Το τελικό σχέδιο Οδηγίας για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων της Ευρώπης δόθηκε στη δημοσιότητα στις Βρυξέλλες από τους αρμόδιους αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.Ο Πρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως Ιδιοκτητών Ακινήτων (UIPI) κ. Στράτος Παραδιάς επισήμανε ότι η σημαντικότερη ρύθμιση του τελικού σχεδίου της Οδηγίας είναι ότι η απαγόρευση δικαιοπραξιών όπως η μίσθωση ή πώληση κτιρίων και διαμερισμάτων που δεν θα έχουν αναβαθμιστεί ενεργειακά, που προβλεπόταν στο προσχέδιο μέχρι και εχθές, τελικά αποσύρθηκε χάρις στις εντονότατες αντιδράσεις  της Διεθνούς Ενώσεως Ιδιοκτητών Ακινήτων (UIPI) στις Βρυξέλλες, και των οργανώσεων – μελών της σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, και ιδιαίτερα στις χώρες του Νότου.

Σύμφωνα με το σχέδιο που δόθηκε στη δημοσιότητα, οι κυριότερες διατάξεις του είναι οι εξής:

Έως το 2030 όλα τα νέα κτίρια (έως το 2027 αν η χρήσιμη επιφάνειά τους υπερβαίνει τα 2.000 τ.μ.) και τα δημόσια κτίρια έως το 2027, θα πρέπει να είναι μηδενικής εκπομπής ρύπων.

Υποχρέωση για ενεργειακή αναβάθμιση έχουν πλέον όλα τα κτίρια που κατατάσσονται στις δύο χαμηλότερες ενεργειακές βαθμίδες, ιδιοχρησιμοποιούμενα ή ενοικιαζόμενα, όπως αυτές θα αναμορφωθούν ριζικά με τις νέες προδιαγραφές ενεργειακής βαθμολόγησης και κατάταξης κτιρίων με Π.Ε.Α. Το σχέδιο της Οδηγίας  διακρίνει τρεις κατηγορίες κτιρίων:

α.) κτίρια και κτιριακές μονάδες ιδιοκτησίας δημοσίων φορέων,

β.) κτίρια και κτιριακές μονάδες μη κατοικιών, πλην αυτών που ανήκουν σε δημόσιους φορείς και τέλος

γ.) κτίρια και κτιριακές μονάδες κατοικιών.

Στο σχέδιο ορίζεται ότι:

Τα οικιστικά κτίρια και κτιριακές μονάδες καθώς και αυτά που ανήκουν σε δημόσιους φορείς, πρέπει να επιτυγχάνουν:

i) μετά την 1η Ιανουαρίου 2027, τουλάχιστον κατηγορία ενεργειακής απόδοσης F· και

(ii) μετά την 1η Ιανουαρίου 2030, τουλάχιστον κατηγορία ενεργειακής απόδοσης Ε·

Τα κτίρια κατοικιών και οι κτιριακές μονάδες πρέπει να επιτυγχάνουν το αργότερο:

(i) μετά την 1η Ιανουαρίου 2030, τουλάχιστον κατηγορία ενεργειακής απόδοσης F·

ii) μετά την 1η Ιανουαρίου 2033, τουλάχιστον κατηγορία ενεργειακής απόδοσης Ε·

Συνεπώς τα καταστήματα, γραφεία και λοιπά μη οικιστικά κτίρια που κατατάσσονται στην κατώτατη βαθμίδα (G) και θα πρέπει  να αναβαθμιστούν μέχρι την 31.12.2026 τουλάχιστον στη βαθμίδα (Ε) ενώ οι κατοικίες μέχρι την 31.12.2029. Όλα αυτά υπολογίζονται μεσοσταθμικά στο 15% του κτιριακού αποθέματος.

Εν συνεχεία τα κτίρια καταστημάτων και γραφείων κλπ. που κατατάσσονται στην επόμενη βαθμίδα (F) θα πρέπει να αναβαθμιστούν και αυτά μέχρι και την 31.12.2029. και τα οικιστικά κτίρια μέχρι 31.12.2032, στην βαθμίδα (Ε). Όλα αυτά υπολογίζονται επίσης σε 15% του κτιριακού αποθέματος.

Συνολικά δηλαδή το 30% του κτιριακού δυναμικού που κατατάσσεται στις δύο χαμηλότερες ενεργειακές βαθμίδες (πάνω από ένα εκατομμύριο κτίρια για την Ελλάδα που διαθέτει 3.650.000 κτίρια) θα πρέπει να έχει αναβαθμιστεί στην βαθμίδα (Ε) μέχρι την 31.12.2032, πράγμα απολύτως αδύνατον, με δεδομένο ότι η μεταφορά των ρυθμίσεων αυτών στις εθνικές νομοθεσίες θα απαιτήσει πολλά χρόνια. Η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί σταδιακά τα επόμενα χρόνια, με κάθε επόμενη ενεργειακή κλάση να αντιπροσωπεύει το 15% του συνόλου του κτιριακού δυναμικού, με πρωτοβουλία και ευθύνη των Κρατών-Μελών, έτσι ώστε έως το 2050 όλα τα κτίρια θα είναι μηδενικών εκπομπών και πλήρως «απανθρακοποιημένα».

Οι συνέπειες για όσα κτίρια δεν αναβαθμιστούν σύμφωνα με τους παραπάνω στόχους, θα καθοριστούν από τις εθνικές νομοθεσίες των Κρατών – μελών, ελπίζουμε (και αυτό ζητήσαμε) σύμφωνα με τις κρατούσες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της κάθε χώρας.

Το πρόβλημα σε όλο αυτό το σχέδιο, δεν βρίσκεται στο αν οι ιδιοκτήτες ακινήτων διαφωνούν με τις παραπάνω ρυθμίσεις, δεδομένου ότι όλοι ενδιαφέρονται για τη βελτίωση των κτιρίων τους και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά στο πόσοι από αυτούς έχουν πράγματι τη δυνατότητα, υπό το κράτος της ανυπαρξίας ουσιαστική κρατικής αρωγής και διπλασιασμού του κόστους ανακαίνισης κατά το τελευταίο έτος, και με ΦΠΑ 24% να προβούν στις αναβαθμίσεις που τόσο αισιόδοξα, αλλά και τόσο μη ρεαλιστικά περιλαμβάνονται στο σχέδιο της Οδηγίας αυτής.

Ανατροπές στην αγορά ακινήτων αναμένεται να προκαλέσει η νέα πρόταση της Κομισιόν για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων. Στο πλαίσιο της προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ενωσης για μείωση κατά 55% των αερίων του θερμοκηπίου ώς το 2030, ώστε να φτάσουμε σε μηδέν εκπομπές ρύπων έως το 2050, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει να θεσπιστούν ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης για την ανακαίνιση των κτιρίων που ήδη υπάρχουν, αλλά και για τα νέα. Οι ανακοινώσεις αναμένονται την Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου και οι πληροφορίες έχουν ήδη προκαλέσει την αντίδραση των ιδιοκτητών ακινήτων.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΠΟΜΙΔΑ -και της Διεθνούς Ενωσης Ιδιοκτητών Ακινήτων-, Στράτο Παραδιά, περίπου 3 εκατομμύρια κτίσματα στην Ελλάδα θα οδηγηθούν εκτός αγοράς, αφού οι αγοραπωλησίες αλλά και η ενοικίασή τους θα εξαρτηθούν άμεσα από την ανταπόκριση των ιδιοκτητών στην απαιτούμενη «πράσινη» ανακαίνισή τους. Για μακροπρόθεσμα κέρδη για τους ιδιοκτήτες και τον πλανήτη κάνουν λόγο οι αναλυτές από τις Βρυξέλλες. Ολα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν συμφωνήσει στους στόχους που έχει θέσει η Επιτροπή για το 2030 και το 2050, αφού όλοι οι ηγέτες παραδέχονται ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι πιο καταστροφικές αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι «27» αποφάσισαν να επαναπροσδιορίσουν τις δεσμεύσεις τους για τη μείωση των εκπομπών ρύπων. Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να μειώσει τις εκπομπές κατά 22,7% σε σχέση με το 2005 - ο προηγούμενος στόχος ήταν μείωση κατά 16%. Σε αυτή τη μείωση, τα κτίρια θα παίξουν καθοριστικό ρόλο, αφού ο κτιριακός τομέας είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας στην Ε.Ε. και από τους μεγαλύτερους εκπέμποντες αέρια του θερμοκηπίου. «Ο οικιακός τομέας καταναλώνει το 40% του συνόλου των εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ε.Ε., περισσότερο από τη βιομηχανία και την ηλεκτροπαραγωγή», εξήγησε ο Γιαν Ροσνόου, διευθυντής του ευρωπαϊκού προγράμματος «Σχέδιο Ρυθμιστικής Βοήθειας». «Αυτή τη στιγμή, τα βασισμένα σε ορυκτά καύσιμα κτίρια αφήνουν εκατομμύρια νοικοκυριά σε ολόκληρη την Ε.Ε. ανίσχυρα απέναντι στην εκτόξευση των τιμών ενέργειας, επιδεινώνοντας την ενεργειακή φτώχεια και τροφοδοτώντας την κοινωνική αναταραχή. Για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της κρίσης, λοιπόν, απαιτούνται μακροπρόθεσμες λύσεις σε επίπεδο πολιτικών επιλογών της Ε.Ε. για σταδιακή κατάργηση της χρήσης όλων των ορυκτών καυσίμων και την επιτάχυνση μιας βαθιάς μετάβασης προς ένα ιδιαίτερα ενεργειακά αποδοτικό, βιώσιμο, απαλλαγμένο από τις εκπομπές και πλήρως ανανεώσιμο κτιριακό απόθεμα», εξήγησε η Δώρα Πετρουλά, αν. διευθύντρια του Climate Action Network (CAN) Europe. Σύμφωνα με την οργάνωση, τα κέρδη για τους ιδιοκτήτες θα είναι μακροπρόθεσμα πολύ μεγαλύτερα. Ενα βασικό στοιχείο της επικείμενης αναθεώρησης σχετικής οδηγίας είναι τα ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Τα πρότυπα αυτά απαιτούν όλα τα κτίρια να αναβαθμίζονται με την πάροδο του χρόνου σε υψηλότερες ενεργειακές επιδόσεις. Ταυτόχρονα, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να επιταχύνουν την ανάπτυξη προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης για να στηρίξουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις στις απαιτούμενες επενδύσεις συμμόρφωσης με τα πρότυπα.

Μια πρόταση της Κομισιόν που έχει προκαλέσει… ίλιγγο σε πολλά κράτη-μέλη είναι το σύστημα εμπορίας εκπομπών ρύπων της Ε.Ε. να επεκταθεί και στον κτιριακό τομέα. Πολλοί ειδικοί λένε ωστόσο ότι το ETS2 (όπως θα μπορούσε να ονομαστεί), παρ’ όλο που θα ελέγχεται κεντρικά από τις Βρυξέλλες, θα προσφέρει στα κράτη-μέλη «εύκολη» υλοποίηση των στόχων και οικονομική βοήθεια. Σύμφωνα με πληροφορίες , η Επιτροπή δεν αναμένεται να επιμείνει, αν τα κράτη-μέλη δεν συμφωνήσουν σε αυτό το νέο εργαλείο, ωστόσο θα πρέπει να βρουν τρόπους να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους. Η επέκταση του ETS και στα κτίρια «σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη θα έχουν περισσότερα έσοδα από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αλλά τα έσοδα αυτά θα μπορούν και θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για μέτρα ενεργειακής απόδοσης στα σπίτια και να ενισχύσουν τους πιο αδύναμους οικονομικά να μπορέσουν να ανταποκριθούν», διευκρινίζει ο Γιαν Ροσνόου. Και δίνει κάποια παραδείγματα: «Πρέπει να επιταχύνουμε την αντικατάσταση της θέρμανσης με ορυκτά καύσιμα με συστήματα θέρμανσης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως οι αντλίες θερμότητας και τα συστήματα τηλεθέρμανσης, που χρησιμοποιούν θερμότητα με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα». «Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας υπολόγισε στην έκθεσή του Net Zero 2050 που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο ότι πρέπει να σταματήσουμε να εγκαθιστούμε νέους λέβητες φυσικού αερίου μέχρι το 2025. Προς το παρόν είναι ακόμη δυνατό να αγοράσει κανείς έναν νέο λέβητα αερίου που έχει ενεργειακή απόδοση Α. Ενα πρώτο βήμα είναι να δοθεί ένα σαφές μήνυμα στους καταναλωτές ότι ο λέβητας αερίου δεν είναι η πιο αποδοτική επιλογή. Αρκετές χώρες στην Ευρώπη έχουν επίσης αρχίσει να απαγορεύουν την εγκατάσταση ορυκτών συστημάτων θέρμανσης, με πιο πρόσφατη τη νέα γερμανική κυβέρνηση. Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να υποστηριχθεί από την ΕΕ στο πλαίσιο της οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό και των προτύπων που θέτει», προσθέτει ο κ. Ροσνόου. Η πρόταση της Κομισιόν που παρουσιάζεται αύριο 15 Δεκεμβρίου θα είναι το πρώτο βήμα για την υιοθέτηση αυτών των κανόνων. Η πρόταση θα πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η εφαρμογή αναμένεται το αργότερο από το 2027, ενώ σκοπός είναι έως το 2035 ολόκληρο το εθνικό κτιριακό απόθεμα να καλύπτεται από ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης.

Αυξήσεις στα ανταποδοτικά τέλη που πληρώνουν οι πολίτες στους δήμους «παρείχε» ο πρωθυπουργός στην τηλεδιάσκεψη που είχε με την Εκτελεστική Επιτροπή της ΚΕΔΕ την περασμένη Παρασκευή και το περιεχόμενό της έγινε γνωστό χθες. Οι αυξήσεις αυτές απορρέουν από το διπλό «όχι» που είπε ο Κυρ. Μητσοτάκης σε αιτήματα των δημάρχων αφενός για διετή τουλάχιστον αναβολή στην επιβολή του τέλους ταφής απορριμμάτων, αφετέρου για λήψη μέτρων οικονομικής στήριξης Δήμων και Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης-Αρδευσης (ΔΕΥΑ), ώστε να μη μετακυλιστεί στους δημότες η αύξηση του ενεργειακού κόστους λειτουργίας τους. Σχετικά με το τέλος ταφής τα πράγματα είναι λίγο-πολύ συγκεκριμένα: σύμφωνα με τον νόμο του υπουργείου Περιβάλλοντος για τη διαχείριση αποβλήτων (4819/2021, άρθρο 38), η ταφή κάθε τόνου αστικών απορριμμάτων (ή υπολειμμάτων από Κέντρα Ανακύκλωσης και Μονάδες Επεξεργασίας) σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής από 1/1/2022 θα κοστίζει επιπλέον 20 ευρὠ. Το τέλος ταφής θα αυξάνεται σταδιακά μέχρι τις 1/1/2027 οπότε θα φτάσει τα 55 ευρώ/τόνο. Για παράδειγμα, στην Αττική όπου σήμερα κάθε τόνος θάβεται με περίπου 60 ευρώ/τόνο, το κόστος θα αυξηθεί κατά 1/3 από τον επόμενο μήνα και σχεδόν θα διπλασιαστεί σε βάθος εξαετίας. Αρχικά, οι μεσοσταθμικές αυξήσεις ανά τη χώρα υπολογίζεται ότι αντιστοιχούν σε 10 ευρώ για μια κατοικία 100 τ.μ. Η ΚΕΔΕ είχε ζητήσει αναβολή της επιβολής του τέλους ταφής μέχρι τα τέλη του 2023, υπό το δεδομένο ότι ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί –«με κύρια ευθύνη της κεντρικής διοίκησης»– τα έργα που θα ενισχύσουν την ανακύκλωση και θα εκτρέψουν απορρίμματα από τις χωματερές. Απροσδιόριστες, αλλά σαφώς μεγαλύτερες, θα είναι οι αυξήσεις του ενεργειακού κόστους. Οπως είναι γνωστό, η μέση χονδρική τιμή ηλεκτρικού ρεύματος έχει υπερτετραπλασιαστεί στη χώρα μας το τελευταίο 11μηνο (Ιανουάριος-Νοέμβριος 2021).

Τι μέρος των αυξήσεων από τον οδοφωτισμό και το κόστος λειτουργίας των ΔΕΥΑ θα καταλήξει στους δημότες; Οι περιπτώσεις ποικίλλουν ανάλογα με τον Δήμο. Για παράδειγμα, μεγαλύτερο θα είναι το κόστος για έναν Δήμο που χρησιμοποιεί κυρίως γεωτρήσεις σε σύγκριση με έναν που αξιοποιεί νερό από λίμνες ή άλλους ταμιευτήρες. Σύμφωνα με πληροφορίες , αυτήν την περίοδο δημοτικές αρχές καταγράφουν τα σενάρια των αυξήσεων και ορισμένες εξ αυτών θα εξετάσουν το ενδεχόμενο να αξιοποιήσουν αποθεματικά τους για την απορρόφηση του αυξημένου ενεργειακού κόστους. Πάντως, σύμφωνα με όσα τόνισε ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Δ. Παπαστεργίου, στη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης με τον πρωθυπουργό, «θα πρέπει να καταστεί σαφές και στην κυβέρνηση ότι οι δήμοι δεν μπορούν να απορροφήσουν αυτές τις διαφορές».

Λαίλαπα μέτρων υποχρεωτικής αναβάθμισης – άλλως πλήρους απαξίωσης- των κτιρίων προωθεί η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι παρεμβασεις του «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» μπορεί να αντιμετωπίσουν τις καταστρεπτικές επιπτώσεις και στα πλαίσια αυτά , ο πρόεδρος της ΠΟΜΙΔΑ,κ.Σ.Παραδιάς, έδωσε τις εξης διευκρινήσεις για συγκεκριμένες κατηγορίες ακινήτων οι ιδιοκτήτες των οποίων μπορουν να ενταχθούν στο νέο πρόγραμμα και να ξεφυγουν απο τη μέγγενη της απαξιωσης που προκαλούν τα ευρωπαϊκα μέτρα  :

Εκμισθωμένες-δωρεάν παραχωρούμενες κατοικίες:

Εάν ο ένοικος αποδέχεται και επιτρέπει την εκτέλεση των εργασιών ενεργειακής αναβάθμισης της –κύριας- κατοικίας του, ο εκμισθωτής – πλήρης κύριος ή επικαρπωτής - μπορεί να υποβάλει αίτηση επιδότησης της ανακαίνισης σύμφωνα με τον Οδηγό του «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ», με βάση τα εισοδηματικά κριτήρια του ιδίου, η οποία επιδότηση κυμαίνεται από 40% - 65% (πίνακας 2.2.2 σελ.25 του Οδηγού).

Κατοικίες που αποκτήθηκαν εντός του 2021:

Στο πρόγραμμα μπορούν πλέον να ενταχθούν και κατοικίες που αγοράστηκαν ή αποκτήθηκαν εντός του 2021, οι οποίες στο αρχικό κείμενο του Οδηγού εξαιρούνταν από την επιδότηση, επειδή ως έτος βάσης θεωρείτο το 2020, με σημαντικό δεδομένο ότι ο καταλληλότερος χρόνος εκτέλεσης των εργασιών από τον αγοραστή είναι αμέσως μετά την αγορά κατοικίας, οπότε αυτή είναι συνήθως κενή.

Κενές κατοικίες:

Ο εκμισθωτής - πλήρης κύριος ή επικαρπωτής - κατοικίας που κατά τη διάρκεια του 2020 και των δύο προηγουμένων ετών χρησιμοποιείτο ως κύρια κατοικία, είτε ενοικιαζόταν, είτε ιδιοκατοικείτο, είτε παραχωρείτο δωρεάν η χρήση της, και  είναι σήμερα κενή, ή πρόκειται σύντομα να είναι, μπορεί να υποβάλει αίτηση επιδότησης της ενεργειακής αναβάθμισης της κατοικίας αυτής, με σημαντικό  δεδομένο ότι ο καταλληλότερος χρόνος εκτέλεσης των σχετικών εργασιών είναι όταν αυτή είναι κενή.

Ενδιαφέρουσες γενικές ρυθμίσεις για την αναβάθμιση κατοικιών:

*Δεν έχουν δικαίωμα συμμετοχής στο πρόγραμμα οι ενοικιαζόμενες κατοικίες βραχυχρόνιας μίσθωσης, ή όσες χρησιμοποιούνται ως επαγγελματική στέγη.

*Η κύρια χρήση της κατοικίας καταγράφεται στα στοιχεία της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος του χρήστη εντός των τελευταίων  τριών ετών, με προτεραιότητα το έτος αναφοράς (φορολογικό έτος 2020). Αν για το έτος αναφοράς το ακίνητο δεν ήταν σε χρήση (κενό) τότε λαμβάνονται υπόψη τα δυο προηγούμενα φορολογικά έτη (2019 και 2018). Αυτό ισχύει για όλες τις κύριες κατοικίες (είτε ενοικιάζονται είτε ιδιοκατοικούνται).

* Στις ενοικιαζόμενες κατοικίες εφαρμόζονται οι διατάξεις του Κανονισμού 1407/2013 της Επιτροπής ΕΕ για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (de minimis), όπου καθορίζονται τα όρια σώρευσης επιδοτήσεων (200.000 €). Απαιτείται από τον Ωφελούμενο (πλήρη κύριο, επικαρπωτή) η υποβολή δήλωση συμμόρφωσης με τον κανονισμό de minimis, όπως αυτός εκάστοτε ισχύει καθώς και προσκόμιση αντίστοιχων δηλώσεων των λοιπών συνιδιοκτητών (πλήρης κύριος, επικαρπωτής).

* Επιπλέον, σε περίπτωση πολλών αιτήσεων του προγράμματος στο ίδιο πρόσωπο, το συνολικό ποσό της ενίσχυσης (επιχορήγησης, επιδότησης επιτοκίου και ακαθάριστου ισοδύναμου επιχορήγησης - ΑΙΕ) δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 80.000€ συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των αιτήσεών του. Η σχετική Υπεύθυνη Δήλωση είναι το παράρτημα ΧΙ του Οδηγού.

*Αν η αναβάθμιση αφορά ολόκληρη πολυκατοικία το ποσοστό επιδότησης αυξάνεται κατά 10 μονάδες.