Η αποπληρωμή δανείων και των δόσεων για αγορά αγαθών και υπηρεσιών αποτελούσε τη μεγαλύτερη δυσκολία σχεδόν για το 20% των νοικοκυριών στην Ελλάδα, το 2008 σύμφωνα με έρευνα της Στατιστικής Αρχής. πολύ πριν εκδηλωθεί η οικονομική κρίση και η δραματική συμπίεση των εισοδημάτων που ακολούθησε. Με βάση την έρευνα, το ελάχιστο καθαρό μηνιαίο εισόδημα που θεωρείται το όριο της φτώχειας είναι 2.185 ευρώ. Όσα νοικοκυριά βρίσκονται κάτω από το όριο, δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν ακόμη και τα συνήθη καθημερινά έξοδα, πολύ περισσότερο τις έκτακτες δαπάνες. Το 2010 τα νοικοκυριά πολύ δύσκολα καταφέρνουν να καλύψουν ακόμη και τις στοιχειώδεις ανάγκες τους.

Από τις αρχές Φεβρουαρίου τέθηκαν σε ισχύ σημαντικές αλλαγές στο Σύστημα Αθέτησης Υποχρεώσεων (ΣΑΥ) του «Τειρεσία», οι οποίες επηρεάζουν την πληροφόρηση την οποία έχουν οι τράπεζες για τις επιχειρήσεις που αιτούνται δανειοδότηση. Κατ΄ αρχήν τα δεδομένα, εφόσον δεν υπερβαίνουν στο σύνολό τους τα 1.000 ευρώ, δεν θα εμφανίζονται πλέον στα αρχεία μεταδιδόμενων προς τα πιστωτικά ιδρύματα πληροφοριών. Επιπλέον, αν η επιχείρηση έχει εξοφλήσει όλες τις υποχρεώσεις της, το ύψος των οποίων δεν υπερβαίνει τα 3.000 ευρώ και τα τρία τεμάχια, διαγράφεται από τη μαύρη λίστα. Από την άλλη, «χαλαρώνουν» τα κριτήρια που αφορούν τις επιταγές και τις συναλλαγματικές. Συγκεκριμένα, αυξάνεται η περίοδος «χάριτος» για την εξόφληση μιας απλήρωτης επιταγής στις 30 ημέρες, από οκτώ ημέρες που ήταν ως σήμερα, ενώ μειώνεται σε δύο χρόνια από τρία χρόνια η διάρκεια τήρησης στο ΣΑΥ των στοιχείων που αφορούν απλήρωτες επιταγές και συναλλαγματικές. Αντίστοιχα, ο χρόνος για πλειστηριασμούς, κατασχέσεις και διοικητικές κυρώσεις μειώνεται σε τέσσερα χρόνια. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι τράπεζες αυξάνουν το spread στα επιχειρηματικά δάνεια, ώστε να συμπεριληφθεί σε αυτό ο αυξημένος κίνδυνος αθέτησης της εξόφλησης μιας χορήγησης.

Nέα προγράμματα προσαρμοσμένα στις νέες συνθήκες προωθούν οι τράπεζες. Συγκεκριμένα, τα χαρακτηριστικά που θα κυριαρχήσουν το επόμενο διάστημα στις δανειοδοτήσεις σε ιδιώτες και επιχειρήσεις είναι τα εξής: * Χαμηλά επιτόκια για τα πρώτα χρόνια αποπληρωμής ή μεγάλη περίοδος χάριτος για τα δάνεια που χορηγούνται σε επιχειρήσεις που προχωρούν σε νέες επενδύσεις ώστε το σχέδιό τους να μπορεί να είναι βιώσιμο κατά τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του, κατά τη διάρκεια των οποίων τα έξοδα είναι υψηλότερα των εσόδων. * Προεξόφληση των μελλοντικών απαιτήσεων των επιχειρήσεων με αξιόπιστους πελάτες ώστε να εξασφαλιστεί η απαραίτητη για την εκτέλεση των εργασιών τους ρευστότητα, σε μια περίοδο όπου ο χρόνος των πιστώσεων βαίνει αυξανόμενος. * Χρηματοδότηση ως και το 100%, είτε με τραπεζική χρηματοδότηση είτε με leasing, επενδύσεων που πραγματοποιούνται για κτιριακές εγκαταστάσεις και μηχανολογικό εξοπλισμό. * Διάδοση της έννοιας της ασφάλισης έναντι όλων των κινδύνων με τους οποίους μπορεί να έλθει αντιμέτωπη μια επιχείρηση (π.χ. συναλλαγματικός, πιστωτικός, εμπορικός). Δημιουργούνται τυποποιημένα πακέτα που εξασφαλίζουν ακόμη και την πλήρη κάλυψη της επιχείρησης.

Η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα και στη χρηματοδότηση της αγοράς ακινήτων. Οι αιτήσεις για δάνεια έχουν περιορισθεί, οι τράπεζες εφαρμόζουν σχολαστικά τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί για τον δανεισμό ενώ δεν χρηματοδοτούν το 100% της αξίας . Παράλληλα προσφέρουν στους δανειολήπτες με προσωρινά οικονομικά προβλήματα την δυνατότητα ρυθμίσεων. Πρόκειται για μία αλλαγή πολιτικής η οποία μπορεί να αποτρέψει ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών, το πρόβλημα δεν προέρχεται μόνο από την «σφικτή» πολιτική των χορηγήσεων που ακολουθούν τα πιστωτικά ιδρύματα αλλά και από το περιορισμένο ενδιαφέρον των υποψήφιων δανειοληπτών. Συγκεκριμένα υποστήριζαν ότι , η ζήτηση για στεγαστικά δάνεια έχει μειωθεί σε ποσοστό που κυμαίνεται σε επίπεδα του 60% σύγκριση με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του προηγούμενου έτους. Έχει αναφερθεί μάλιστα χαρακτηριστικά το παράδειγμα μεγάλης εμπορικής τράπεζα η οποία δέχονταν περί τις 200 αιτήσεις για στεγαστικά δάνεια την εβδομάδα πριν από μερικούς μήνες –και πάντως πριν εκδηλωθεί η κρίση- που σήμερα ο αντίστοιχος αριθμός έχει περιορισθεί στις 80-90 περίπου . Από αυτές μάλιστα εγκρίνεται περί το 50%. «Ένα από τα προβλήματα τα οποία καλούμενα είναι και το προφίλ εκείνων που ζητούν δανεισμό καθώς πολλοί από αυτούς δεν έχουν υψηλά στάνταρτ στο πιστοληπτικό τους προφίλ». Από την άλλη πλευρά , τα πιστωτικά ιδρύματα έχουν πάψει να χρηματοδοτούν το 100% της εμπορικής αξίας του προς αγορά ακινήτου ενώ εφαρμόζουν σχολαστικά την οδηγία της Τράπεζας της Ελλάδος , σύμφωνα με την οποία δάνεια θα πρέπει να χορηγούνται μόνο στην περίπτωση που ο δανειολήπτης έχει την δυνατότητα εξυπηρέτησης του. Για τον λόγο αυτό έχει τεθεί ως πλαφόν οι δαπάνες για τοκοχρεωλυτικές δόσεις να μη υπερβαίνουν αθροιστικά το 40% του διαθέσιμου οικογενειακού εισοδήματος. Η χρηματοδότηση , της αγοράς κατοικίας έχει να αντιμετωπίσει ένα ακόμα πρόβλημα , στο οποίο οι τράπεζες φαίνεται ότι ακολουθούν συντηρητική πολιτική. Κορυφαία στεγαστικά στελέχη επισημαίνουν ότι τα δάνεια που εμφανίζουν προσωρινή καθυστέρηση έχουν αυξηθεί σε σύγκριση με το παρελθόν –χωρίς όμως να φτάσουν σε ανησυχητικά επίπεδα. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο πρόβλημα τα πιστωτικά ιδρύματα ακολουθούν συντηρητική πολιτική προσφέροντας στους πελάτες τους την εναλλακτική λύση των ρυθμίσεων αλλά και την καθυστέρηση των διαδικασιών για την ένταξη τους στην κατηγορία της οριστικής καθυστέρησης. «Το πρόβλημα δεν λύνεται με το να βγει κάποιο σπίτι στο σφυρί . Μία τέτοια προοπτική προκαλεί προβλήματα στο δανειολήπτη , στην τράπεζα αλλά και στην ίδια την κοινωνία και μελλοντικά στην αγορά ακινήτων. Στην τράπεζα επειδή , σε μία ενδεχόμενη απρόβλεπτη αύξηση των επισφαλών δανείων δημιουργείται πρόβλημα κεφαλαίων. Στον δανειολήπτη επειδή για λόγους ανεξαρτήτως της βούλησης τους βρίσκεται αντιμέτωπος με την προοπτική να χάσει το σπίτι του. Στην αγορά , επειδή μία ενδεχόμενη αύξηση της προσφοράς που προκαλείται από την προοπτική εκπλειστηριασμού ενός ακινήτου αποτελεί μοχλό πίεσης για τις τιμές με αποτέλεσμα τελικά το πρόβλημα να γυρίζει πάλι στο πιστωτικό σύστημα . Άλλωστε , το ζητούμενο για το πιστωτικό σύστημα δεν είναι να συγκεντρώνει γκαρσονιέρες και δυάρια αλλά να εισπράττει το ποσό του δανείου που έχει χορηγηθεί. Στα πλαίσια αυτά προσπαθούμε να δώσουμε την δυνατότητα στον δανειολήπτη που βρίσκεται σε προσωρινή δυσκολία να το εξυπηρετήσει να ξεπληρώσει την οφειλή του. Δεν θα πρέπει να υποβαθμίζεται μάλιστα το γεγονός ότι και στις ΗΠΑ η πολιτική αυτή έχει βρει πολλούς υποστηρικτές ήδη από τον προηγούμενο χρόνο. Φυσικά να εξαντληθούν όλα τα περιθώρια τότε ο δρόμος είναι ένας . Η διαφύλαξη των συμφερόντων των μετόχων του πιστωτικού ιδρύματος .» επισήμανε χαρακτηριστικά υψηλόβαθμο τραπεζικό στέλεχος που ρωτήθηκε για την αλλαγή πολιτικής στο θέμα των προσωρινών καθυστερήσεων . Από την άλλη πλευρά, πληροφορίες αναφέρουν , ότι σε πολλές περιπτώσεις η διαδικασία των πλειστηριασμών αντιμετωπίζει σημαντικό πρόβλημα καθώς το νέο θεσμικό πλαίσιο που προβλέπει ότι η τιμή εκκίνησης θα πρέπει να είναι τουλάχιστον, η αντικειμενική αξία του ακινήτου έχει ως αποτέλεσμα να μη εμφανίζονται ενδιαφερόμενοι.