Εκτός οριστικής νομιμοποίησης μένουν όλες οι αυθαίρετες τουριστικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις που έχουν ανεγερθεί προ του 1975. Αντίθετα, θα νομιμοποιηθούν οριστικά μόνο τα προ του 1975 αυθαίρετα κτίσματα που αφορούν κατοικίες. Η ρύθμιση αυτή, που σύμφωνα με πληροφορίες  περιλαμβάνεται στο υπό κατάθεση νομοσχέδιο για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης, ανατρέπει τις αρχικές προδιαγραφές του σχεδίου νόμου που είχε παρουσιάσει το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και το οποίο προέβλεπε οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση όλων ανεξαιρέτως των προ του 1975 αυθαιρέτων κτισμάτων, με την καταβολή ενός παραβόλου 500 μόλις ευρώ. Το παράβολο, ωστόσο, των 500 ευρώ θα ισχύει για τις αυθαίρετες προ του '75 κατοικίες. Η εν λόγω αλλαγή προέκυψε από τη διαδικασία διαβούλευσης του νομοσχεδίου, όπου η συγκεκριμένη ρύθμιση δέχτηκε σφοδρότατη κριτική.

Καθοριστικό ρόλο έπαιξε, πάντως, και η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που έκρινε αντισυνταγματική τον νόμο 4014/2011 περί τακτοποίησης αυθαιρέτων. Έτσι, όλες οι αυθαίρετες κατασκευές που αφορούν ξενοδοχειακές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, οι οποίες έχουν ανεγερθεί προ του 1975, δεν θα μπορούν πλέον να νομιμοποιηθούν οριστικά, εφόσον έχουν αυθαιρεσίες που ξεπερνούν το 40% του νομίμου περιγράμματος ή είναι παντελώς αυθαίρετα. Θα έχουν τη δυνατότητα να ενταχθούν στη νέα ρύθμιση του ΥΠΕΚΑ, αλλά μόνο για 30ετή εξαίρεση από την κατεδάφιση, εφόσον βέβαια καταβάλουν τα σχετικά παράβολα και πρόστιμα που προβλέπονται. Εάν έχουν αυθαιρεσίες μικρότερες του 40% του νομίμου περιγράμματος του κτιρίου, θα μπορούν να υπαχθούν στη νέα ρύθμιση και να εξαιρεθούν οριστικά από την κατεδάφιση. Η νέα ρύθμιση, η οποία αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή στο πρώτο 10ήμερο του Ιουνίου, περιλαμβάνει κι άλλες σημαντικές αλλαγές σε σχέση με το αρχικό κείμενο του σχεδίου νόμου.

Όσοι πολίτες έκαναν χρήση των διατάξεων των προηγούμενων νόμων, τόσο του 4014 για τα αυθαίρετα, όσο και του 3843 για τους ημιυπαίθριους, θα μπορούν να ενταχθούν στις διατάξεις του νέου νόμου, μόλις ψηφιστεί, χωρίς επιπλέον παράβολα και συνυπολογισμό των ποσών που έχουν καταβάλει, είτε είναι σε καθεστώς δόσεων, είτε έχουν ολοκληρώσει τις διαδικασίες. Στη συγκεκριμένη διευκρίνιση, η οποία αφορά στο νέο νομοσχέδιο για την αυθαίρετη δόμηση και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο το οποίο θα κατατεθεί τον Ιούνιο στη Βουλή, προέβη ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Σταύρος Καλαφάτης, μιλώντας στο συνέδριο του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών (ΣΠΜ). Εκεί εξέφρασε την άποψη ότι, με την κατηγοριοποίηση των αυθαιρεσιών που προβλέπονται στο νέο νομοσχέδιο, καθίσταται σαφές ότι οι μικροαυθαιρεσίες και οι υπερβάσεις στη δόμηση σε κτίρια με άδεια είναι διαφορετικής τάξης και βαρύτητας πρόβλημα από ό,τι η παντελώς αυθαίρετη δόμηση. Γι' αυτό αντιμετωπίζονται για πρώτη φορά διαφορετικά και μάλιστα με πολεοδομικά χαρακτηριστικά, όπως είπε. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον Στ.Καλαφάτη, αντιμετωπίζονται προβλήματα συνταγματικότητας των προηγούμενων νομοσχεδίων, ενώ αυξάνεται η περίοδος αποπληρωμής του προστίμου και βελτιώνεται ο τρόπος καταβολής του.

Τις επόμενες ημέρες τίθεται σε δημόσια διαβούλευση το Προεδρικό Διάταγμα για την Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου, μέσω της οποίας θα μπορέσει το Κράτος να αποκτήσει πλήρη εικόνα του δομημένου χώρου, ώστε να προχωρά αποτελεσματικά ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός και να διασφαλίζεται ο πλήρης και διαρκής έλεγχος της ασφάλειας και νομιμότητας των κατασκευών. Το μέτρο της «ηλεκτρονικής ταυτότητας του κτηρίου» έχει θεσμοθετηθεί από το 2010, με το νόμο (3843/2010) για την τακτοποίηση των ημιυπαίθριων. Τώρα επισπεύδεται η εφαρμογή του, με την έκδοση του σχετικού εκτελεστικού Προεδρικού Διατάγματος από το υπουργείο Περιβάλλοντος

. Με την «ηλεκτρονική ταυτότητα», όπως εξηγούν από το υπουργείο Περιβάλλοντος, οι ιδιοκτήτες θα γνωρίζουν, πράγμα που σε πολλές περιπτώσεις δεν συμβαίνει σήμερα, ποιες παραβάσεις βαρύνουν τα κτήριά τους, ώστε να μη βρεθούν προ απροόπτου όταν θελήσουν για παράδειγμα να πουλήσουν ή να μεταβιβάσουν τα ακίνητά τους.

Στο σύστημα μπορούν να μπαίνουν είτε ο κάθε ιδιοκτήτης χωριστά (δηλαδή ανά οριζόντια ιδιοκτησία) είτε όλοι οι ιδιοκτήτες -για παράδειγμα μιας πολυκατοικίας- μαζί. Αξιοσημείωτο είναι ότι προβλέπονται δειγματοληπτικοί έλεγχοι. Μετά την ολοκλήρωση της ηλεκτρονικής καταγραφής οι έλεγχοι θα γίνονται ανά 10 χρόνια στις πολυκατοικίες, ανά 15 χρόνια σε επαγγελματικούς χώρους και σε καταστήματα, ενώ στους χώρους κοινωνικής συνάθροισης οι έλεγχοι θα γίνονται κάθε οκτώ χρόνια. Για όλους τους υπόλοιπους χώρους οι έλεγχοι θα γίνονται κάθε 15 χρόνια.

Για όλα τα κτήρια τηρείται υποχρεωτικά η «ταυτότητα κτηρίου», η οποία περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία:

α. την οικοδομική άδεια του κτηρίου, θεωρημένη από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία,

β. τα εγκεκριμένα σχέδια της οικοδομικής άδειας, θεωρημένα από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία,

γ. το πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης του κτηρίου ή τμημάτων αυτού,

δ. τα σχέδια κατόψεων, τα οποία αποτυπώνουν το κτήριο όπως κατασκευάσθηκε τελικώς, καθώς και την τυχόν αναγκαία ενημέρωση ή αναθεώρηση της οικοδομικής άδειας κατά τις κείμενες διατάξεις,

ε. το έντυπο ελέγχου για την αρχιτεκτονική μελέτη του κτηρίου και του περιβάλλοντος χώρου αυτού,

στ. το έντυπο ελέγχου για τη στατική μελέτη του κτηρίου, ζ. το έντυπο ελέγχου για τις μελέτες ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων του κτηρίου,

η. το βίντεο, στο οποίο απεικονίζονται οι χώροι και οι εγκαταστάσεις του κτηρίου, όπου αναγράφεται η ημερομηνία λήψης του,

θ. τον πίνακα χιλιοστών και τη μελέτη κατανομής δαπανών του κτηρίου,

ι. πιστοποιητικό πληρότητας της ταυτότητας κτηρίου. Σε τρία βήματα

Σε πρώτη φάση θα καταγράφονται ηλεκτρονικά όλα τα έγγραφα και σχέδια που αφορούν το κτήριο. Στη συνέχεια, όλα τα στοιχεία θα αποστέλλονται σε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα. Ειδικότερα:

1. Η δημιουργία της ταυτότητας κτηρίου αρχίζει με την ολοκλήρωση των εργασιών τοιχοποιίας για τα βασικά στοιχεία και συμπληρώνεται με τα υπόλοιπα στοιχεία σε είκοσι (20) ημέρες από την ημερομηνία θεώρησης της οικοδομικής άδειας για τη σύνδεση του κτηρίου με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας.

2. Το σχετικό βίντεο ανά κατηγορία μελέτης και εγκατάστασης αποστέλλεται από τον αρμόδιο μηχανικό στην οικεία πολεοδομική υπηρεσία και στο Ηλεκτρονικό Μητρώο του υπουργείου Περιβάλλοντος, εντός πέντε εργάσιμων ημερών από τη λήψη του μαζί με το σχετικό έντυπο ελέγχου.

3. Σε περίπτωση που οι αρμόδιες αρχές διαπιστώσουν μη νόμιμη συμπλήρωση της ταυτότητας κτηρίου, ο αρμόδιος ανά κατηγορία μηχανικός τιμωρείται με πειθαρχική ποινή της προσωρινής ή οριστικής στέρησης της άδειας άσκησης επαγγέλματος, ανάλογα με τη βαρύτητα της παράβασης, η οποία επιβάλλεται από τα αρμόδια όργανα.

Την ιδια στιγμή που το ΥΠΕΚΑ ανακοινώνει ότι, στις 31 Μαΐου λήγουν οι προθεσμίες που αφορούν τη δυνατότητα νέων υπαγωγών στο νόμο 4014/2011 για τα αυθαίρετα και όλες τις διαδικασίες του νόμου 3843/2010 για τους ημιυπαίθριους χώρους, προαναγγέλει την κατάθεση νέου νόμου που θα ρυθμίζει τα ίδια θέματα. Ετσι στην αγορά επικρατεί πανικός καθώς κανείς δεν ξέρει τι ισχύει ενώ έχουν "παγώσει" και οι συναλλαγές. Το σίγουρο είναι ότι το ΥΠΕΚΑ ολοκληρώνει την επεξεργασία των προτάσεων που κατατέθηκαν στην δημόσια διαβούλευση για το νομοσχέδιο περί αντιμετώπισης της αυθαίρετης δόμησης και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο και θα το καταθέσει προς ψήφιση στη Βουλή, το αμέσως επόμενο διάστημα. Στο νομοσχέδιο, περιλαμβάνονται ήδη διατάξεις για όσους έχουν ενταχθεί στις διατάξεις του Νόμου 4014/2011, ή άλλων προγενέστερων νομοθετικών ρυθμίσεων. Οι πολίτες που έχουν κάνει χρήση των διατάξεων του Νόμου 4014/2011 θα καλυφθούν από τις διατάξεις του νέου νόμου, χωρίς την καταβολή νέου παραβόλου και με συμψηφισμό των ποσών που έχουν ήδη καταβληθεί. Στο μεταξύ, δεν αποκλείεται από τις αρχές Ιουνίου και για διάστημα μερικών εβδομάδων ή και μηνών, μέχρι να ψηφιστεί και να τεθεί σε εφαρμογή το νέο νομοσχέδιο για τα αυθαίρετα, να δημιουργηθεί κενό τόσο στις τακτοποιήσεις και νομιμοποιήσεις όσο και στις μεταβιβάσεις ακινήτων, με πολεοδομικές υπερβάσεις, δηλαδή στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων. Πράγμα που θα δημιουργήσει και εισπρακτικές παρενέργειες στα δημόσια έσοδα. Εξάλλου είναι γνωστό ότι δεν μπορεί να γίνει μεταβίβαση ακινήτου χωρίς βεβαίωση μηχανικού, που να τεκμηριώνει ότι δεν υπάρχουν ή ότι νομίμως έχουν τακτοποιηθεί πολεοδομικές υπερβάσεις του ακινήτου