Τον ερχόμενο Σεπτέμβριο προβλέπεται να ξεκινήσει η υποδοχή των δηλώσεων μετά την ψήφιση του νέου νόμου για τα αυθαίρετα από τη βουλή. Ομως , και για το νέο νομο υπάρχει ο κινδυνος των προσφυγών στο ΣτΕ καθώς πολλά άρθρα είναι πιθανό να κριθούν ως αντισυνταγματικά.

Το πρώτο καμπανάκι ήλθε απο την επιστημονική επιτροπή της Βουλής η οποία επισημανε ότι :«Οριστική εξαίρεση αυθαιρέτου από την κατεδάφιση επιτρέπεται, κατά τρόπο συνταγματικώς ανεκ τό, κατ’ αρχήν μόνο για τα παλαιά αυθαίρετα, δηλαδή όσα ανεγέρθηκαν μέχρι την 31-1-1983, ημερομηνία που ορίσθηκε από τον ν. 1337/1983. Τα μεταγενεστέρως ανεγερθέντα αυθαίρετα κτίσματα δεν επιτρέπεται, κατά κανόνα, να εξαιρούνται της κατεδάφισης», τονίζει η Επιστημονική Υπηρεσία κάνοντας εξαίρεση μόνο εφόσον τα νέα αυθαίρετα έχουν «ήσσονος σημασίας παραβάσεις». Οι περισσότερες παρατηρήσεις της Επιστημονικής Υπηρεσίας αφορούν τα άρθρα 7 και 8 για την εξαίρεση από την κατεδάφιση και την αναστολή είσπραξης των προστίμων και την επιβολή κυρώσεων για τις υφιστάμενες μέχρι την 28-7-2011 αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις. Η έκθεση τονίζει ότι «δημιουργείται αμφιβολία» κατά πόσο οι εν λόγω ρυθμίσεις «εντάσσονται σε πλαίσιο προηγούμενοι συνολικού χωροταξικού σχεδιασμού, όπως επιτάσσει η διάταξη του άρθρου 24 του Συντάγματος. Μεταξύ άλλων επισημαίνει ακόμη ότι:

-είναι αντίθετες με το Σύνταγμα διατάξεις με τις οποίες επιτρέπεται η υπό όρους εξαίρεση από την κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών που αναγείρονται μετά την θέσπιση των πολεοδομικών κανόνων που περιλαμβάνει το νομοσχέδιο. «Η εξαίρεση συνεπάγεται τη νόθευση και τη συνεχή ανατροπή» των νέων πολεοδομικών κανόνων πολεοδομικού σχεδιασμού, υπογραμμίζει.

-για τις κατασκευές που είναι εκτός σχεδίου και έχουν ανεγερθεί μέχρι 31-1-1983, η έκθεση τονίζει ότι «η οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση είναι επιτρεπτή μόνο εάν προηγηθεί ένταξης της περιοχής αυτής σε πολεοδομικό σχέδιο, διότι διαφορετικά το αποτέλεσμα θα ήταν η γενικευμένη νομιμοποίηση αυθαιρέτων». Επίσης τονίζει ότι για τις κατασκευές μετά τις 31-1-1983 «ισχύει, σύμφωνα με την συνταγματική επιταγή, ο κανόνας της κατεδαφίσεως χωρίς την προαναφερόμενη εξαίρεση».

-για την αυτόματη εξαίρεση από κατεδάφιση κάθε αυθαίρετης κατασκευής με μόνη τη δήλωση του ενδιαφερομένου και άνευ προηγούμενης κρίσης της διοίκησης, η Έκθεση επισημαίνει ότι «έχει θεωρηθεί ότι αντιβαίνει στην παρ. 2 του άρθρου 24 του Συντάγματος, σκοπός της οποίας είναι η εξασφάλιση τόσο της λειτουργικότητας όσο και της ομαλής ανάπτυξης των οικισμών».

Για το άρθρα 13, 14, 15 και 16 που παρέχουν την δυνατότητα υπαγωγής στις ρυθμίσεις του νομοσχεδίου και αυθαίρετων κατασκευών ή χρήσεων σε κτήρια ευρισκόμενα εντός παραδοσιακού οικισμού ή τμήματος πόλης, η Επιστημονική Υπηρεσία υπογραμμίζει ότι «δημιουργείται αμφιβολία» κατά πόσο εναρμονίζονται με την συνταγματική επιταγή του άρθρου 24 παρ. 2 και 6.

Για τα άρθρα 32, 33, 34, 35 και 37 που αφορούν την μεταφορά συντελεστή δόμησης και την ένταξή του στον πολεοδομικό σχεδιασμό η Επιστημονική Υπηρεσία επισημαίνει πως «δημιουργείται προβληματισμός» για το πώς διασφαλίζεται η εναρμόνιση του ηλεκτρονικού συστήματος καταγραφής και διαχείρισης τίτλων δικαιώματος συντελεστή δόμησης προς τον ευρύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό, δεδομένου ότι «ο φορέας της Τράπεζας Γης δύναται να είναι ιδιώτης, φυσικό ή νομικό πρόσωπο».

«Φρένο» στην διεύρυνση του αστικού ιστού επιχειρεί να βάλει το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο για την Αττική. Προτεραιότητα αποτελεί ο δραστικός περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης, μέσω της κατάργησης των παρεκκλίσεων αρτιότητας σε οικόπεδα μικρότερα των τεσσάρων στρεμμάτων. Η κατάργηση αυτή θα γίνει σταδιακά μέσω των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΓΠΣ). Το νέο κείμενο προτείνει στην κάλυψη των οικιστικών αναγκών της πρωτεύουσας, κυρίως εντός της θεσμοθετημένης αστικής γης, με βάση την αρχή της «συμπαγούς» πόλης. Η οικιστική ανάπτυξη, κυρίας και παραθεριστικής κατοικίας, διοχετεύεται στις θεσμοθετημένες οικιστικές περιοχές. Νέες επεκτάσεις ή αναπτύξεις είναι αποδεκτές μόνον εφόσον η αναγκαιότητά τους τεκμηριώνεται, δηλαδή «στις περιπτώσεις που ο υφιστάμενος πολεοδομικός χώρος είναι διαπιστωμένα ανεπαρκής είτε χαρακτηρίζεται από ακαμψίες που δεν επιτρέπουν εξάντληση της χωρητικότητάς του μέχρι το σύνηθες ποσοστό κορεσμού».

Ο Ελαιώνας παραμένει ως περιοχή στρατηγικής σημασίας για την ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής και ανταγωνιστικότητας της Αττικής, με αιχμή τη μετατροπή του σε υποδοχέα καινοτομικής επιχειρηματικής δραστηριότητας δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα. Μάλιστα, στον Ελαιώνα σχεδιάζεται η δημιουργία υποδοχέα - στο πλαίσιο των Επιχειρηματικών Πάρκων Ειδικού Τύπου που προβλέπει ο Ν. 3982/2011 - με κύριο προσανατολισμό στους τομείς τροφίμων, γεωργίας και βιοτεχνολογίας, πράσινων υλικών, τεχνολογιών δόμησης και κατασκευών. Ανάλογοι υποδοχείς σχεδιάζονται επίσης στον Διεθνή Αερολιμένα, για τη δημιουργία συστάδων επιχειρήσεων (clusters) καινοτομίας, με τη συμμετοχή επιχειρήσεων κλάδων προηγμένης τεχνολογίας, εκπαιδευτικών και ερευνητικών φορέων, καθώς και στο Θριάσιο σε τομείς της πράσινης επιχειρηματικότητας.

Γενικότερα αναζητείται η χωροθέτηση Επιχειρηματικών Πάρκων κατά προτεραιότητα σε περιοχές όπως είναι οι πύλες εισόδου της Περιφέρειας, κοντά στους κόμβους συνδυασμένων μεταφορών π.χ. στην από Βορρά είσοδο του ΠΑΘΕ (όρια νομού Βοιωτίας - Αυλώνας), στη δυτική είσοδο του ΠΑΘΕ (Μέγαρα - Θριάσιο Πεδίο, Ασπρόπυργος, Μαγούλα, συμπεριλαμβανομένου του υπό ανάπτυξη εμπορευματικού κέντρου ΟΣΕ), στον Εμπορευματικό Λιμένα Ικονίου - Κερατσινίου, και στην περιοχή του Διεθνούς Αερολιμένα (κυρίως για τις υπηρεσίες εμπορευματικών αερομεταφορών).

Στις μητροπολιτικές παρεμβάσεις, εκτός από εκείνες που αφορούν την Πανεπιστημίου ή τη διπλή ανάπλαση Βοτανικού - Αλεξάνδρας, περιλαμβάνεται η πολεοδομική αναβάθμιση στην Ακαδημία Πλάτωνος, με επέκταση προς τα δυτικά του προγράμματος ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων. Μεταξύ άλλων, προωθείται στην ευρύτερη περιοχή κατοικίας, πολεοδομική ανάπλαση με μείωση των συντελεστών δόμησης και έλεγχο των χρήσεων γης, απομάκρυνση του Κεντρικού Σταθμού Υπεραστικών Λεωφορείων (ΚΤΕΛ) κτλ. Στον Πειραιά θα ενταχθούν σε ενιαίο πρόγραμμα οι πολεοδομικές παρεμβάσεις στην έκταση από το Γήπεδο Καραϊσκάκη ως τον Αγ. Διονύσιο (Ρετσίνα, ΧΡΩΠΕΙ, Καραϊσκάκη, ΚΥΒΕΠ, Κεράνη, τα αποδεσμευόμενα στρατόπεδα, οι σταθμοί ΟΣΕ / ΗΛΠΑΠ και τα αμαξοστάσια ΟΣΕ στη Λεύκα). Στόχος η αύξηση των χώρων κοινοχρήστου πρασίνου. Για την ίδια περιοχή προβλέπεται οργανωμένη πολεοδομική ανάπτυξη στη «Λιμενοβιομηχανική ζώνη Δραπετσώνας - Κερατσινίου». Στο Ιστορικό Κέντρο Αθήνας, μεταξύ άλλων, προωθούνται η μετατροπή της Βασιλίσσης Όλγας και Πανεπιστημίου σε άξονες πεζών, ποδηλάτων και μέσων μαζικής μεταφοράς, με πεζοδρόμηση, καθώς και ο επανασχεδιασμός στις λεωφόρους Αμαλίας, Πειραιώς και Πατησίων.

Στο Ιστορικό Κέντρο Πειραιά προωθούνται πεζοδρομήσεις αξόνων που φιλοξενούν δημόσια κτίρια και μνημεία αρχιτεκτονικού, καλλιτεχνικού και ιστορικού ενδιαφέροντος, καθώς και του δικτύου σύνδεσης των παραδοσιακών δραστηριοτήτων του νεότερου Πειραιά. Πρόκειται για τις ακτές Θεμιστοκλέους, Μουτσοπούλου και Κουντουριώτη και τη λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου. Παράλληλα, προωθούνται μελέτες ανάπλασης των πλατειών Τερψιθέας, Δημαρχείου και Ωρολογίου, ανάδειξης των Αρχαίων Τειχών, του αρχαίου Διπύλου και της Ηετιώνειας Ακτής, καθώς και του παραθαλάσσιου αστικού τοπίου της Πειραϊκής Χερσονήσου. Αλλαγές σχεδιάζονται και για το Ιστορικό Κέντρο Λαυρίου με τη θεσμοθέτηση χρήσεων γης και όρων δόμησης, την επέκταση του δικτύου πεζοδρόμων, διαμόρφωση και ανάπλαση της κεντρικής πλατείας, του χώρου της Σιδηροδρομικής Γραμμής και των ελεύθερων χώρων του λιμανιού, του παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού και του νεκροταφείου. Ειδικός σχεδιασμός προβλέπεται και για τα Ιστορικά Κέντρα Ελευσίνας, Κηφισιάς, Αίγινας και Μεγάρων.

Μπορεί , οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης να εμφανίζονται υπερμαχοι των μεταρύθμισεων και του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης αλλά στην πραγματικότητα οι έλληνες εξακολουθούν να είναι σε ομηρία. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η περίπτωση των αυθαίρέτων . Προσπαθήσαμε να καταγράψουμε , απο στοιχεία του Συνηγόρου του Πολίτη μερικές περιπτώσεις αυθαιρεσίας και τις παρουσιάζουμε :

1. Υπερβολικά πρόστιμα και αγύριστα. Παρ' ότι εκδόθηκε εγκύκλιος του ΥΠΕΚΑ που προέβλεπε επιστροφή προστίμων από τις ΔΟΥ λόγω λανθασμένου υπολογισμού για ημιυπαίθριους που τακτοποιήθηκαν με το νόμο 3848/2010, το μέτρο δεν εφαρμόστηκε στην πράξη.

2 Συμψηφισμός προστίμων, που χάθηκαν. Πολίτης κατέθεσε αρχικά αίτηση τακτοποίησης αυθαίρετης αλλαγής χρήσης με βάση το ν. 3843/10 και εν συνεχεία, όπως είχε προβλεφθεί, υπέβαλε εκ νέου αίτηση υπαγωγής στις διατάξεις του ν. 4014/11 για λόγους πληρότητας και ενιαίας αντιμετώπισης του κτηρίου. Η Αρχή διερευνά την υπόθεση, δεδομένου ότι μετά τον συμψηφισμό απομένει ένα αρκετά μεγάλο υπόλοιπο αχρεωστήτως καταβληθέντος ποσού, την επιστροφή του οποίου αιτήθηκε ο ενδιαφερόμενος, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα.

3 Τακτοποίηση σε προστατευόμενες περιοχές. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρεται ιδιοκτησία αυθαιρέτου που τακτοποιήθηκε με το νόμο 4014/2011, ενώ βρίσκεται στην περιοχή της χερσονήσου Λαυρεωτικής, η οποία υπάγεται στις εξαιρούμενες περιοχές, στις οποίες σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα για τη Λαυρεωτική δεν επιτρέπεται η δόμηση και κατά συνέπεια το αυθαίρετο ούτε μπορούσε να ανεγερθεί ούτε να τακτοποιηθεί.

4 Σύνδεση με τα δίκτυα. Ιδιοκτήτης προέβη στην τακτοποίηση της αυθαίρετης ιδιοκτησίας του, ωστόσο η δημοτική επιχείρηση της περιοχής του αρνήθηκε να προβεί στη σύνδεση με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας, με την αιτιολογία ότι η ιδιοκτησία του βρίσκεται σε περιοχή προστασίας υπόγειων υδάτων (ειδικό καθεστώς προστασίας της περιοχής Λουτρακίου). Οι περιοχές προστασίας υπόγειων υδάτων δεν περιλαμβάνονται στις εξαιρέσεις υπαγωγής στη ρύθμιση των αυθαιρέτων του ν. 4014/2011.

Το υπουργείου Περιβάλλοντος αφήνει ορθάνοιχτο παράθυρο να ενταχθούν στις ρυθμίσεις τακτοποίησης και νομιμοποίησης με πρόστιμο και κτίσματα για τα οποία έχει εκδοθεί αμετάκλητη δικαστική απόφαση κατεδάφισης! Δηλαδή, προκλητικά και κραυγαλέα αυθαίρετα, βίλες, ξενοδοχεία και κάθε είδους κτίσματα, που βρίσκονται σε δάση, αιγιαλό, αρχαιολογικό χώρο ή παραλία. Η Συνήγορος του Πολίτη , στην επιστολή της προς το υπουργείο Περιβάλλοντος, ασκώντας αυστηρότατη παρέμβαση στην ασκούμενη πολιτική για την αυθαίρετη δόμηση, επισημαίνει προς το υπουργείο ότι δεν έχει φροντίσει ώστε η ύπαρξη τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων να αποτελεί εξαίρεση για την υπαγωγή του αυθαιρέτου στο νόμο για την τακτοποίηση. Με βάση τα στοιχεία και τις εκθέσεις που έχει στη διάθεσή της από πλήθος δικαστικών αποφάσεων, καταγγελιών πολιτών και παρεμβάσεών της, η ανεξάρτητη αρχή σηκώνει συνολικά 7 κόκκινες κάρτες για την ακολουθούμενη πολιτική στην αυθαίρετη δόμηση. Αναλυτικά αφορούν τις παρακάτω περιπτώσεις:

1 Τακτοποίηση αμετάκλητα κατεδαφιστέων κτισμάτων. «Σύμφωνα με το περιεχόμενο του ν. 4014/2011, παρέχεται δυνατότητα υπαγωγής στη ρύθμιση για αυθαίρετες κατασκευές για τις οποίες έχουν εκδοθεί τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις που αποφαίνονται υπέρ της κατεδάφισής τους» λέει η Συνήγορος, και επισημαίνει ότι: «Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα της δικαστικής προστασίας (άρθρο 20 του Συντάγματος ) και της υποχρέωσης συμμόρφωσης της διοίκησης στις δικαστικές αποφάσεις (άρθρο 95 του Συντάγματος )». Μάλιστα αναφέρει ως παράδειγμα ότι «σε συγκεκριμένη περίπτωση αυθαίρετης περίφραξης η οποία κρίθηκε τελεσιδίκως κατεδαφιστέα ο ιδιοκτήτης της στη συνέχεια υπέβαλε αίτημα υπαγωγής στο άρθρο 24 του ν. 4014/2011 για την τακτοποίησή της».

2 Τακτοποίηση αυθαιρέτων σε χαρακτηρισμένες δασικές εκτάσεις. Διαπιστώνεται διάσταση απόψεων και αντιμετώπισης των περιπτώσεων από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, πράγμα που αφήνει περιθώρια καταστρατηγήσεων και γκρίζων ζωνών. Η Συνήγορος αναφέρεται σε περιπτώσεις που αφορούν τη συντριπτική πλειονότητα των κατοικημένων περιοχών της χώρας, κατά τις οποίες ιδιοκτήτες δήλωσαν αυθαίρετα σε περιοχές που, ελλείψει δασικών χαρτών, δεν έχει κριθεί ο δασικός τους χαρακτήρας. Σημειώνει ότι πολίτες στους οποίους είχαν επιβληθεί υψηλά πρόστιμα για δασικό αυθαίρετο μπήκαν στο νόμο για την τακτοποίηση και ζήτησαν τη διαγραφή των προστίμων. Οι δασικές υπηρεσίες απέρριψαν το αίτημά τους, «με την αιτιολογία ότι η έκταση στην περιοχή όπου έχουν κατασκευάσει το αυθαίρετο κτίσμα έχει χαρακτηριστεί έκταση δασικού χαρακτήρα με σχετικές πράξεις χαρακτηρισμού του αρμόδιου δασάρχη, κατά των οποίων εκκρεμεί η εκδίκαση διοικητικής προσφυγής και ένδικων βοηθημάτων ενώπιον δικαστηρίου». Παράλληλα, η αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου ΠΕΚΑ ενημέρωνε τους ίδιους ιδιοκτήτες ότι «μπορεί να υπαχθούν στη ρύθμιση του άρθρου 24 του ν. 4014/2011 και είναι δυνατή η διαγραφή των ήδη επιβληθέντων προστίμων, δεδομένου ότι εξακολουθεί να εκκρεμεί η έκδοση απόφασης σχετικά με το δασικό ή μη χαρακτήρα της».