Σε δημόσια διαβούλευση στο opengov.gr. βρίσκεται το Σχέδιο Νόμου με τίτλο «Νέος Τρόπος Έκδοσης Αδειών Δόμησης και Ελέγχου Κατασκευών» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Η δημόσια διαβούλευση θα ολοκληρωθεί στις 8 Αυγούστου 2011. Ο νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης και ελέγχου των κατασκευών αλλάζει το σημερινό καθεστώς των πολεοδομιών και επιχειρεί να επανακαθορίσει, τους όρους με τους οποίους εγκρίνεται, αδειοδοτείται, εκτελείται και ελέγχεται το οικοδομικό έργο. Πιο συγκεκριμένα, με το Σχέδιο Νόμου επιδιώκεται:

• ο πλήρης διαχωρισμός αρμοδιοτήτων και λειτουργίας, των αρχών αδειοδότησης –που ονομάζονται πλέον «Υπηρεσίες Δόμησης» (ΥΔΟΜ) των Δήμων - από τις αρχές ελέγχου που είναι οι «Ελεγκτές Δόμησης» που λειτουργούν υπό την εποπτεία του ΥΠΕΚΑ,

• η διαφάνεια με τη θεσμοθέτηση της ηλεκτρονικής υποβολής των δικαιολογητικών και μελετών, της δημοσίευσης των αδειών δόμησης και του Ηλεκτρονικού Μητρώου Έργου,

• η απλοποίηση και επιτάχυνση της διαδικασίας έκδοσης της έγκρισης δόμησης από τις Υπηρεσίες Δόμησης και της άδειας δόμησης με ανάληψη της ευθύνης των Μελετητών Μηχανικών,

• η υλοποίηση της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, με τη λειτουργία των ηλεκτρονικών υποβολών, αρχείων και μητρώων,

• ο πλήρης έλεγχος της εφαρμογής των αδειών δόμησης κατά τη διάρκεια υλοποίησής τους με τη θεσμοθέτηση του Ελεγκτή Δόμησης, που υπόκειται στη συνταγματικά απαιτούμενη κρατική εποπτεία,

• η θέσπιση γνωμοδοτικών οργάνων για την προστασία και την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής.

Το Σχέδιο Νόμου συγκροτείται από τρία κεφάλαια. Στο Κεφάλαιο Α’ ορίζεται η διαδικασία χορήγησης της έγκρισης δόμησης και της έκδοσης της άδειας δόμησης, ο χρόνος ισχύος της και οι διαδικασίες ελέγχου των μελετών από την ΥΔΟΜ και της ορθής εκτέλεσής τους από τους Ελεγκτές Δόμησης. Στο Κεφάλαιο Β’ περιλαμβάνονται οι διατάξεις για τους Ελεγκτές Δόμησης και την άσκηση του έργου τους καθώς και οι διατάξεις που καθορίζουν την άσκηση του κρατικού ελέγχου και εποπτείας στην άσκηση των καθηκόντων τους από την Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Δόμησης και Ενέργειας (ΕΥΕΔΕΝ). Στο Κεφάλαιο Γ’ προβλέπεται η συγκρότηση των Συμβουλίων Αρχιτεκτονικής και του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής και οι διαδικασίες γνωμοδότησης επί των αρχιτεκτονικών μελετών.

Προβλέπεται, επίσης, η συγκρότηση του Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων για την εξέταση των προσφυγών κατά των πορισμάτων των Ελεγκτών Δόμησης και των πράξεων ή παραλείψεων των ΥΔΟΜ, καθώς και για την άσκηση των αρμοδιοτήτων των ΣΧΟΠ. Τέλος, προβλέπεται η συγκρότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων για την άσκηση των αρμοδιοτήτων του Κεντρικού Συμβουλίου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος, το οποίο και καταργείται.

Την πρότασή του για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων παρουσιάζει ο υπουργός Περιβάλλοντος Γ.Παπακωνσταντίνου το μεσημέρι στο Υπουργικό Συμβουλιο. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ρύθμιση προβλέπει τακτοποίηση για 40 χρόνια -στο πρότυπο των ημιυπαίθριων- και καταβολή προστίμου, το ύψος του οποίου θα προκύπτει βάσει της αντικειμενικής αξίας -πολλαπλασιαζόμενη επί έναν συντελεστή προστίμου, που θα κυμαίνεται από 0,10 έως 0,15- και το είδος της παράβασης. Σύμφωνα με αυτή ένας ιδιοκτήτης αυθαιρέτου, ο οποίος το έχτισε, για παράδειγμα, σε έκταση δύο στρεμμάτων, ενώ θα έπρεπε να το χτίσει σε 4 στρέμματα που απαιτούνται συνήθως για την εκτός σχεδίου δόμηση, για να μπορέσει να υπαχθεί στη ρύθμιση θα πρέπει είτε να αγοράσει την υπόλοιπη έκταση από όμορο οικόπεδο -χωρίς όμως να μπορεί να χτίσει στα καινούργια δύο στρέμματα- είτε να πληρώσει στον δήμο την άξια των επιπλέον δύο στρεμμάτων. Τα χρήματα θα πηγαίνουν στο Πράσινο Ταμείο για τη δημιουργία χώρων ελεύθερων και πρασίνου.

Από τη ρύθμιση θα αποκλείονται όλα τα αυθαίρετα που βρίσκονται εντός δασικών και αρχαιολογικών χώρων. Μάλιστα, έχει ήδη ξεκαθαριστεί από το υπουργείο ότι τα αυθαίρετα που εντοπίστηκαν κατά τη διαδικασία ανάρτησης των δασικών χαρτών σε Μαραθώνα, Παλαιά και Νέα Πεντέλη (ξεπερνούν τις 2.000) δεν θα υπαχθούν στη νέα ρύθμιση. Ταυτόχρονα θα υπάρξει διαχωρισμός των αυθαιρέτων σε αυτά που χτίστηκαν πριν από το 2003 και σε αυτά που χτίστηκαν μετά. Σύμφωνα με πληροφορίες, το αυθαίρετό τους θα μπορούν κατ' εξαίρεση να γλιτώσουν εντασσόμενοι στη ρύθμιση χωρίς την επιβάρυνση της εισφοράς περιβαλλοντικού ισοζυγίου, μόνο όσοι το έχουν ως πρώτη κατοικία και δεν έχουν εισοδήματα. Η εκτίμηση είναι ότι μπορούν να εισπραχθούν πάνω από ένα δισ. ευρώ με την τακτοποίηση των αυθαιρέτων έως το τέλος του 2011 -στον προϋπολογισμό ο στόχος είναι τα 600 εκατομμύρια ευρώ.

Παρατείνονται αφότου έληξαν (30.6.2011) μέχρι τέλος του έτους οι προθεσμίες υποβολής των δικαιολογητικών (αφορούν την τακτοποίηση ημιυπαίθριων χώρων) στις αρμόδιες πολεοδομικές υπηρεσίες, από τους κυρίους των ακινήτων ή τους νομίμως εξουσιοδοτημένους εκπροσώπους τους, για την υπαγωγή των ακινήτων στις διατάξεις των διατηρούμενων χώρων. Αυτό προβλέπει τροπολογία που κατέθεσε στη Βουλή το υπουργείο Περιβάλλοντος και εντάχθηκε στο νομοσχέδιο περί «Λειτουργίας ενεργειακών αγορών, ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, για έρευνα, παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις». Επίσης παρατείνεται μέχρι την 31.12.2011, (λήγει 30.10.2011), η προθεσμία καταβολής της πρώτης δόσης του ειδικού προστίμου διατήρησης για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος που προβλέπεται στην παρ. 4 του άρθρου 6 του ν. 3843/2010, για όλες τις αιτήσεις που έχουν υποβληθεί.

Αναλυτικότερα, το κείμενο της σχετικής διάταξης έχει ως εξής:

«3. Οι προθεσμίες υποβολής των δικαιολογητικών της παρ. 2 του άρθρου 5 του ν. 3843/2010 9Α 62) στις πολεοδομικές υπηρεσίες για την υπαγωγή ακινήτων στις διατάξεις των διατηρούμενων χώρων του ιδίου ως άνω νόμου παρατείνονται αφότου έληξαν μέχρι την 30.12.2011. Για όλες τις αιτήσεις που έχουν υποβληθεί η προθεσμία καταβολής της πρώτης δόσης του ειδικού προστίμου που προβλέπεται στην παρ. 4 του άρθρου 6 του ν. 3843/2010 , όπως ισχύει παρατείνεται μέχρι την 31.12.2011.»

Απέρριψε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας με τρεις αποφάσεις της (υπ΄ αριθμ. 2034 -2036/2011), τις αιτήσεις ιδιοκτητών πολυτελών κατοικιών εντός της δασικής και παραθαλάσσιας περιοχής Σταυρονικήτα (Κασσάνδρα) Χαλκιδικής, που ζητούσαν να ανακοπούν (ανατραπούν) παλαιότερες αποφάσεις της Ολομέλειας, που είχαν κρίνει ότι είναι παράνομη η ανέγερση 22 τέτοιων κατοικιών. Η δημοσίευση των τριών αποφάσεων της Ολομέλειας του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου σηματοδοτεί την κατεδάφιση των 22 κατοικιών, καθώς οι οικοδομικές άδειες, σύμφωνα με τις οποίες ανεγέρθηκαν, κρίθηκαν αμετάκλητα παράνομες. Συγκρεκριμένα, η εταιρεία «Σάνη» κατά τα έτη 1995 - 1998 κατασκεύασε βίλες και συγκρότημα πολυτελών κατοικιών μέσα σε παραθαλάσσια δασική έκταση 2.233 στρεμμάτων στην περιοχή Σταυρονικήτα Χαλκιδικής. Ακολούθως, η εταιρεία πώλησε τα ακίνητα αυτά σε ιδιώτες. Στο ΣτΕ είχαν προσφύγει εκπρόσωποι δύο οικολογικών οργανώσεων από τη Θεσσαλονίκη και εκπρόσωπος της κοινότητας Νέας Φώκαιας, ζητώντας να ακυρωθούν οι οικοδομικές άδειες, που εξέδωσε το πολεοδομικό γραφείο Νέων Μουδανιών Χαλκιδικής, την τριετία 1995 - 1998, και με τις οποίες επετράπη στην «Σάνη» να χτίσει βίλες και το συγκρότημα πολυτελών κατοικιών. Όμως, τόσο η Ολομέλεια του ΣτΕ, όσο και το Ε΄ Τμήμα, με σειρά αποφάσεων τους (533 - 535/2003 κ.λπ.), ακύρωσαν ως παράνομες τις οικοδομικές άδειες, που επέτρεψαν την ανέγερση στην επίμαχη περιοχή. Ακολούθως, ορισμένοι από τους ιδιοκτήτες των πολυτελών κατοικιών προσέφυγαν εκ νέου στο ΣτΕ και ζητούσαν την τριτανακοπή των σε βάρος τους αποφάσεων της Ολομέλειας.

Ωστόσο, με τις τρεις αποφάσεις της η Ολομέλεια του Συμβουλίου έκρινε ότι η οικοπεδοποίηση και γενικότερα η χρησιμοποίηση για οικιστικούς σκοπούς ιδιωτικών ή δημόσιων δασών, που συνεπάγεται εξάλειψη της δασικής μορφής τους, απαγορεύεται από το Σύνταγμα, όπως επίσης και ότι η οικιστική αξιοποίηση δεν συνιστά λόγο υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος ο οποίος θα δικαιολογούσε, κατ αρχήν, τη μεταβολή του προορισμού του δάσους. Κρίθηκε ακόμη από το ΣτΕ ότι με την ακύρωση των οικοδομικών αδειών δεν υπήρξε επέμβαση στο δικαίωμα της περιουσίας των ιδιοκτητών ακινήτων, αντικείμενη στις διατάξεις των άρθρων 17 του Συντάγματος και 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτόκολλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), αλλά ούτε και παράβαση της αρχής της προστατευόμενης εμπιστοσύνης. Επιπρόσθετα, όπως υπογραμμίζουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, το μέτρο της ακύρωσης των οικοδομικών αδειών δεν αντίκειται στη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας. Κι αυτό επειδή επιδιώκεται η προστασία των δασών. Όπως αναφέρεται στις δικαστικές αποφάσεις του ΣτΕ οι επίμαχες οικοδομικές άδειες εκδόθηκαν, καθώς η διοίκηση υπέλαβε ότι το από 23.3./8.4.1965 Βασιλικό Διάταγμα αποτελούσε ρυμοτομικό σχέδιο. Κατόπιν αυτού, οι σύμβουλοι Επικρατείας υπογραμμίζουν ότι οι θιγόμενοι ιδιοκτήτες έχουν δικαίωμα να ζητήσουν αποζημίωση από τη Διοίκηση, η οποία τους δημιούργησε τη δικαιολογημένη πεποίθηση ότι οι επίμαχες οικοδομικές άδειες ήταν νόμιμες (αυτές δηλαδή που εκδόθηκαν σύμφωνα με το από 23.3./8.4.1965 Βασιλικό Διάταγμα). Σημειώνουν, μάλιστα, οι δικαστές ότι τη δυνατότητα αυτή την είχαν οι ιδιοκτήτες των ακινήτων από την πρώτη απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, που εκδόθηκε σε βάρος τους το 2004 (απόφαση 335/2004).