Να «κουρέψει» κατά 75% το χρέος του σε τράπεζες κατάφερε δικαστικά στην Κρήτη ένας χαμηλόμισθος αρχικελευστής του Πολεμικού Ναυτικού. Ο αρχικελευστής, που χρωστούσε σε τρεις τράπεζες περίπου 53.000 ευρώ δικαιώθηκε με την απόφαση του Ειρηνοδικείου Χανίων, έχοντας τη συμπαράσταση της Ενωσης Προστασίας Καταναλωτών Κρήτης. Ο δανειολήπτης, σύμφωνα με τα στελέχη της Ενωσης, βρέθηκε σε αδυναμία να πληρώσει τις δανειακές του απαιτήσεις σε καταναλωτικά-πιστωτικές κάρτες και ζήτησε βοήθεια από το προεδρείο μας για ένταξή του στις διατάξεις του Ν. 3869/2010, όπως και έγινε.

Στη χώρα μας ήδη το 1 στα 5 δάνεια δεν εξυπηρετείται και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών, στο τέλος του 2012 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα προσεγγίσουν τα 50 δισ. ευρώ από 39 δισ. ευρώ που ήταν τα «κόκκινα» δάνεια στο τέλος του 2011. Τα «κόκκινα» δάνεια απειλούν τις τράπεζες του ευρωπαϊκού Νότου. Καθημερινά αυξάνονται οι δανειολήπτες σε Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα, αλλά και Ιρλανδία, που δηλώνουν αδυναμία να πληρώσουν τις δόσεις των δανείων τους. Στη χώρα μας ήδη το 1 στα 5 δάνεια δεν εξυπηρετείται. Και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών, στο τέλος του 2012 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα προσεγγίσουν τα 50 δισ. ευρώ -τα συνολικά υπόλοιπα δανείων νοικοκυριών και επιχειρήσεων διαμορφώνονται στα 250 δισ. ευρώ- από 39 δισ. ευρώ που ήταν τα «κόκκινα» δάνεια στο τέλος του 2011 (με τον δείκτη καθυστερήσεων στο 15,9%). Στην Ισπανία, άνοδο εμφανίζουν οι καθυστερήσεις στα στεγαστικά δάνεια, με τις «κόκκινες» οφειλές να υπερβαίνουν τα 150 δισ. ευρώ, που αποτελεί και ρεκόρ της τελευταίας 20ετίας.

Η ΕΕ ανησυχεί, καθώς «βλέπει» να έρχεται «τσουνάμι» καθυστερήσεων στις πληρωμές των στεγαστικών δανείων. Είναι εκατομμύρια τα νοικοκυριά που δανείστηκαν την περίοδο 2002-2008, επωφελούμενα από τα χαμηλά επιτόκια του ευρώ, για αγορά στέγης. Σήμερα, λόγω της κρίσης στην Ευρωζώνη, τα ίδια νοικοκυριά βρίσκονται σε αδυναμία αποπληρωμής. Τα στοιχεία που έχουν στα χέρια τους οι αξιωματούχοι της ΕΕ δείχνουν ότι οι καθυστερήσεις κινούνται ανοδικά, από την ώρα που η Ευρωζώνη μπήκε σε ύφεση, με την Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Ισπανία να έχουν το αρνητικό προβάδισμα στην αύξηση των «κόκκινων» δανείων. Οι προβλέψεις κάθε άλλο παρά αισιόδοξες είναι, αφού οι χώρες που έχουν ζητήσει βοήθεια από το ΔΝΤ ή τους Ευρωπαίους εταίρους, μαστίζονται από ανεργία. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα τα υπόλοιπα των στεγαστικών δανείων σήμερα είναι 78 δισ. ευρώ και εκτιμάται ότι μέχρι το τέλος του χρόνου το 20% των δανείων αυτών θα βγει σε καθυστέρηση (δηλαδή δάνεια ύψους 15,6 δισ. ευρώ). Οι ελληνικές τράπεζες την τελευταία διετία έχουν ρυθμίσει περισσότερα από 800.000 στεγαστικά, καταναλωτικά και επιχειρηματικά δάνεια, και μέσα από την επιμήκυνση της διάρκειας, ή τη συγκέντρωση πολλών οφειλών σε ένα δάνειο, στοχεύουν στη μείωση των δόσεων, ώστε οι δανειολήπτες να μπορούν να τις εξοφλούν κανονικά.

Εναλλακτικά σενάρια για την αντιμετώπιση των επισφαλειών στη στεγαστική πίστη, χωρίς τη δημιουργία σημαντικών παρενεργειών στη ρευστότητά τους και με ταυτόχρονο περιορισμό των αρνητικών επιδράσεων στην κτηματαγορά, εξετάζουν οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών. Παρά τις συνεχείς ρυθμίσεις και αναχρηματοδοτήσεις δανείων, οι καθυστερήσεις συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία λόγω της βαθιάς ύφεσης που πλήττει την ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τα «κόκκινα» στεγαστικά δάνεια έχουν ξεπεράσει τα 12 δισ. ευρώ, ενώ εκτιμάται ότι στο τέλος της εφετινής χρονιάς σχεδόν μία στις πέντε χορηγήσεις της κατηγορίας θα έχει καταστεί προβληματική. Σε κάθε περίπτωση οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί είναι πρωτοφανείς, έπειτα από πολλά χρόνια ανάπτυξης της οικοδομικής δραστηριότητας και συνεχούς ανόδου των τιμών, η οποία ανακόπηκε με το ξέσπασμα της κρίσης. Προς το παρόν οι περιορισμοί που ισχύουν σε σχέση με τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας, αλλά και η δομή της εγχώριας αγοράς, έχουν συμβάλει καθοριστικά για τη συγκράτηση της προσφοράς σε χαμηλά επίπεδα περιορίζοντας τη διόρθωση των τιμών. Ωστόσο, όπως παραδέχονται οι τραπεζίτες, ακόμη και να υπήρχε η δυνατότητα κατασχέσεων, δεν θα αποτελούσε την πρώτη επιλογή τους για την αντιμετώπιση του προβλήματος, διότι σε μια τέτοια περίπτωση θα υπήρχε σοβαρός κίνδυνος κατάρρευσης των αξιών. Για τις περιπτώσεις όμως που ακόμη και μια γενναία ρύθμιση δεν μπορεί να καταστήσει ένα δάνειο εξυπηρετήσιμο, οι τράπεζες έχουν αρχίσει να επεξεργάζονται εναλλακτικά σχέδια, πέραν του «κουρέματος» μιας οφειλής.

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και η δυνατότητα επιμήκυνσης της διάρκειας των δανείων ακόμη και ως τα 100 χρόνια με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη μείωση των μηνιαίων καταβολών. Σε μια τέτοια περίπτωση το ακίνητο θα μπορεί να μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά μαζί με την οφειλή προς την τράπεζα ή θα ρευστοποιείται με προτεραιότητα στην αποπληρωμή του υπολοίπου του δανείου. Η λύση αυτή, παρά το γεγονός ότι περιορίζει την εισροή ρευστότητας για τις τράπεζες, έχει το πλεονέκτημα ότι το δάνειο καθίσταται ενήμερο, ενώ αποφεύγεται ένα μαζικό κύμα πλειστηριασμών που θα επιδείνωνε ακόμη περισσότερο τις συνθήκες στην αγορά των ακινήτων, οδηγώντας τελικώς σε οριστική απώλεια των οφειλών και σε μείωση του ποσοστού κάλυψης των χορηγήσεων. Η συγκεκριμένη μέθοδος είχε εφαρμοστεί στην ιαπωνική οικονομία στα μέσα της δεκαετίας του '90. Εκείνη την περίοδο η τοπική κτηματαγορά ταλαιπωρούνταν σημαντικά, καθώς η ζήτηση για ακίνητη περιουσία είχε μειωθεί ραγδαία, ενώ την ίδια στιγμή ο στασιμοπληθωρισμός «έτρωγε» τα εισοδήματα. Τα επιτόκια βρίσκονταν ήδη πολύ κοντά στο μηδέν, καθιστώντας αδύνατη μια νέα παρέμβαση προς την κατεύθυνση μείωσης του κόστους δανεισμού για την τόνωση της αγοράς. Η μόνη λύση που υπήρχε τότε ήταν να καταστεί η χρηματοδότηση για την απόκτηση κατοικίας εφικτή για μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μέσω της μείωσης των μηνιαίων δόσεων, που επιτεύχθηκε με τη χορήγηση 100ετών δανείων.

Σύμφωνα με του ισολογισμούς των τεσσάρων μεγαλύτερων τραπεζών, το πρώτο τρίμηνο του έτους:

1. Στην Εθνική Τράπεζα το ύψος των δανείων σε καθυστέρηση του ομίλου ως προς το σύνολο των χορηγήσεων διαμορφώθηκε στο 14% του συνολικού χαρτοφυλακίου. Ειδικότερα, στην Ελλάδα το ποσοστό ανήλθε σε 15,5% έναντι 13% στο τέλος του 2011. Αντίθετα, στην Τουρκία, που χαρακτηρίζεται από υγιείς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, το ύψος των καθυστερήσεων ως προς το σύνολο του δανειακού χαρτοφυλακίου αυξήθηκε οριακά σε 5% έναντι 4,8% το 2011. Παρά την καθυστέρηση της ανάκαμψης των οικονομιών της Ν.Α. Ευρώπης, εξαιτίας της συνεχιζόμενης κρίσης στην ευρωζώνη, η μεταβολή της ποιότητας του δανειακού χαρτοφυλακίου στην περιοχή εμφανίζει σημάδια σταθεροποίησης. Ως αποτέλεσμα της συντηρητικής πολιτικής προβλέψεων, το ποσοστό κάλυψης των δανείων σε καθυστέρηση ανέρχεται στα υψηλά επίπεδα του 56% σε επίπεδο ομίλου και 57% στην Ελλάδα, πριν βεβαίως ληφθούν υπόψη οι πάσης φύσεως εμπράγματες εξασφαλίσεις.

2. Στη Eurobank σημειώθηκε αύξηση των νέων δανείων σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών κατά 15%, λόγω κυρίως της συνεχιζόμενης αστάθειας και της οικονομικής στενότητας που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Τα δάνεια σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών ανήλθαν στο 17,2% και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια διαμορφώθηκαν στο 13,7% των συνολικών χορηγήσεων, γεγονός που οδήγησε στην αύξηση των προβλέψεων για επισφαλείς απαιτήσεις κατά 5,1% σε 365 εκατ. ευρώ το α΄ τρίμηνο του 2012.

3. Στην Alpha Bank ο δείκτης καθυστερήσεων αυξήθηκε στο 14,9%, ως αποτέλεσμα της κατακόρυφης πτώσεως της οικονομικής δραστηριότητας, με τη μείωση του ΑΕΠ να καταγράφεται στο 6,2% το α΄ τρίμηνο του 2012. Λαμβάνοντας υπόψιν την επίπτωση του PSI στα υπόλοιπα των χορηγήσεων, ο δείκτης καθυστερήσεων διαμορφώνεται σε 15,7%. Στην Ελλάδα, ο δείκτης καθυστερήσεων διαμορφώθηκε σε 15,1% στο τέλος Μαρτίου 2012, παρουσιάζοντας αύξηση 200 πόντους, ενώ στη Νοτιοανατολική Ευρώπη ο δείκτης καθυστερήσεων διαμορφώθηκε σε 14,1%. Τα επιχειρηματικά δάνεια σε καθυστέρηση αυξήθηκαν στο 16,3% έναντι 13,8% στο τέλος του 2011, ενώ οι καθυστερήσεις από τα στεγαστικά δάνεια ανήλθαν στο 13,1% έναντι 12,2% και ο δείκτης καθυστερήσεων στην καταναλωτική πίστη διαμορφώθηκε σε 12,1% έναντι 9,9% το προηγούμενο τρίμηνο. Σωρευτικά οι προβλέψεις ανήλθαν σε 3,1 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε δείκτη κάλυψης των καθυστερήσεων 43%, ο οποίος, συμπεριλαμβανομένων των εξασφαλίσεων διαμορφώνεται σε 122%.

4. Στον όμιλο Πειραιώς ο δείκτης δανείων σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών προς το σύνολο των δανείων του ομίλου διαμορφώθηκε στο 16,0% των συνολικών χορηγήσεων στο τέλος Μαρτίου 2012. Η επιδείνωση του δείκτη από το 13,5% τον Δεκέμβριο 2011 προήλθε πρωτίστως από την Ελλάδα (16,0% από 13,2% τον Δεκ. ’11), λόγω εμβάθυνσης της ύφεσης και αύξησης της πολιτικής αβεβαιότητας και δευτερευόντως από τις διεθνείς δραστηριότητες (16,4% από 14,6% αντίστοιχα). Ειδικά για την Ελλάδα ο αντίστοιχος δείκτης για το σύνολο της αγοράς προσέγγισε το 17% στο τέλος Μαρτίου 2012 (εκτίμηση) από 15,9% τον Δεκέμβριο 2011. Η κάλυψη των δανείων σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών από τις συσσωρευμένες προβλέψεις διαμορφώθηκε σε 48%, ενώ λαμβάνοντας υπόψη και τις αξίες των ενσώματων καλυμμάτων μετά από περικοπές αποτίμησης (συντηρητικότερη προσέγγιση) στο τέλος Μαρτίου 2012 ήταν 97%. Ο δείκτης συσσωρευμένων προβλέψεων προς το σύνολο δανείων στο τέλος Μαρτίου 2012 διπλασιάστηκε στο 7,7% από 3,9% ένα έτος νωρίτερα.