Διευκρινίσεις σχετικά με τον υπολογισμό του φόρου υπεραξίας λόγω μεταβίβασης ακίνητης περιουσίας εξέδωσε η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων (ΠΟΛ1251). Ειδικότερα, προκειμένου να υπολογισθεί ο ως άνω φόρος, καθορίζεται λεπτομερώς ο χρόνος και η τιμή κτήσης του ακινήτου για τις εξής περιπτώσεις:

α) Σε περίπτωση νομικών και πραγματικών μεταβολών επί ακινήτου μεταξύ του χρόνου κτήσης και του χρόνου πώλησης.

β) Σε περίπτωση διάσπασης πλήρους κυριότητας ή συνένωσης ψιλής κυριότητας - επικαρπίας.

γ) Σε περίπτωση μεταβίβασης κληρονομιαίου ακινήτου ή δικαιώματος για το οποίο έχει συσταθεί καταπίστευμα.

δ) Σε περίπτωση ενιαίου δηλωθέντος τιμήματος αγοράς για περισσότερες αυτοτελείς ιδιοκτησίες.

ε) Σε περίπτωση διαδοχικού χρόνου κτήσης του μεταβιβαζόμενου δικαιώματος.

στ) Στην περίπτωση διακράτησης του ακινήτου και εφαρμογής της έκπτωσης των 25.000 ευρώ ανά ακίνητο.

Ωστόσο οι ιδιοκτήτες ακινήτων θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί καθώς για μερικές μέρες μπορούν να χάσουν το αφορολόγητο των 25.000 ευρώ στον φόρο υπεραξίας. Συγκεκριμένα προκειμένου να υπολογισθούν τα έτη διακράτησης, ώστε να αφαιρεθεί από την προκύπτουσα υπεραξία το ποσό των 25.000 ευρώ, απαιτείται η πλήρης συμπλήρωση της οικείας πενταετίας διακράτησης του συγκεκριμένου ακινήτου. Οσον αφορά την έκπτωση του ποσού των 25.000 ευρώ, αυτή υπολογίζεται μία και μόνο φορά, και δη την πρώτη φορά, ανά ακίνητο του ιδίου πωλητή, έστω και αν τελούνται περισσότερες διακριτές μεταβιβάσεις από τον ίδιο τον πωλητή-μεταβιβάζοντα ποσοστών εξ αδιαιρέτου είτε πλήρους κυριότητας είτε επικαρπίας είτε ψιλής κυριότητας.

Παράδειγμα: Εστω ότι στις 5/5/2009 αποκτήθηκε ακίνητο με αγορά αντί δηλωθέντος τιμήματος 50.000 ευρώ. Στις 3/5/2014 γίνεται πώληση του ακινήτου έναντι 110.000 ευρώ. Με βάση τα παραπάνω η υπεραξία είναι η ακόλουθη: 110.000-50.000 =60.000 Χ 93% (συντελεστής απομείωσης για 5 έτη διακράτησης)=55.800 ευρώ Χ15%=8.370 ευρώ. Από το ποσό αυτό δεν αφαιρείται το ποσό των 25.000 ευρώ, διότι ο πωλητής δεν διακράτησε το ακίνητο τουλάχιστον 5 έτη (ημερολογιακά συμπληρωμένα), ενώ, αντίθετα, ο συντελεστής απομείωσης είναι αυτός των 5 ετών. Εάν στο προηγούμενο παράδειγμα το αποκτηθέν ακίνητο πωλήθηκε μετά τις 5/5/2009 διαδοχικά κατά συγκεκριμένο κάθε φορά ποσοστό εξ αδιαιρέτου ή αρχικώς κατά ψιλή κυριότητα και κατόπιν κατ’ επικαρπία, τότε το ποσό των 25.000 ευρώ θα αφαιρεθεί μόνο κατά την πρώτη μεταβίβαση.

Από την απόφαση του υπουργείου Οικονομικών προκύπτει ακόμα ότι ο χρόνος σύνταξης των συμβολαίων είναι καθοριστικός προκειμένου να μετρήσει η μείωση της υπεραξίας κατά 25.000 ευρώ που προβλέπεται για όσους διακρατούν τα ακίνητά τους για τουλάχιστον πέντε χρόνια. Αν τα συμβόλαια πώλησης συνταχθούν έστω και μία ημέρα νωρίτερα από την ημερολογιακή συμπλήρωση πενταετίας, ο πωλητής χάνει το αφορολόγητο των 25.000 ευρώ και έρχεται αντιμέτωπος με έξτρα φόρο 3.750 ευρώ (25.000 ευρώ επί 15%). Από την απόφαση μάλιστα προκύπτει ότι η πενταετία μετριέται διαφορετικά όταν πρόκειται να υπολογιστεί η μείωση της υπεραξίας κατά 25.000 ευρώ που προβλέπεται εφόσον το ακίνητο έχει διακρατηθεί για πέντε χρόνια και διαφορετικά για τον υπολογισμό των συντελεστών απομείωσης της υπεραξίας ανάλογα με τα έτη διακράτησης. Στους συντελεστές απομείωσης η ΓΓΔΕ είναι «ανοιχτοχέρα» και ακόμα και αν λείπει μία ημέρα για να συμπληρωθούν ημερολογιακά πέντε χρόνια «δίνει» τον υψηλότερο συντελεστή απομείωσης, αλλά αν λείπει μία μέρα για να εξασφαλιστεί η μείωση της υπεραξίας κατά 25.000 ευρώ δεν... χαρίζεται. Την κατάσταση περιγράφει επακριβώς παράδειγμα το οποίο περιλαμβάνεται στην απόφαση. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα στις 5 Απριλίου 2009 αποκτήθηκε ακίνητο έναντι 50.000 ευρώ. Το ακίνητο αυτό πωλείται στις 3 Απριλίου 2014 έναντι 110.000 ευρώ. Ο φόρος υπεραξίας υπολογίζεται ως εξής: από τα 110.000 ευρώ αφαιρούνται τα 50.000 ευρώ, επομένως η υπεραξία είναι 60.000 ευρώ. Στο ποσό αυτό εφαρμόζεται συντελεστής απομείωσης 93% (για διακράτηση πέντε ετών) και η υπεραξία περιορίζεται σε 55.800 ευρώ. Σε αυτό το ποσό εφαρμόζεται συντελεστής 15% και προκύπτει φόρος υπεραξίας 8.370 ευρώ. «Από το ποσό αυτό δεν αφαιρούνται τα 25.000 ευρώ, διότι ο πωλητής δεν διακράτησε το ακίνητο τουλάχιστον 5 έτη (ημερολογιακά συμπληρωμένα), ενώ, αντίθετα, ο συντελεστής απομείωσης είναι αυτός των 5 ετών» αναφέρεται στην απόφαση. Εάν στο προηγούμενο παράδειγμα το αποκτηθέν ακίνητο πωλήθηκε μετά τις 5.5.2009 διαδοχικά κατά συγκεκριμένο κάθε φορά ποσοστό εξ αδιαιρέτου ή αρχικώς κατά ψιλή κυριότητα και κατόπιν κατ' επικαρπία, τότε το ποσό των 25.000 ευρώ θα αφαιρεθεί μόνο κατά την πρώτη μεταβίβαση.

Μια φράση στην απόφαση της ΓΓΔΕ Κ. Σαββαΐδου αναφορικά με τον φόρο υπεραξίας κατά τη μεταβίβαση ακινήτων ήταν αρκετή για να ανάψει νέες φωτιές σε έναν φόρο ο οποίος πέρασε από τη Σκύλα και τη Χάρυβδη μέχρι να ενεργοποιηθεί στα τέλη Απριλίου 2014, παρότι ο νόμος έχει ψηφιστεί από το 2013 και θεωρητικά θα είχε ενεργοποιηθεί από την 1η Ιανουαρίου 2014. Στη απόφαση Σαββαΐδου, με την οποία επιλύονται πολλά προβλήματα για την ορθή εφαρμογή των διατάξεων νόμου «εφιστάται η προσοχή στους φορολογουμένους και στους συμβολαιογράφους όσον αφορά τις διατάξεις περί επιχειρηματικής δραστηριότητας και επιχειρηματικής συναλλαγής, κατά το άρθρο 21 του ν. 4172/2013». Το συγκεκριμένο άρθρο του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος είναι που ορίζει ότι στις περιπτώσεις ακινήτων τρεις μεταβιβάσεις σε διάστημα δύο ετών θεωρούνται επιχειρηματική συναλλαγή. Επομένως, μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι όσοι πουλήσουν τρία ακίνητα μέσα σε δύο χρόνια (ενδεχόμενο διόλου απίθανο όταν χιλιάδες φορολογούμενοι προσπαθούν να ξεφορτωθούν ακίνητα μετά τον ΕΝΦΙΑ) κινδυνεύουν υπό προϋποθέσεις τις οποίες ακόμα δεν γνωρίζουμε, με συντελεστή φόρου 26%. Όπως επισημαίνουν πηγές της ΓΓΔΕ, παραμένει ασαφές σε ποιο ποσό επιβάλλεται ο συντελεστής 26%, καθώς δεν έχει εκδοθεί ακόμα ερμηνευτική εγκύκλιος για το άρθρο 21 που να ξεκαθαρίζει τι ακριβώς συνιστά επιχειρηματική συναλλαγή προκειμένου για μεταβιβάσεις ακινήτων. Ο νόμος δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 23 Ιουλίου 2013 και μέχρι να εκδοθεί η συγκεκριμένη εγκύκλιος απλώς «εφιστάται η προσοχή»... Επί του παρόντος ουδείς γνωρίζει σε ποιο ποσό και για ποιες ακριβώς μεταβιβάσεις ακινήτων θα επιβάλλεται ο συντελεστής 26%. Το μόνο σαφές είναι ότι στην περίπτωση «επιχειρηματικής συναλλαγής» δεν επιβάλλεται φόρος υπεραξίας με συντελεστή 15% στη διαφορά ανάμεσα στην τιμή κτήσης και στην τιμή πώλησης του ακινήτου. Αυτό ξεκαθαρίζεται με παλαιότερη απόφαση Θεοχάρη.

Με πρόστιμο 100 ευρώ επιβαρύνονται οι φορολογούμενοι που υποβάλλουν εκπρόθεσμα τροποποιητική δήλωση Ε2 και αναγράφουν τα στοιχεία ιδιοχρησιμοποίησης ακινήτου.

Η ιδιοχρησιμοποίηση ακινήτου αποτελεί εισόδημα για το φορολογούμενο και η εκπρόθεσμη αναγραφή του συνιστά φορολογική παράβαση.Αντίθετα δεν επιβάλλεται πρόστιμο αν τροποποιούνται στοιχεία του Ε2 από τα οποία δεν προκύπτει επιπλέον φόρος, δεν αποκρύπτεται φορολογητέα ύλη και γενικά αν οι διορθώσεις αυτές αποτελούν πληροφοριακά στοιχεία.

Ειδικότερα, όπως διευκρινίζεται από τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων αν τροποποιούνται στοιχεία του Ε2 από τα οποία δεν προκύπτει επιπλέον φόρος, δεν αποκρύπτεται φορολογητέα ύλη και γενικά αν οι διορθώσεις αυτές αποτελούν πληροφοριακά στοιχεία, δεν επιβάλλεται πρόστιμο. Για παράδειγμα δεν επιβάλλεται πρόστιμο:

[1] Στην περίπτωση εκπρόθεσμης αναγραφής στην πρώτη σελίδα του εντύπου Ε2:

κενού κτίσματος,

δωρεάν παραχωρούμενης κύριας κατοικίας έως 200 τ.μ. από γονέα σε τέκνο ή από τέκνο σε γονέα,

συμπλήρωση ή η διόρθωση αριθμού παροχής ρεύματος ή τετραγωνικών μέτρων ήδη δηλωθέντος μισθωμένου ακινήτου.

[2] Στη συμπλήρωση στη δεύτερη σελίδα στον πίνακα ΙΙ αγοράς, μεταβίβασης, δήλωσης ημιτελούς κτίσματος.

Ο ψιλός κύριος ακινήτου είναι υπόχρεος στη συμπλήρωση του πίνακα ΙΙ μόνο στην περίπτωση μεταβίβασης ή απόκτησης ακινήτου ή στην περίπτωση ημιτελούς ακινήτου. Αντιθέτως, δεν είναι υπόχρεος στη συμπλήρωση της πρώτης σελίδας του εντύπου Ε2 σε καμία περίπτωση.

Αντίθετα επιβάλλεται πρόστιμο στην περίπτωση εκπρόθεσμης αναγραφής ιδιοχρησιμοποίησης ακινήτου, γιατί αυτό αποτελεί εισόδημα και ως εκ τούτου υπάρχει φορολογική παράβαση.