Πανάκριβα πληρώνει η ελληνική οικονομία την κρίση στην οικοδομή καθώς από την κατακόρυφη υποχώρηση της δραστηριότητας του συγκεκριμένου κλάδου έχει ήδη σημαντικές απώλειες: σε εισφορές στο ΙΚΑ και στα άλλα ασφαλιστικά ταμεία, απώλεια φορολογικών εσόδων, πτώση της ζήτησης και –το σημαντικότερο- επιβράδυνση της οικονομίας.

Σύμφωνα με στοιχεία που έχει στην διάθεση του το realestatenews.gr, το 2010 , οι απώλειες που είχαν τα ασφαλιστικά ταμεία από την συρρίκνωση της οικοδομικής και της κατασκευαστικής δραστηριότητας ξεπερνούν τα 300 εκατ. ευρώ το χρόνο. Αν μάλιστα συνυπολογιστεί ότι η απασχόληση στο κλάδο έχει μειωθεί σημαντικά (εκτιμάται ότι ο αριθμός των ανέργων ξεπερνά τις 100.000), τότε θα πρέπει να συνυπολογιστεί και οι δαπάνες του προϋπολογισμού για τα επιδόματα ανεργίας. Σημαντικές είναι οι απώλειες και στο φόρο εισοδήματος τόσο των εργαζομένων όσο και των επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία οι δαπάνες για αμοιβές των εργαζομένων το 2008 ξεπερνούσαν τα 2,2 δις. ευρώ , ενώ ο συνολικός ετήσιος κύκλος εργασιών στο κλάδο των κατασκευών ήταν περί τα 16 δις. ενώ στην οικοδομική δραστηριότητα τα 8,1 δις. ευρώ. Την ίδια χρονιά ο αριθμός των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στο κλάδο των κατασκευών ξεπερνούσε τις 114.000 . Με δεδομένο ότι σήμερα :

- το 10% των επιχειρήσεων έχουν σταματήσει την δραστηριότητα τους

- ένας άγνωστος αριθμός υπολειτουργούν -το ποσοστό της εγγεγραμμένης ανεργίας στο κλάδο κινείται στο 34%

-ο κύκλος εργασιών έχει περιοριστεί άνω του 50% σε σύγκριση με το 2008 ,

οι επιπτώσεις στο ύψος των φορολογικών εσόδων είναι σημαντικέ καθώς οι απώλειες σε τρέχουσες τιμές υπερβαίνουν το 60% . Στην εκτίμηση αυτή έχει ληφθεί υπόψη και η παράπλευρη εμπορική , βιομηχανική και εισαγωγική δραστηριότητα . Ενδεικτικές είναι πρόσφατες εκτιμήσεις που διατύπωσε εισηγμένη στο ΧΑΑ βιομηχανία τσιμέντου , σύμφωνα με τις οποίες η κατανάλωση τσιμέντου σήμερα κινείται στα επίπεδα της δεκαετίας του ’60.

Στην πραγματικότητα όμως οι απώλειες από την κρίση στην οικοδομή και στην αγορά ακινήτων γενικότερα είναι σημαντικά μεγαλύτερες . Σύμφωνα με μελέτες που είχαν γίνει την προηγούμενη τριετία μία σειρά κλάδων της βιομηχανίας και του εμπορίου είναι σε άμεση εξάρτηση από την πορεία της οικοδομικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα , ο κλάδος των επίπλων «οφείλει» άνω του 30% του ετήσιου τζίρου του στις νέες κατοικίες, ενώ για το κλάδο των ηλεκτρικών συσκευών, το αντίστοιχο ποσοστό κινείται στα επίπεδα του 20%. Η πτώση της παραγωγής των βιομηχανιών επίπλου αλλά και του τζίρου σε έπιπλα και ηλεκτρικές συσκευές είναι σε άμεση συνάρτηση με την πτωτική πορεία της οικοδομικής δραστηριότητας.

«Πρόκειται, για ένα φαύλο κύκλο . Αυτό , όμως που θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο, είναι ότι η απώλεια εσόδων και ασφαλιστικών εισφορών που προέρχεται από την συρρίκνωση της οικοδομής και της αγορά ακινήτων γενικότερα είναι σχεδόν ισοδυνάμου αποτελέσματος με τα επιπλέον έσοδα που προσδοκά να εισπράξει το υπουργείο Οικονομικών από την αύξηση της φορολογίας στην ακίνητη περιουσία», έλεγε χαρακτηριστικά κορυφαίος οικονομικός αναλυτής.

Η αύξηση των ποσοστών ανεργίας είναι ο χειρότερος προάγγελος για τις εξελίξεις στην αγορά κατοικίας αλλά και των εμπορικών χώρων. Σύμφωνα , με τα στοιχεία για την εξέλιξη των τιμών κατοικιών η σχέση αγοράς κατοικίας και καταστημάτων με την πορεία της ανεργίας είναι ευθέως ανάλογη. Η πτώση των τιμών είναι σημαντικά μεγαλύτερη στις περιοχές που είναι περισσότερο ευάλωτες στην αύξηση της ανεργίας καθώς και σε εκείνες που οι κάτοικοι τους έχουν σχέση εξηρτημένης εργασίας. Σε επιμέρους αγορές της Δυτικής Αττικής και Θεσσαλονίκης , οι απώλειες των τιμών υπερβαίνουν το 10% , ενώ το ποσοστό των νέων κατοικιών που παραμένουν απούλητες κινείται σε επίπεδα που υπερβαίνουν το 40%. Από την άλλη πλευρά , η προσφορά έχει αυξηθεί θεαματικά σε σύγκριση με το 2008 και εκτιμάται ότι ο αριθμός των κατοικιών που προσφέρονται προς πώληση έχει αυξηθεί σε ποσοστό που ξεπερνά το 35% σε σύγκριση με τις αρχές της τελευταίας τριετίας. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η PROPERTY LTD για τις τάσεις της αγοράς κατοικίας προκύπτει ότι η εξέλιξη αυτή οφείλεται:

-στην αύξηση του αριθμού των ανέργων στις περιοχές αυτές που επηρεάζει τόσο την ζήτηση για αγορά κατοικίας όσο και ενοικίασης. -στις αρνητικές προσδοκίες των υποψήφιων αγοραστών σχετικά με την εργασιακή τους κατάσταση.

-στην αδυναμία πρόσβασης των υποψήφιων δανειστών καθώς οι μεν άνεργοι έχουν αποκλειστεί από τις τράπεζες ενώ τα πιστωτικά ιδρύματα λαμβάνουν υπόψη τους το ενδεχόμενο μία επερχόμενης απώλειας της εργασίας. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί και το γεγονός της μη χορήγησης πιστώσεων από τον ΟΕΚ .

-στην κάμψη της οικοδομικής βιομηχανικής δραστηριότητας , καθώς οι εργαζόμενοι στους κλάδους αυτούς αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό της ζήτησης. Δεν θα πρέπει, σύμφωνα με την έρευνα , να υποβαθμιστούν και οι επιπτώσεις από την ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας που έχει άμεση αντανάκλαση και στο οικογενειακό εισόδημα .

Το περιβάλλον αυτό έχει επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό και την εξέλιξη της οικοδομικής δραστηριότητας , καθώς στις περιοχές αυτές το ποσοστό πτώσης είναι με υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο. Όπως επισημαίνεται , περισσότερο ευάλωτες είναι περιοχές που οι κάτοικοι τους έχουν συγκεκριμένη «ταυτότητα» σε επιμέρους τομείς καθώς σε αυτές η πτώση είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με άλλες στις οποίες επικρατεί εργασιακός πλουραλισμός.

Στα επίπεδα της δεκαετίας του ’70 έχει πέσει πλέον η οικοδομή με ανυπολόγιστες συνέπειες τόσο για την απασχόληση όσο και για την οικονομική δραστηριότητα σε περισσότερους από 100 παραγωγικούς κλάδους που συνδέονται –άμεσα και έμμεσα-από αυτή.

Σύμφωνα με έρευνα για την εξέλιξη της οικοδομής στην διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας προκύπτει ότι το 2011, τα κτίρια για τα οποία θα εκδοθούν άδειες οικοδομής δεν θα ξεπεράσουν τις 20.000. Πρέπει να σημειωθεί ότι σε σύγκριση με το 2005, όταν οι επενδύσεις βρέθηκαν στο υψηλότερο ιστορικό επίπεδο , η πτώση φέτος εκτιμάται ότι κινείται στα επίπεδα του 64% περίπου. Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι , κάθε χρόνο από το 1997 μέχρι και το 2008 , από τα αρμόδια πολεοδομικά γραφεία εκδίδονταν άδειες οικοδομής που αφορούσαν περισσότερα από 34.000 μικρά ή μεγάλα κτίρια. Τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του ’90 μέχρι και το 2000 εκδίδονταν οικοδομικές άδειες για 35-38.000 κτίρια κατοικιών και επαγγελματικών χώρων. Από το 2000 μέχρι και το 2007 σημειώθηκε έκρηξη στην οικοδομική δραστηριότητα με ην έκδοση αδειών που αναλογούσαν από 40.000 κτίρια (2001) μέχρι 56.000 κτίρια (2005). Το υψηλότερο επίπεδο της δραστηριότητας στην οικοδομή καταγράφηκε το 2005 και από το τότε ξεκίνησε η αργή αλλά σταθερή υποχώρηση των επενδύσεων στην οικοδομή.

Το 2009 άρχισε η κατρακύλα καθώς κάθε χρόνο σημειώνονταν αρνητικό ρεκόρ . Το 2007, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας , εκδόθηκαν άδειες για 41.000 κτίρια , το 2008 ο αριθμός των κτιρίων προσέγγισε τα 34.000 κτίρια(βρέθηκε δηλαδή στα επίπεδα της δεκαετίας του ΄90) και το 2009 έσπασε προς τα κάτω το φράγμα των 30.000 κτιρίων καθώς εκδόθηκαν οικοδομικές άδειες για 27.000 κατασκευές. Η πτώση αυτή συνεχίστηκε και το 2010 (25.000 κτίρια περίπου) ενώ για το 2011 εκτιμάται ότι θα απειληθεί το ψυχολογικό φράγμα των 20.000 κτιρίων.

«Η κατασκευή νέων κτιρίων εκτιμάται ότι κινείται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και αυτό επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία για την κατανάλωση τσιμέντου η οποία έχει κατρακυλήσει στα μεγέθη της δεκαετίας του ΄60. Με τα σημερινά δεδομένα , είναι πολύ πιθανό την επόμενη χρονιά η οικοδομή να κινηθεί σε προπολεμικά επίπεδα», τόνιζε χαρακτηριστικά οικονομικός αναλυτής ο οποίος επιμελήθηκε της έρευνας και συνέχιζε «οι επιπτώσεις είναι εύλογες αφού μόνο στο κλάδο των κατασκευών ο αριθμός των ανέργων εκτιμάται ότι προσεγγίζει τις 100.000 εργαζόμενους και οι τάσεις είναι αυξητικές. Αν και δεν είναι δυνατή η ακριβής μέτρηση των επιπτώσεων στην απασχόληση από την κατακόρυφη πτώση της οικοδομής εντούτοις, οι εκτιμήσεις που έχουμε κάνει εμφανίζουν ότι περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι έχουν χάσει την δουλειά τους εξαιτίας της πτώσης της οικοδομικής δραστηριότητας.»

Με σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής θεσμοθετείται νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης και ελέγχου των κατασκευών. Με το νομοσχέδιο αυτό επιδιώκεται πλήρης ανατροπή του σημερινού συστήματος έκδοσης οικοδομικών αδειών και ελέγχου κατασκευών, καθώς:

• Καταργούνται οι Πολεοδομίες με τη μορφή και τις αρμοδιότητες που είχαν σήμερα.

• Συντάσσονται οι μελέτες και εκτελείται το οικοδομικό έργο, με ευθύνη των μηχανικών.

• Γίνεται πλήρης διαχωρισμός αρμοδιοτήτων και λειτουργίας, των αρχών αδειοδότησης σε Υπηρεσίες Δόμησης των Δήμων και των Ελεγκτών Δόμησης που λειτουργούν υπό την εποπτεία του ΥΠΕΚΑ.

• Εγκρίνεται σε πέντε μέρες η δόμηση από την Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου, με υποβολή του τοπογραφικού και του διαγράμματος κάλυψης.

• Χορηγείται σε δύο μέρες η άδεια δόμησης για έναρξη εργασιών, με την προσκόμιση των υπολοίπων μελετών.

• Διαχωρίζεται το εγκριτικό από το εποπτικό έργο.

• Ελαχιστοποιείται η ανάγκη για επαφές με τις δημόσιες υπηρεσίες και η επικοινωνία του μηχανικού με τον πολίτη και του πολίτη με τις υπηρεσίες γίνεται αποκλειστικά ηλεκτρονικά.

• Κωδικοποιούνται κοινές διαδικασίες υποβολής και ελέγχου των απαιτούμενων δικαιολογητικών και μελετών.

• Απλοποιείται και επιταχύνεται η διαδικασία έκδοσης της έγκρισης δόμησης από τις Υπηρεσίες Δόμησης και της άδειας δόμησης με ευθύνη των Μελετητών Μηχανικών.

• Καταγράφονται τα κτίρια της χώρας με τη λειτουργία της Ταυτότητας Κτιρίου και την έκδοση του Πιστοποιητικού Ελέγχου Κατασκευών.

• Ελέγχεται πλήρως η εφαρμογή των αδειών δόμησης κατά τη διάρκεια υλοποίησής τους με τη θεσμοθέτηση του Ελεγκτή Δόμησης.

• Θεσπιζονται γνωμοδοτικά όργανα για την προστασία και την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής. Με την εφαρμογή του νέου τρόπου έκδοσης κανονισμού αδειών δόμησης και ελέγχου των κατασκευών μειώνεται ο χρόνος έγκρισης και έκδοσης οικοδομικών αδειών, εξαλείφεται η γραφειοκρατία, ενισχύεται η διαφάνεια και τονώνεται η επιχειρηματικότητα.