 48μηνης περιόδου χάριτος, με πληρωμή δόσης ίσης με το 30% του καθαρού εισοδήματός τους. Πιο αναλυτικά μπορούν να ρυθμίσουν τα δάνειά τους:

Μισθωτοί και συνταξιούχοι ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και όσοι έχουν τεκμαιρόμενη σχέση εξαρτημένης εργασίας (η δραστηριότητά τους παρέχεται αποκλειστικά σε ένα νομικό πρόσωπο) και άνεργοι με ετήσιο καθαρό οικογενειακό εισόδημα από οποιαδήποτε πηγή (μισθοί, συντάξεις, ενοίκια, αγροτικά εισοδήματα κ.λπ.) έως 25.000 ευρώ. Πολύτεκνοι, τρίτεκνοι και πάσχοντες από βαριά ασθένεια ή και μόνιμη αναπηρία με ετήσιο καθαρό οικογενειακό εισόδημα (και σε αυτήν την κατηγορία από οποιαδήποτε πηγή) μέχρι 30.000 ευρώ. Γι' αυτές τις δύο κατηγορίες δίνεται περίοδος χάριτος 48 μηνών, με άμεση μείωση της μηνιαίας καταβολής στο 30% του μηνιαίου καθαρού εισοδήματος του νοικοκυριού. Η δόση σε όλη τη διάρκεια των τεσσάρων ετών θα προσαρμόζεται (είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω) με την πιθανή μεταβολή του εισοδήματος. Σε αυτούς τους μήνες οι δανειολήπτες θα πληρώνουν δόση που περιλαμβάνει και τόκους και κεφάλαιο με το επιτόκιο που έχει κανονικά το δάνειο. Ουσιαστικά ο χρόνος αποπληρωμής παρατείνεται για τέσσερα χρόνια.

Οι άλλες δύο κατηγορίες δανειοληπτών που μπορούν να υπαχθούν στη ρύθμιση είναι οι χαμηλόμισθοι και οι άνεργοι. Για την ακρίβεια, πρόκειται για εκείνους που έχουν καθαρό οικογενειακό εισόδημα μέχρι 15.000 ευρώ, αλλά και για όσους έχουν ως εισόδημα μόνο το επίδομα ανεργίας. Πιο αναλυτικά: Οσοι έχουν καθαρά εισοδήματα έως 15.000 ευρώ. Γι' αυτήν την κατηγορία δίνεται πάλι περίοδος χάριτος 48 μηνών και με μηνιαία δόση στο 30% του καθαρού εισοδήματος. Το επιτόκιο που προβλέπεται στη σύμβαση δανείου περιορίζεται στο 1,5% (0,75% + βασικό επιτόκιο ΕΚΤ) και με βάση αυτό υπολογίζεται η μηνοαία δόση κατά την τετραετή περίοδο. Ανεργοι με μοναδικό εισόδημα το επίδομα ανεργίας. Ισχύει περίοδος χάριτος 48 μηνών και παρέχεται η δυνατότητα μηδενικών καταβολών με πλήρη απαλλαγή τόκων για συνολικό διάστημα έξι μηνών εντός των τεσσάρων ετών. Τέλος, να σημειωθεί ότι το υπουργείο Ανάπτυξης σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος ετοιμάζουν και ευνοϊκές ρυθμίσεις για τους επιχειρηματίες, προκειμένου να μην μπαίνουν στον «Τειρεσία» χωρίς δική τους υπαιτιότητα.

Τα «κόκκινα» δάνεια αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο .Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι διεθνείς οίκοι «βλέπουν» τις επισφάλειες να σκαρφαλώνουν στο 30% φέτος και να προσεγγίζουν και το 40% το 2014, εξαιτίας της βαθιάς και παρατεταμένης ύφεσης στην Ελλάδα. Αν επαληθευτούν , τα δάνεια σε καθυστέρηση θα ξεπεράσουν τα 68 δισ. ευρώ στο τέλος του χρόνου και τα 90 δισ. ευρώ στο τέλος του 2014. Η δραματική άνοδος των επισφαλειών μοιάζει με βραδυφλεγή βόμβα στα χαρτοφυλάκια και στους ισολογισμούς των τραπεζών, καθώς δημιουργεί νέες «τρύπες» στην κεφαλαιακή επάρκεια των πιστωτικών ιδρυμάτων. Ανάμεσα λοιπόν στα σενάρια που εξετάζονται, για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση, πριν βγει εκτός ελέγχου, είναι η δημιουργία μιας ενιαίας bad bank, με τη μορφή εταιρείας διαχείρισης, η οποία θα αναλάβει όλα τα προβληματικά δάνεια, είτε αυτά προέρχονται από τράπεζες που «έσπασαν» στα δύο, είτε αποτελούν χαρτοφυλάκιο των συστημικών τραπεζών. Η πρόταση έχει πέσει ήδη στο τραπέζι σε επίπεδο Ευρωζώνης, με πολλούς κεντρικούς τραπεζίτες να τάσσονται υπέρ, αφού η πιστωτική ασφυξία απειλεί πλήθος νοικοκυριών και μικρομεσαίες επιχειρήσεις του ευρωπαϊκού Νότου.

Με όσα ισχύουν σήμερα, ένα στεγαστικό δάνειο χαρακτηρίζεται προβληματικό, όταν δεν έχουν πληρωθεί οι δόσεις τους για διάστημα 180 ημερών (6 μήνες), αντίστοιχα τα προβληματικά είναι τα καταναλωτικά, επιχειρηματικά και τα δάνεια προς δημόσιες επιχειρήσεις που είναι σε καθυστέρηση μέχρι 90 μέρες. Την τελευταία πενταετία η αύξηση των «κόκκινων» δανείων ήταν αλματώδης. Το 2008 το ποσοστό τους ήταν στο 5% και αντιστοιχούσε σε δάνεια ύψους 12 δισ. ευρώ. Το 2012 το ποσοστό των δανείων σε καθυστέρηση έφτασε το 24,6% με τις «κόκκινες» οφειλές να εκτινάσσονται στα 56 δισ. ευρώ. Τα δάνεια των νοικοκυριών ανέρχονταν συνολικά σε 106,53 δισ. ευρώ στο τέλος του 2012. Από αυτά τα 76 δισ. ευρώ είναι στεγαστικά και 30,2 δισ. καταναλωτικά (συμπεριλαμβάνονται και οι πιστωτικές κάρτες). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των τραπεζών, τα στεγαστικά δάνεια που παρουσιάζουν καθυστέρηση άνω των 90 ημερών ξεπερνούν τα 18 δισ. ευρώ και τα καταναλωτικά είναι της τάξης των 12 δισ. ευρώ.

Ο οίκος Fitch αναβάθμισε τα καλυμμένα με στεγαστικά δάνεια ομόλογα (mortgage covered bonds) της Εθνικής Τράπεζας, της Τράπεζας Πειραιώς, της Alpha Bank και της Eurobank. Αναβάθμιση Fitch στα καλυμμένα με στεγαστικά ομόλογα 4 τραπεζών Τα καλυμμένα ομόλογα της Alpha ύψους 3,75 δισ. ευρώ αναβαθμίστηκαν στη βαθμίδα Β από τη βαθμίδα CCC+, με αρνητική προοπτική. Οι καλυμμένοι τίτλοι της Eurobank, ύψους 2,45 δισ. ευρώ, αναβαθμίστηκαν σε Β από CCC+, με αρνητική προοπτική. Τα καλυμμένα ομόλογα της Εθνικής (του προγράμματος Ι), ύψους 8,46 δισ. ευρώ, αναβαθμίστηκαν σε Β από Β- και με αρνητική προοπτική, ενώ τα καλυμμένα ομόλογά της ίδιας τράπεζας (του προγράμματος ΙΙ), ύψους 8,4 δισ. ευρώ, αναβαθμίστηκαν σε Β από CCC+, επίσης με αρνητική προοπτική. Οι καλυμμένοι τίτλοι της Πειραιώς, ύψους 1,25 δισ. ευρώ, αναβαθμίστηκαν σε Β από CCC+ με αρνητική προοπτική. Η νέα αξιολόγηση των ομολόγων αυτών ακολουθεί την αναβάθμιση του ελληνικού αξιόχρεου και των αντίστοιχων τραπεζών στη βαθμίδα Β- από τη CCC, αντανακλώντας την άποψη του οίκου Fitch για τη διαδικασία νέας εξισορρόπησης της ελληνικής οικονομίας και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.

Νέα δέσμη μέτρων για τη ρύθμιση δανείων υπερχρεωμένων δανειοληπτών σχεδιάζει η κυβέρνηση από κοινού με την Τράπεζα της Ελλάδος. Άλλωστε τα χρονικά περιθώρια στενεύουν, αφού όπως αναγράφει και το επικαιροποιημένο μνημόνιο, έως τα τέλη Αυγούστου θα πρέπει να παρουσιασθεί ένα ακόμη σχέδιο, το οποίο θα ενισχύει τη διαδικασία ρύθμισης των δανείων. Μετά την αποδοχή από την τρόικα του σχεδίου διευκόλυνσης των «ενήμερων και ενυπόθηκων δανείων» και για όσο αναμένεται η έγκριση του σχεδίου από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ώστε το νομοθετικό κείμενο να πάει για ψήφιση στη Βουλή, το υπουργείο Ανάπτυξης αναζητεί τρόπους διευκόλυνσης και των δανειοληπτών που δεν δικαιούνται να υπαχθούν στη νέα ρύθμιση, αλλά ούτε στο νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά (ν.3869/2010), επιδιώκοντας τη θέσπιση ενός ενιαίου κώδικα αντιμετώπισης των δανειοληπτών.

Η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή έχει αναλάβει τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα και την Τράπεζα της Ελλάδος για τη διαμόρφωση κοινά αποδεκτού πλαισίου, που θα συμβάλλει στην άμβλυνση του φαινομένου της υπερχρέωσης. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, θα πρέπει να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ δανειστών και δανειζόμενων, το οποίο θα προάγει τη διαδικασία εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών. Για το λόγο αυτό, το υπουργείο Ανάπτυξης σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδας επιδιώκει να «θεσπίσει» έναν κοινό τραπεζικό κώδικα που θα διέπει τη ρύθμιση των δανείων. Συγκεκριμένα, θα επιδιωχθεί να «τυποποιηθεί» για όλες τις τράπεζες η διαδικασία αξιολόγησης του δανειολήπτη, να εισαχθεί μια ενιαία λίστα εργαλείων αναδιάρθρωσης, ενώ την ίδια στιγμή θα παράσχονται δωρεάν συμβουλευτικές υπηρεσίες προς τους δανειολήπτες, μέσω των φορέων υποστήριξής τους, όπως για παράδειγμα οι καταναλωτικές οργανώσεις, ο Συνήγορος του Καταναλωτή κ.ο.κ.

Όπως αναφέρουν παράγοντες του υπουργείου Ανάπτυξης, η διαμόρφωση σύγχρονου πλαισίου επίλυσης των διαφορών μεταξύ πιστωτών και δανειζόμενων θεωρείται επιβεβλημένη, προκειμένου να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τη δημιουργία άλλης κουλτούρας στα πιστωτικά δρώμενα της χώρας. Σε ό,τι αφορά τη ρύθμιση για τα ενήμερα και τα ενυπόθηκα δάνεια, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο επικαιροποιημένο μνημόνιο, θα πρέπει να γίνει νόμος του κράτους έως τα τέλη Ιουνίου.