Τι απαγορεύεται και τι είναι υποχρεωτικό στα διατηρητεα :
Απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση χωρίς την έγκριση του αρμόδιου υπουργείου που το κήρυξε διατηρητέο.
Ο ιδιοκτήτης υποχρεούται να το συντηρεί και να το επισκευάζει. Διαφορετικά, τις απαραίτητες εργασίες μπορούν να κάνουν οι αρμόδιες υπηρεσίες και να του καταλογίσουν τη δαπάνη.
Υπάρχει δυνατότητα ειδικής ρύθμισης για προσθήκες μόνο για το υπόλοιπο του συντελεστή δόμησης, με απόφαση του ΥΠΕΚΑ.
Υπάρχει, θεωρητικά τουλάχιστον, η δυνατότητα της μεταφοράς του συντελεστή δόμησης, η οποία όμως δεν μπορεί να υλοποιηθεί καθώς δεν έχουν καθοριστεί περιοχές υποδοχής συντελεστή. Το θέμα προσπαθεί να ρυθμίσει το ΥΠΕΚΑ με τον νέο θεσμό της «Τράπεζας Γης».
Οι μελέτες των επισκευών πρέπει να εγκριθούν από πολλές επιτροπές και συμβούλια. Αν προκύψουν αλλαγές κατά τη διάρκεια της επισκευής πρέπει να υποβληθούν και πάλι για έγκριση. Για επισκευή και αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων, καθώς και κτιρίων που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς ή σε τμήματα αυτών, επιδοτείται κατά 50% το επιτόκιο δανεισμού για δάνεια ως 100.000 ευρώ, μόνο εφόσον προορίζονται για κατοικία.
Υπάρχει δυνατότητα υπαγωγής στον αναπτυξιακό νόμο διατηρητέων ή κτιρίων που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς, και τα οποία διασκευάζονται σε ξενώνες, ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, εργαστήρια παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων ή χειροτεχνημάτων.
Διατηρητέα κτίρια ή κτίρια που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς και τα οποία έχουν κατεδαφιστεί από γεγονότα που οφείλονται σε ανωτέρα βία, όπως σεισμό, πυρκαγιά, πλημμύρα ή κρίνονται κατεδαφιστέα με πρωτόκολλα επικινδύνως ετοιμόρροπου οικοδομής, επανακατασκευάζονται.
Τα διατηρητέα μπορούν να εξαιρεθούν, εν όλω ή εν μέρει, από την εφαρμογή του Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ), έπειτα από απόφαση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, με σκοπό τη διατήρηση του χαρακτήρα, της μορφολογίας και της ιστορικής σημασίας τους. Κι αυτό διότι ο ΚΕΝΑΚ δεν ενσωματώνει τις ενεργειακές παραμέτρους της λαϊκής βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής των παραδοσιακών κτιρίων, των νεοκλασικών κτλ.
Επιτρέπεται η εγκατάσταση παθητικών και ενεργητικών ηλιακών συστημάτων και κλιματιστικών ύστερα από έγκριση του Αρχιτεκτονικού Συμβουλίου ή του αρμόδιου φορέα.
Επιτρέπεται η εγκατάσταση ανελκυστήρα στο εσωτερικό του κελύφους.