Η ανάγκη νέων ρυθμίσεων για ήδη ρυθμισμένα δάνεια γίνεται όλο και πιο έντονη Η ρύθμιση των οφειλών πάντως είναι μια διαδικασία που βρίσκει σύμφωνες και τις ίδιες τις τράπεζες αφού σε αντίθετη περίπτωση καλούνται να «γράψουν» ακόμη περισσότερες επισφάλειες στους ισολογισμούς του. Κάτι που αποφεύγουν όσο μπορούν μια που, ούτως ή άλλως, τα επισφαλή δάνεια εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν ακόμα και το 15% του συνόλου μέχρι τα τέλη του χρόνου, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 40 δισ. ευρώ.

Δόση στο μισό.

Οσοι καταφέρουν να αξιοποιήσουν τα προγράμματα αναχρηματοδότησης των τραπεζών, μπορούν αφενός να εξασφαλίσουν - κατά κανόνα - χαμηλότερα επιτόκια και αφετέρου να μειώσουν τη δόση τους αυξάνοντας τη διάρκεια. Σύμμαχος σε αυτή τη συγκυρία είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα καθώς το βασικό επιτόκιο του ενιαίου νομίσματος βρίσκεται στο ιστορικό χαμηλό του 1%, γεγονός που επιτρέπει τη ρύθμιση των οφειλών σε χαμηλότερα επίπεδα. Παράλληλα, ιδιαίτερα προσφιλή τακτική αποτελεί η αύξηση της διάρκειας του δανείου, είτε πρόκειται για στεγαστικό είτε για καταναλωτικό. Στα στεγαστικά - ανάλογα με την ηλικία του δανειολήπτη - η μέγιστη διάρκεια φτάνει ακόμα και τα 40 χρόνια, ενώ στα καταναλωτικά, αν υπάρξει προσημείωση περιουσιακού στοιχείου, μπορεί και να ξεπεράσει τα 20. Ο συνδυασμός του μειωμένου επιτοκίου με την αυξημένη διάρκεια μπορεί να ρίξει τη δόση ακόμη και στο μισό, παρότι στο τέλος ο δανειολήπτης θα έχει επιβαρυνθεί με περισσότερους τόκους.

Κουρεμα

Μάλιστα, τόσο πιεστική έχει γίνει η κατάσταση για τις τράπεζες ώστε σε κάποιες περιπτώσεις είναι διατεθειμένες να δεχθούν ακόμη και κούρεμα στις οφειλές του δανειολήπτη, αν αυτός εξοφλήσει εφάπαξ το υπόλοιπο χρέος. Προτιμούν, δηλαδή, να πάρουν ζεστό χρήμα χάνοντας ένα μέρος του κεφαλαίου.

Στο σύνολο της αγοράς οι καθυστερήσεις -παρά τις συνεχείς ρυθμίσεις- διαμορφώνονται στο 15%, που αντιστοιχεί σε δάνεια ύψους 38 δισ. ευρώ. Στα στεγαστικά δάνεια οι καθυστερήσεις προσεγγίζουν τα 12 δισ. ευρώ (περίπου το 15% του στεγαστικού χαρτοφυλακίου). Ήδη 200.000 στεγαστικά δάνεια έχουν μπει σε κάποιου είδους ρύθμιση.

Μεγαλύτερες ευθύνες στις τράπεζες για τη χορήγηση σε καταναλωτές στεγαστικών δανείων μεταθέτει νέα Οδηγία που ετοιμάζεται στις Βρυξέλλες. Μάλιστα, η κατάσχεση ακινήτου σε περιπτώσεις αδυναμίας πληρωμής θα αποτελεί την έσχατη επιλογή για την τράπεζα και θα γίνεται μόνο ύστερα από συμφωνία με το δανειολήπτη. Τα στεγαστικά δάνεια της νέας εποχής θα είναι για λίγους και... καλούς, αξιόπιστους, ενημερωμένους και υπεύθυνους καταναλωτές, από τράπεζες που θα έχουν υπολογίσει καλά τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν. Στόχος της Ευρωπαϊκής Οδηγίας είναι η προστασία των καταναλωτών από τα ψιλά γράμματα των δανείων και ο περιορισμός της δανειοδότησης χωρίς ορθολογικά κριτήρια, η οποία οδήγησε σε φούσκα την αγορά ακινήτων σε πολλές χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κρίση επιβάλλει την εξυγίανση της αγοράς στεγαστικών δανείων ώστε να διαμορφωθεί μία νέα ενιαία σταθερή ευρωπαϊκή αγορά ενυπόθηκων δανείων που θα στηρίζει την πραγματική οικονομία. Η νέα Οδηγία, που αναμένεται να εγκριθεί από το Συμβούλιο Υπουργών και το Κοινοβούλιο, εκτιμάται ότι μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή από φέτος, αν φυσικά δεν ξεκινήσει μία διαδικασία αλλαγών και συμβιβασμών.

Στην εφαρμογή της νέας Οδηγίας αρνητική είναι η στάση τόσο του λόμπι των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, που θεωρεί ότι θα «παγώσει» η χορήγηση νέων δανείων, όσο και του λόμπι των εταιρειών ανάπτυξης ακινήτων, που βλέπουν να κλείνουν ακόμη περισσότερο οι κάνουλες της ρευστότητας για τη δραστηριότητά τους. Τι προβλέπει η νέα οδηγία: Ενισχύει τις ελεγκτικές υπηρεσίες, ώστε να υιοθετήσουν μέτρα όπως προειδοποιήσεις κινδύνων και όριο στη σχέση δανείου/αξίας, όπως και να υποβάλουν σε στρες τεστ τις συμφωνίες δανεισμού. Η μεγάλη σημασία της αγοράς ενυπόθηκων δανείων στην πραγματική οικονομία και στη δημιουργία κρίσεων αυξάνει τη σημασία που πλέον πρέπει να δίνουν σε αυτήν την αγορά οι Αρχές αυξάνοντας τις απαιτήσεις διαφάνειας. Το 2009 η αγορά ενυπόθηκων δανείων στις 27 χώρες της Ε.Ε. ήταν 6 τρισ. ευρώ ή το 52% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Πλέον, οι Αρχές θα θέτουν τους αυστηρούς όρους βάσει των οποίων θα γίνονται οι αξιολογήσεις των ακινήτων, λαμβάνοντας υπόψη μία σειρά από προβλέψεις. Ο στόχος είναι να εξαλειφθεί ο κίνδυνος που παρουσιάζεται σήμερα, οι τράπεζες να εγγράφουν αξίες για τα ακίνητα που δανειοδότησαν πολλαπλάσιες από την πραγματική αξία τους στην αγορά. Οι τράπεζες πλέον θα αναλαμβάνουν τη μεγαλύτερη ευθύνη της αποτυχίας της συμφωνίας δανειοδότησης.

Η νέα Οδηγία προτείνει την κατάργηση των ποινών για πρόωρη εξόφληση ώστε να ενισχυθεί η πρόωρη εξόφληση. Επίσης, η κατάσχεση του ακινήτου δεν θα αποτελεί παρά μόνο την έσχατη επιλογή στην περίπτωση αδυναμίας πληρωμών του δανειζομένου και μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του. Θα προηγούνται διαπραγματεύσεις για την αλλαγή των όρων του δανείου, του χρόνου και της μηνιαίας δόσης του. Αναβαθμίζει τη σχέση δανειζόμενου - δανειστή. Γίνεται υποχρεωτική η καλή και αναλυτική ενημέρωση και προβλέπεται εκπαίδευση και συμβουλευτική του ενδιαφερόμενου να δανειστεί. Περιγράφεται στην Οδηγία ένα μίνιμουμ ενημέρωσης, το οποίο οι τράπεζες οφείλουν να παρέχουν στους καταναλωτές. Μεταξύ άλλων, θα δίνεται βαρύτητα στη με ακρίβεια και χωρίς ωραιοποιήσεις ενημέρωση για τα επιτόκια και το κόστος του δανείου στο σύνολό του και ανά μήνα, τις χρεώσεις λόγω καθυστερήσεων, τα προσφερόμενα δάνεια ανά νόμισμα και τι σημαίνει η κάθε επιλογή, τις διαφορετικές επιλογές και το κόστος τους ανάλογα την επιλεγμένη δόση, τι προβλέπεται στην περίπτωση γρηγορότερης εξόφλησης, και τον τρόπο που θα γίνεται η εκτίμηση του ακινήτου. Η ενημέρωση του καταναλωτή δεν θα σταματά με τη σύναψη του δανείου, αφού η τράπεζα θα υποχρεούται να ενημερώνει για τις επιλογές του πελάτης της και μετά την υπογραφή του δανείου. Επίσης, η Οδηγία προβλέπει τα κράτη-μέλη να πραγματοποιήσουν καμπάνιες για την εκπαίδευση των καταναλωτών, ώστε να μπορούν να εκτιμήσουν τα συμφέροντά τους και τους κινδύνους.

Προβλέπεται η αποτύπωση των δανείων σε ειδικά έντυπα ώστε να είναι απόλυτα συγκρίσιμα τα δάνεια και οι προτεινόμενοι όροι των τραπεζών. Το ESIS (European Standarised Information Sheet) θα περιλαμβάνει όλα τα χαρακτηριστικά του δανείου (επιτόκιο, χρόνος αποπληρωμής, έξτρα κόστη, κόστος πρόωρης αποπληρωμής, υποχρεώσεις, κινδύνους και προειδοποιήσεις κ.ά.). Ενοποιεί την τραπεζική αγορά στεγαστικών δανείων, δημιουργώντας «πανευρωπαϊκό διαβατήριο» για τις επιχειρήσεις που θέλουν να πουλήσουν στεγαστικά δάνεια σε άλλες χώρες. Δίνει την ελευθερία στους επενδυτικούς οργανισμούς που λειτουργούν ως διαμεσολαβητές δανείων να μπορούν να δραστηριοποιηθούν σε όλη την Ευρώπη. Φυσικά για όσες πληρούν τα κριτήρια που έχουν τεθεί και περιλαμβάνονται στα ειδικά αρχεία, έχοντας λάβει το σχετικό «Πανευρωπαϊκό Διαβατήριο».

Η Οδηγία φιλοδοξεί να δημιουργήσει μία σταθερή ενοποιημένη αγορά που θα ενθαρρύνει μελλοντικά τις διασυνοριακές δραστηριότητες των τραπεζών, αλλά και τη δυνατότητα του καταναλωτή να επιλέξει στεγαστικό δάνειο από άλλη χώρα ή πιστωτικό οργανισμό. Ο πιστωτής και ο καταναλωτής μοιράζονται την ακριβή και ίδια αξιολόγηση του ακινήτου με βάση προτεινόμενα κριτήρια αξιολόγησης. Οι όροι της αξιολόγησης θα τίθενται από τις Αρχές και θα περιλαμβάνουν προβλέψεις ώστε η αξία του ακινήτου να υπολογίζεται ορθολογικά και με βάση όλα τα μελλοντικά ενδεχόμενα.

Στον αριθμό ρεκόρ -των 5.000-, έφτασαν τα αιτήματα που υποβάλλονται καθημερινά στις τράπεζες για ρύθμιση στεγαστικών, καταναλωτικών, επιχειρηματικών δανείων. Οι δανειολήπτες σπεύδουν μαζικά στις τράπεζες σε μια προσπάθεια να μειώσουν τις δόσεις των δανείων τους και το τραπεζικό δίκτυο έχει «φρακάρει» καθώς ο αριθμός των αιτημάτων φτάνει τις 100.000 το μήνα. Τα αιτήματα αφορούν είτε «πάγωμα» της οφειλής για 3 ή 6 μήνες, είτε αναχρηματοδοτήσεις, είτε επιμήκυνση της διάρκειας του δανείου. Μάλιστα προκειμένου να βοηθηθούν οι πολίτες και να υπάρχει περιθώριο για επιμήκυνση της διάρκειας του δανείου, έχει αυξηθεί το ανώτατο όριο της ηλικίας του δανειολήπτη στην λήξη του δανείου στα 80-85 έτη σήμερα από 70-75 έτη που ίσχυε ως τώρα. Σύμφωνα με τα τραπεζικά στελέχη η συντριπτική πλειοψηφία των αιτημάτων, καταλήγει σε ρύθμιση, και μάλιστα σε ποσοστό 90%. Δηλαδή ρυθμίζονται κάθε μήνα σχεδόν 90.000 δάνεια και πιστωτικές κάρτες. Όπως λένε η ρύθμιση είναι «μονόδρομος» αφού διαφορετικά το δάνειο σε βγει σε καθυστέρηση και η τράπεζα θα πρέπει να λάβει μεγαλύτερες προβλέψεις για την κάλυψη του. Πολλά αιτήματα αφορούν συγκέντρωση οφειλών σε ένα δάνειο, ενώ οι περισσότερες τράπεζες για να προχωρήσουν σε τέτοιου είδους διακανονισμούς ζητάνε προσημείωση ακινήτου. Στην περίπτωση αυτή ο δανειολήπτης έχει αφ΄ ενός διπλό «πλεονέκτημα», δηλαδή χαμηλότερο επιτόκιο -σχεδόν ανάλογο με το επιτόκιο των στεγαστικών, αφού το δάνειο έχει εξασφαλίσεις-, και μεγάλη διάρκεια αποπληρωμής. Το μειονέκτημα είναι ότι το ακίνητο του «δεσμεύεται» καθ΄ όλη τη διάρκεια του δανείου και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να το χάσει αν δεν είναι συνεπής στις πληρωμές του.

Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις των τραπεζικών στελεχών, φέτος θα πάνε σε ρύθμιση περισσότερα από 1 εκατομμύριο στεγαστικά, καταναλωτικά, επιχειρηματικά δάνεια καθώς και πιστωτικές κάρτες. Ειδικά στο «πλαστικό χρήμα» τα δύο τελευταία χρόνια η συρρίκνωση είναι ραγδαία, τόσο στον αριθμό των πιστωτικών καρτών που κυκλοφορούν στην αγορά, όσο και στα υπόλοιπα. Μέσα στο 2011 καταργήθηκαν -είτε επειδή αποπληρώθηκαν και δεν ανανεώθηκαν, είτε επειδή μεταφέρθηκαν τα υπόλοιπα τους-, σχεδόν 500.000 πιστωτικές κάρτες. Μέχρι το τέλος του 2011 είχαν ρυθμιστεί δάνεια ύψους 50δισ ευρώ. Από τα 5.000 αιτήματα που δέχονται σήμερα οι τράπεζες, το 50% αφορά οφειλές από καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες, το 20% τη ρύθμιση στεγαστικών δανείων και το 30% δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Παράλληλα συνωστισμός παρατηρείται και στα Ειρηνοδικεία όλης της χώρας, καθώς έχουν κατατεθεί περισσότερες από 8.000 αιτήσεις, για τη ρύθμιση οφειλών υπερχρεωμένων νοικοκυριών, όπως προβλέπει ο γνωστός νόμος Κατσέλη. Ενώ σε διαδικασία εξωδικαστικού συμβιβασμού -αποτελεί υποχρεωτικό βήμα πριν από την προσφυγή στο δικαστήριο-, βρίσκονται άλλες 15.000 δανειολήπτες. Μέχρι τώρα τα Ειρηνοδικεία της Αττικής έχουν εκδώσει περίπου 300 αποφάσεις. Οι μισές από αυτές τις αποφάσεις έχουν δικαιώσει τους δανειολήπτες, καθώς τα δικαστήρια προχώρησαν σε διακανονισμό της οφειλής και σε πολλές περιπτώσεις η ρύθμιση συνοδεύτηκε με «κούρεμα» (μικρό ή μεγαλύτερο) του αρχικού χρέους. Υπενθυμίζουμε ότι πρόσφατα το Ειρηνοδικείο Πειραιά, απάλλαξε συνταξιούχο δημόσιο υπάλληλο από οφειλή ύψους 121.000, διαγράφοντας το 83,5% του συνολικού χρέους του, ενώ το Ειρηνοδικείο Αθήνας διέγραψε το 70% οφειλής δανειολήπτριας, η οποία σε διάστημα 19 ετών θα πρέπει να καταβάλλει 54.000 ευρώ στη τράπεζα έναντι συνολικών οφειλών 176.000 ευρώ, ενώ το Ειρηνοδικείο Χαλκίδας απέρριψε πρόταση τράπεζας να εκποιηθεί δεύτερο ακίνητο που είχε ο δανειολήπτης προκειμένου να εξοφληθεί η οφειλή της.

Το 2010 και μέχρι το τέλος του 2011 είχαν ρυθμιστεί δάνεια -στεγαστικά, καταναλωτικά, επιχειρηματικά- ύψους 25δισ ευρώ. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία το διάστημα Ιανουαρίου 2010- Ιουνίου 2011 είχαν ρυθμιστεί 126.000 στεγαστικά, 495.000 καταναλωτικά και 70.000 επιχειρηματικά δάνεια. Τα νούμερα αυτά στο τέλος του 2012, όπως όλα δείχνουν θα έχουν υπερδιπλασιαστεί. Ταυτόχρονα τα ποσοστά των καθυστερήσεων είναι εκρηκτικά. Στα στεγαστικά έχουν ξεπεράσει το 10% (αν υπολογιστούν και οι ρυθμίσεις) και ξεπερνούν τα 7,85δισ ευρώ οι καθυστερήσεις. Τα «κόκκινα» καταναλωτικά αντιπροσωπεύουν το 18% των υπολοίπων και ξεπερνούν τα 7δισ ευρώ, ενώ στα

Στο «κόκκινο» βρίσκονται 12 στα 100 νοικοκυριά που έχουν στεγαστικό δάνειο. Σύμφωνα με στοιχεία σημειώνεται μεγάλη αύξηση των καταναλωτικών και των στεγαστικών δανείων σε καθυστέρηση ως προς το σύνολο των καταναλωτικών και των στεγαστικών δανείων στο 24% και 11,9% αντίστοιχα τον Ιούν.’11, από 20,0% και 10,3% αντίστοιχα τον Δεκ.’10. Επίσης, το ποσοστό των δανείων σε καθυστέρηση στα επιχειρηματικά δάνεια ανήλθε στο 11,2% τον Ιούν.’11, από 8,8% τον Δεκ.’10 Ο βαθμός χρέωσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, παρά τις αρνητικές πιστωτικές εξελίξεις, αυξήθηκε σε 114,4% του ΑΕΠ τον Δεκ.΄11, από 113,4% του ΑΕΠ τον Δεκ.΄10, λόγω της μείωσης του ΑΕΠ. Ωστόσο, η δανειακή επιβάρυνση στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι αρκετά χαμηλότερη από ό,τι στη ΖτΕ (Δεκ.΄11:118,8%, Δεκ.΄10: 120,4%).