Ενας στους δέκα δανειολήπτες στεγαστικών δανείων σήμερα βρίσκεται σε αδυναμία να αποπληρώσει το στεγαστικό του δάνειο. Όσο δυσάρεστη και αν η κατάσταση εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες πρέπει να χειριστούν την αδυναμία αυτή ώστε να ελαχιστοποιήσουν τις δυνητικές τους απώλειες. Προσπαθήσαμε λοιπόν να συντάξουμε ένα σύντομο οδηγό για τις κινήσεις που θα πρέπει να κάνουν προκειμένου να αντιμετωπίσουν αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση.

1. Μη πανικοβληθείτε. Είναι σίγουρα μία δυσάρεστη κατάσταση στην οποία βρίσκονται εκτός από εσάς και εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι έλληνες. Για αυτό ηρεμήστε και ετοιμάστε ένα σχέδιο δράσης.

2. Επισκεφθείτε μία καταναλωτική οργάνωση και ζητήστε πληροφορίες για το ισχύον πλαίσιο αντιμετώπισης προβλημάτων ανάλογων με το δικό σας. Ρωτήστε επίσης αν έχουν συγκεντρώσει στοιχεία από την εμπειρία άλλων καταναλωτών για την τακτική που ακολουθεί η τράπεζα από την οποία έχετε πάρει το δάνειο.

3. Εχετε πλέον μία εικόνα των περιθωρίων χειρισμού αλλά και της πολιτικής της τράπεζας. Εφοδιασμένοι με αυτή τη γνώση , ήλθε η ώρα να αντιμετωπίσετε την τράπεζα. Προσπαθείστε να βρείτε τον αρμόδιο για να συζητήσετε . Περιγράψτε του την κατάσταση και ζητήστε του να σας βοηθήσει για να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα. Μη σας φοβήσουν τα λόγια του ούτε το μελοδραματικό ύφος. Η τράπεζα θέλει τα χρήματα της και όχι το σπίτι σας

4. Από την συζήτηση θα προκύψουν κάποιες εναλλακτικές προτάσεις. Ζητήστε από την τράπεζα να σας τις δώσει γραπτώς και ανανεώστε το ραντεβού σας. Προσοχή μη αποδεχτείτε σε αυτή τη φάση καμία από τις προτάσεις.

5. Έχοντας, στα χέρια σας τις προτάσεις , προσπαθείστε είτε μόνος σας είτε με την βοήθεια ενός ειδικού να τις ποσοτικοποιήσετε. Παράλληλα, συντάξτε ένα πλάνος εσόδων δαπανών και αξιολογήσατε με βάση αυτό τις προτάσεις.

6. Πλέον, ξέρετε τις προτάσεις της τράπεζας και τις δικές σας δυνατότητες. Ήλθε ή ώρα είτε να επιστρέψετε στην καταναλωτική οργάνωση είτε να ζητήσετε την γνώμη ειδικών –κυρίως νομικών- για να διαμορφώσετε την αντιπρόταση σας αλλά και για να συντάξετε μία λίστα ερωτημάτων για τα «ψιλά γράμματα» που αποτελούν πάντα τον κρυμμένο άσσο της τράπεζας.

7. Επιστρέψτε στην τράπεζα και ξεκινήστε να παρουσιάζετε την δική σας αντιπρόταση. Σίγουρα η κουβέντα θα ξεκινήσει με ένα ξερό «όχι» , αλλά μη πτοείστε. Συνεχίστε, επιμένετε και στην ανάγκη ζητήστε την παρουσία του συμβούλου σας κατά την συζήτηση. Πρέπει να γνωρίζετε ότι το νομικό πλαίσο σας επιτρέπει κινήσει «καθυστέρησης» και αυτό το γνωρίζουν οι τράπεζες.

8. Σίγουρα η διαπραγμάτευση θα καταλήξει σε μία διευθέτηση. Ζητήστε την γραπτώς με κάθε λεπτομέρεια . Ζητήστε επίσης το σχέδιο της συμφωνίας που θα κληθείτε να υπογράψετε συζητήστε το με τον νομικό σας, ώστε να έχετε πλήρη γνώση της συμφωνίας.

9. Αν δεν έχετε κάποιες τροποποιήσεις και αφού είστε σίγουροι για τις οικονομικές παραμέτρους της απόφασης προχωρήστε.

10. Σε κάθε περίπτωση , θα πρέπει να γνωρίζετε ότι οι τράπεζες δεν είναι παντοδύναμες και ότι το μόνο που δεν θέλουν είναι το πολιτικό κόστος των πλειστηριασμών γιατί ο εφιάλτης τους είναι το «κίνημα των αγανακτισμένων πελατών». Με πολύ απλά λόγια …προχωρήστε.

Η ασύδοτες οι τράπεζες επιβαρύνουν δανειολήπτες και κατόχους πιστωτικών καρτών-καταναλωτές, με «έξοδα καθυστέρησης» για υπερήμερες οφειλές τους. Από την έρευνα που διενήργησε η Αρχή, διαπιστώθηκε ότι οι εν λόγω χρεώσεις επιβλήθηκαν επί το πλείστον μεταγενέστερα, σε ενεργείς συμβάσεις δανείων, πιστώσεων και πιστωτικών καρτών στις οποίες δεν συμπεριλαμβάνονταν στους υπογεγραμμένους από τα συναλλασσόμενα μέρη όρους, συνιστώντας κατά τον τρόπο αυτό μονομερή τροποποίηση των συμβατικών τους όρων. Περαιτέρω, το ύψος των καταγγελλόμενων χρεώσεων διαφοροποιείται είτε ανάλογα με το είδος της πίστωσης (στεγαστικό δάνειο, καταναλωτικό δάνειο, επιχειρηματικό δάνειο, επιχειρηματικό αλληλόχρεο λογαριασμό, πιστωτική κάρτα), οπότε προβλέπεται σταθερό ποσό επιβάρυνσης για κάθε δάνειο, είτε ανάλογα με το χρόνο και το βαθμό καθυστέρησης της πληρωμής, όποτε το ύψος της χρέωσης βαίνει αυξανόμενο σε συνάρτηση με την αύξηση του χρόνου καθυστέρησης, που συνιστούν, ωστόσο σύμφωνα με την Αρχή, παράγοντες οι οποίοι δεν δικαιολογούν τις σχετικές διαφοροποιήσεις. Επιπλέον, η εν λόγω χρέωση επιβάλλεται, παράλληλα, με την επιβολή τόκων υπερημερίας οι οποίοι προκύπτουν για τον ίδιο ακριβώς λόγο (καθυστέρηση εμπρόθεσμης καταβολής), επιβαρύνοντας με τον τρόπο αυτό διπλά τον υπερήμερο οφειλέτη δανείου, πίστωσης ή πιστωτικής κάρτας και δημιουργώντας σύγχυση στον τελευταίο για το τι καλύπτει ο τόκος και τι η καταγγελλόμενη χρέωση. Διαπιστώθηκε από την Αρχή ότι οι όροι με τους οποίους επιβάλλονται "έξοδα καθυστέρησης" σε υπερήμερους οφειλέτες, πλέον των τόκων υπερημερίας που τους καταλογίζονται, είναι καταχρηστικοί γιατί παραβιάζουν την αρχή της διαφάνειας και διαταράσσουν την ισορροπία των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των συμβαλλομένων εις βάρος των καταναλωτών. Όπως αναφέρει η Αρχή, οι σχετικές χρεώσεις που εισπράττονται από τις ελληνικές τράπεζες που ακολουθούν την ανωτέρω πρακτική, επιβάλλονται καταχρηστικά κατά παράβαση του Ν. 2251/1994 περί προστασίας των καταναλωτών και των αρχών της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών. Με την εν λόγω παράνομη συμπεριφορά, οι τράπεζες γίνονται αδικαιολόγητα πλουσιότερες εις βάρος της περιουσίας των καταναλωτών-δανειοληπτών κατά τα αντίστοιχα ποσά εξόδων. Δεδομένης της σοβαρότητας του θέματος και των επιπτώσεών του για μεγάλο αριθμό υπερήμερων δανειοληπτών και κατόχων πιστωτικών καρτών, καθώς και της ιδιαίτερα κρίσιμης παρούσας οικονομικής συγκυρίας, ο Συνήγορος του Καταναλωτή Ευάγγελος Ζερβέας καλεί:

- την Ελληνική Ένωση Τραπεζών να παρέμβει στα μέλη της για να παύσουν στο μέλλον να χρεώνουν τα παραπάνω έξοδα καθυστέρησης στους υπερήμερους δανειολήπτες και κατόχους πιστωτικών καρτών, και να τους επιστρέψουν τα εισπραχθέντα για την αιτία αυτή ποσά ως αχρεωστήτως καταβληθέντα,

- την Τράπεζα της Ελλάδος να προβεί σε έλεγχο για τη διαπίστωση τυχόν παραβάσεων του τραπεζικού κανονιστικού πλαισίου και την επιβολή κυρώσεων εντός των αρμοδιοτήτων της και κοινοποιεί την απόφαση προς:

-την Επιτροπή Ανταγωνισμού προκειμένου να προβεί σε έρευνα για τυχόν ύπαρξη εναρμονισμένης πρακτικής μεταξύ των τραπεζών, βάσει του νομοθετικού της πλαισίου,

-τη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή προκειμένου να προβεί σε έλεγχο για διαπίστωση παραβάσεων του Ν.2251/1994 και την επιβολή προστίμων, βάσει των αρμοδιοτήτων της.

Παρατείνεται έως την 31η Δεκεμβρίου 2011, με διάταξη του εφαρμοστικού νόμου, η αναστολή των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας που επισπεύδονται για την οφειλές μέχρι 200.000 σε πιστωτικά ιδρύματα και εταιρείες παροχής πιστώσεων. Eπίσης, η διάταξη εφαρμόζεται πλέον για κάθε φυσικό πρόσωπο «ανεξαρτήτως αν στερείται πτωχευτικής ικανότητας». Οργανώσεις καταναλωτών είχαν ζητήσει να δοθεί νέα παράταση στο μέτρο, που εξέπνεε στο τέλος του Ιουνίου.

Συνταγματική και νόμιμη κρίθηκε από το ΣΤ' Τμήμα του ΣτΕ η διάταξη που προβλέπει ότι το Δημόσιο για τις οφειλές του πρέπει να καταβάλει τόκο υπερημερίας 6%, ενώ οι ιδιώτες που οφείλουν στο Δημόσιο πρέπει να πληρώνουν επιτόκιο από 8,75% έως 12,25%, Οι δικαστές έκριναν ομόφωνα ότι το Δημόσιο εισπράττει συνταγματικά και νόμιμα από όσους του οφείλουν υψηλό επιτόκιο, ενώ εκείνο καταβάλει πολύ χαμηλότερο, επικαλούμενοι το Μνημόνιο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την πρωτοφανή δεινή, όπως τη χαρακτηρίζουν, δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, αλλά και ερχόμενοι κόντρα με προηγούμενη απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου. Πάντως, το ζήτημα, λόγω μείζονος σπουδαιότητος, θα απασχολήσει και πάλι, για δεύτερη φορά, την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας τον ερχόμενο Οκτώβριο. Υπενθυμίζεται ότι πριν δύο χρόνια η Ολομέλεια του ΣτΕ με την υπ' αριθμ. 1663/2009 απόφασή της, επικαλούμενη και τις αποφάσεις (νομολογία) του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είχε κρίνει ότι η διάταξη 21 του Κώδικα Νόμων περί Δικών του Δημοσίου που καθορίζει ότι το επιτόκιο (υπερημερίας και νόμιμο) για τις οφειλές του Δημοσίου ανέρχεται στο 6% είναι αντίθετη στο άρθρο 4 του Συντάγματος περί ισότητας και στο άρθρο 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Επιπρόσθετα η Ολομέλεια έκρινε το 2009 ότι η διαφοροποίηση αυτή στους τόκους σε βάρος των ιδιωτών είναι αντισυνταγματική, καθώς το Δημόσιο δεν επικαλείται ούτε αποδεικνύει την ύπαρξη κάποιου λόγου δημοσίου συμφέροντος που να δικαιολογεί τη διαφοροποίηση του ύψους του επιτοκίου, που αφορά τις οφειλές του Δημοσίου και του αντίστοιχου επιτοκίου που αφορά τις οφειλές των ιδιωτών. Στη νέα του απόφαση, το ΣΤ' Τμήμα (πρόεδρος, ο αντιπρόεδρος Δ. Πετρούλιας και εισηγήτρια η Βαρβάρα Ραφτοπούλου), αναφέρει ότι το ύψος του τόκου ευλόγως διαμορφώνεται ανάλογα και προς τον κίνδυνο της ενδεχόμενης αδυναμίας καταβολής του χρέους, δημοσίου ή ιδιωτικού και, συνεπώς, δικαιολογημένα το ύψος του τόκου διαφοροποιείται ανάλογα με τη φερεγγυότητα (πιστοληπτική ικανότητα) του οφειλέτη.