Πολλοί ήταν αυτοί που πόνταραν στην παραθεριστική κατοικία και στην προσέλκυση κεφαλαίων από το εξωτερικό, προκειμένου να ξεπεράσει η οικοδομή και η κτηματαγορά την κρίση. Δυστυχώς, το σενάριο αυτό διαψεύδεται καθώς λίγες είναι οι αγορές που πραγματοποιούν οι ξένοι και ελάχιστες αυτές που γίνονται από Ελληνες καθώς η Ελλάδα, σε σύγκριση με τις ανταγωνίστριες αγορές, θεωρείται ακόμη ακριβή. Ως παράδειγμα αναφέρουμε τη Βουλγαρία, την Τουρκία και τις Δαλματικές Ακτές στην Κροατία. Στη Βουλγαρία (και ιδιαίτερα στην τουριστική περιοχή της Βάρνας), η τιμή ανά τετραγωνικό διαμορφώνεται γύρω στα 500 - 600 ευρώ/τμ , στην Τουρκία (περιοχή Σμύρνης), οι τιμές των εξοχικών κατοικιών κυμαίνονται από 700 -800 ευρώ ανά τ.μ.

Παραφουσκωμένα λειτουργικά έξοδα, έκτακτες μισθοδοσίες, δαπάνες που δεν προβλέπονται στις εγκρίσεις ήταν μόνο μερικά από τα κόλπα που χρησιμοποιήθηκαν στο πλιάτσικο των ευρωπαϊκών κονδυλίων που διατέθηκαν για έργα υποδομής. Από τα πορίσματα των ευρωπαίων ελεγκτών προκύπτει ότι στα κονδύλια του Ταμείου Συνοχής κατά το Β' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης την περίοδο 1993-1999 διαπιστώθηκαν περιστατικά παράνομων επιστροφών ΦΠΑ σχεδόν μισού εκατομμυρίου ευρώ στη Θεσσαλονίκη, ενώ σε Ρόδο και Καλαμάτα βρέθηκε να χρησιμοποιείται για δύο διαφορετικά έργα ακριβώς η ίδια κοινωνικοοικονομική μελέτη και ας είχε πληρωθεί μία για κάθε έργο. Πάνω από τα μισά ευρωπαϊκά κονδύλια που έχουν δοθεί από το 1989 και μετά έχουν γίνει έργα υποδομής μεταφορών. Υπολογίζεται ότι οι κοινοτικοί πόροι που έχουν διατεθεί για αυτό το σκοπό τα τελευταία 22 χρόνια ξεπερνούν τα 18 δισ. ευρώ. Οπως επισημαίνουν οι ειδικοί, σχεδόν σε όλα τα μεγάλα έργα που έφεραν νέες θέσεις εργασίας υπήρξαν και μεγάλες υπερβάσεις στο κόστος κατασκευής. Αυτό γινόταν είτε λόγω των ελλιπών μελετών που είχαν εκπονηθεί για αυτά τα έργα είτε επειδή παρουσιαζόταν επίτηδες μικρότερο κόστος έτσι ώστε να ενταχθούν περισσότερα έργα σε ένα πρόγραμμα. Εντύπωση σε έργα οδοποιίας - συγκεκριμένα σε τμήμα του ΠΑΘΕ - είχαν προκαλέσει στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο οι υπολογισμοί των εξόδων λειτουργίας της εθνικής οδού. Οπως ανέφερε σε έκθεσή του ανέρχονταν σε περίπου 36.400 ευρώ ανά χιλιόμετρο, «χωρίς απολύτως καμία τεκμηρίωση με σχετικά έγγραφα». Δεν ήταν η μόνη φορά που υποβάλλονταν ελλιπή στοιχεία για μεγάλα έργα.

Από ελέγχους που είχαν γίνει σε όλα τα κράτη-μέλη το 1993, την τελευταία χρονιά του Α' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης προέκυπτε ότι μεγάλο μέρος των δικαιολογητικών που υποβάλλονταν προκειμένου να επιτευχθεί η πληρωμή προκαταβολών ή και τελικών πληρωμών δεν ήταν πλήρες, ενώ είχαμε και τις καθυστερήσεις. Σημειώνεται πως οι καθυστερήσεις στην κατασκευή των έργων ήταν ο πλέον συχνός λόγος για την αδυναμία απορρόφησης και ουσιαστικά την απώλεια των κοινοτικών πόρων. Ως πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα οι ειδικοί αναφέρουν αυτό που συνέβη την άνοιξη του 2005 όταν οι αρμόδιοι δεν είχαν καταφέρει ακόμα να ολοκληρώσουν τα προγράμματα οδικών αρτηριών και σιδηροδρόμων του Β' Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης για την περίοδο 1994-1999, με αποτέλεσμα να χαθεί σχεδόν 1 δισ. ευρώ. Στην Ελλάδα, οι παρατυπίες σε θέματα διαχείρισης κοινοτικού χρήματος αρχίζουν πριν από το 1989, προτού καλά καλά αρχίσουν τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης. Από τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα επιτόπιοι έλεγχοι του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου αποκάλυψαν εσφαλμένους χειρισμούς ευρωπαϊκών πόρων 30 εκατ. δραχμών για το Λιμάνι των Χανίων καθώς και άλλες δαπάνες για έργα στον τομέα της καινοτομίας στην Κρήτη. Ενα από τα σημαντικότερα ευρήματα τότε ήταν ότι μερίδιο των κονδυλίων που σχετιζόταν με τα λειτουργικά έξοδα νέων εργαστηρίων είχε διατεθεί για άσχετους σκοπούς. Με έκπληξη οι ελεγκτές είχαν διαπιστώσει ότι από τα συγκεκριμένα κονδύλια εμπλεκόμενοι στο έργο είχαν επισκευάσει αυτοκίνητο (κόστος 600.000 δραχμές) και είχαν αγοράσει και αναμεταδότη ραδιοφώνου (περίπου 4 εκατ. δρχ.).

Ενα από τα πλέον συχνά κόλπα για το φούσκωμα των δαπανών ήταν η παρουσίαση αυξημένων αναγκών μέσω μελέτης, έτσι ώστε να γίνει το έργο μεγαλύτερο από όσο χρειάζεται στην πραγματικότητα. Σε επίσκεψή τους στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας ευρωπαίοι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι ενώ η ημερήσια κατανάλωση νερού στην Ελλάδα έφτανε τα 197 λίτρα το 2008, στις προβλέψεις για έργα υδροδότησης που έγιναν είχαν υπολογιστεί τιμές από 375 έως 609 λίτρα. «Με αυτό τον τρόπο ανέβαζαν το κόστος του έργου», επισήμαναν. Υπάρχουν βέβαια και εξόφθαλμες περιπτώσεις για τους ελεγκτές, όπως αυτή σε περιοχή της Βορειοδυτικής Ελλάδας. Ενώ οι τοπικοί άρχοντες είχαν λάβει χρηματοδότηση για να μειώσουν τις απώλειες του δικτύου ύδρευσης και το σχετικό έργο είχε ολοκληρωθεί, σε νέα σχέδια που υπέβαλαν για την αναβάθμιση των υποδομών υπολόγισαν τις απώλειες το ίδιο υψηλές σαν να μην είχε γίνει απολύτως κανένα έργο. Υπήρχαν όμως και αστοχίες: αρκετά χρόνια μετά την κατασκευή φραγμάτων στη χώρα μας, συμπληρωματικές μονάδες επεξεργασίας που απαιτούνταν για να κάνουν τα έργα λειτουργικά έπρεπε να επανασχεδιαστούν και να κατασκευαστούν από την αρχή. Αποτέλεσμα ήταν να καθυστερεί η λειτουργία των έργων, ενώ αυτά ήταν έτοιμα.

Στην ίδια κατηγορία έργων εμπίπτουν και πολλές λιμνοδεξαμενές που κατασκευάστηκαν με κοινοτικό χρήμα ανά την επικράτεια, οι οποίες δεν κατέστησαν πλήρως λειτουργικές είτε λόγω λανθασμένων μελετών - αφού δεν καταφέρνουν να μαζεύουν νερό - είτε επειδή δεν υπήρχαν οι κατάλληλες συμπληρωματικές υποδομές για τη μεταφορά του νερού. Είναι γεγονός ότι η μεγαλύτερη απορρόφηση των κονδυλίων για το περιβάλλον - στα οποία περιλαμβάνονται και η υδροδότηση και τα έργα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας - πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 1990. Κατά το Β' ΚΠΣ έγιναν έργα αξίας 2,4 δισ. ευρώ, σε αντίθεση με το Α' ΚΠΣ οπότε είχαμε απορροφήσει λίγο πάνω από 160 εκατ. ευρώ ενώ στο Γ' ΚΠΣ μόλις που ξεπεράσαμε τα 2 δισ. ευρώ. Στα μεγαλύτερα έργα συγκαταλέγονται η αποκατάσταση της λίμνης Κάρλας και τα μέτρα αντιμετώπισης της λειψυδρίας στο Λεκανοπέδιο Αθηνών. «Μαύρο πρόβατο», το πρότζεκτ του Εθνικού Κτηματολογίου που άρχισε το 1996: μέχρι το 2002 δεν είχε ολοκληρωθεί και ας είχε κοστίσει μέχρι τότε τα διπλάσια χρήματα από αυτά που είχαν προϋπολογιστεί.

Από το κακό στο χειρότερο πάει η Ελλάδα σε ό,τι αφορά την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Μέσα σε έναν χρόνο έπεσε εννέα θέσεις και «προσγειώθηκε» στην 142η, ενώ πέρυσι ήταν στην 134η. Αυτό προκύπτει από την έρευνα του ΟΗΕ που πραγματοποιήθηκε για το εμπόριο και την ανάπτυξη και συμμετείχαν συνολικά 177 χώρες. Τα «επιτεύγματα» της Ελλάδας σε ξένες επενδύσεις ήταν κατώτερα ακόμη και από τριτοκοσμικές χώρες. Σε καλύτερη κατάταξη βρίσκονται κράτη όπως το Καμερούν, η FYROM, το Πακιστάν, το Τζιμπουτί. Χαμηλή προσέλκυση σε ξένες επενδύσεις εμφάνισαν και κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Δανία, που κατατάχθηκε στην 112η και η Φινλανδία στην 122η θέση. Στη πρώτη πεντάδα των χωρών που προσελκύουν επενδύσεις είναι το Χονγκ Κονγκ, η Κίνα, το Βέλγιο, η Σιγκαπούρη, το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία. Η Ελλάδα τοποθετήθηκε στην 75η θέση με το κριτήριο ελκυστικότητας της αγοράς. Πήρε την 67η θέση με βάση το διαθέσιμο εργασιακό δυναμικό χαμηλού κόστους και υψηλών δυνατοτήτων. Η Ελλάδα πήρε υψηλή βαθμολογία στις υποδομές, καταλαμβάνοντας τη 19η και με το κριτήριο φυσικών πόρων την 57η. Τα στοιχεία της έρευνας αποκαλύπτουν ότι η Ελλάδα απομονώνεται όχι μόνο από τους εταίρους της αλλά και από τον υπόλοιπο κόσμο. Το 1996 η Ελλάδα παρουσίαζε συγκρίσιμες επιδόσεις με τον υπόλοιπο κόσμο, ενώ σήμερα τα ποσοστά των άλλων χωρών έχουν υπερδιπλασιαστεί ως ποσοστό του ΑΕΠ, πλην της Ελλάδας, επισημαίνεται σχετικά.

Γιατί δεν έρχονται ξένοι στην Ελλάδα; Ενα κείμενο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα EURO2day απηχεί σε μεγάλο βαθμό την πραγματικότητα :

«Από Σεπτέμβριο και αν…» ήταν η απάντηση υψηλόβαθμου στελέχους εισηγμένης εταιρείας του ΧΑ, όταν το ρωτήσαμε για το ενδιαφέρον που είχαν επιδείξει ξένα finds μέσα στο πρώτο φετινό εξάμηνο για να επενδύσουν στην εγχώρια αγορά ακινήτων. Και συνέχισε το υψηλόβαθμο στέλεχος: «Πράγματι, υπήρξαν κάμποσα ξένα funds που επέδειξαν ενδιαφέρον για να επενδύσουν στην Ελλάδα, ωστόσο έδειχναν περισσότερο διατεθειμένοι να κοιτάξουν και να ερευνήσουν, παρά να… ψωνίσουν. Επίσης, την ίδια περίοδο, κάμποσοι Έλληνες επιδίδονταν στο να πείσουν άλλους Έλληνες για να αγοράσουν ακίνητα στο Λονδίνο…».

Η αλήθεια είναι οι ξένοι έχουν επιδείξει κάποιο ενδιαφέρον για την περίπτωση της Ελλάδας, ωστόσο -σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς- χρειάζονται αρκετά πράγματα ακόμη προκειμένου το ενδιαφέρον αυτό να μετουσιωθεί σε πράξη. «Η αλήθεια είναι ότι αυτή τη στιγμή, δεν έχουμε τι να προτείνουμε στους ξένους» ισχυρίζεται ο ίδιος παράγοντας της αγοράς, ο οποίος συμπληρώνει: «Να τους πούμε ελάτε για ιδιωτικοποιήσεις; Εδώ και δύο χρόνια είμαστε μόνο στα λόγια. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως από οι ξένοι έφυγαν από την πρώτη φετινή προεκλογική περίοδο και δεν έχουν γυρίσει μέχρι σήμερα. Περιμένουν και βλέπουν… Άρα λοιπόν, δεν μπορούμε να τους μιλήσουμε για ιδιωτικοποιήσεις. Ενδεικτικά αναφέρω ότι είχε ξεκινήσει φέτος ένα σχέδιο για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου των ΑΕΕΑΠ (Ανώνυμες Εταιρείες Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας) προκειμένου να στηριχτούν οι πωλήσεις κρατικών ακινήτων (φορολογικά κίνητρα, εμπορευσιμότητα μετοχών μέσω Χρηματιστηρίου, κ.λπ.). Το σχέδιο αυτό "πάγωσε" προεκλογικά και ένας Θεός τώρα ξέρει αν και πότε πρόκειται να ξεπαγώσει.

Να προτείνουμε στους ξένους να αγοράσουν ακίνητα δημοσίου, προκειμένου στη συνέχεια να τα ενοικιάζουν στο ελληνικό δημόσιο; Τα yields θα μπορούσαν να είναι καλά, αλλά ποιος τους εξασφαλίζει ότι το δημόσιο θα πληρώνει τα ενοίκια, όταν διαβάζουν κάθε τόσο στα οικονομικά sites για τα δισεκατομμύρια ευρώ που οφείλει το δημόσιο στις επιχειρήσεις.

Να τους προτείνουμε τέλος, να αγοράσουν ακίνητα από τράπεζες, όταν οι τελευταίες δεν είναι διατεθειμένες να προχωρήσουν μέχρι σήμερα ακόμη και στο παραμικρό discount; Προφανώς και δεν το δέχονται. Όσο και αν εμείς τους λέμε πως οι τράπεζες θα αλλάξουν μελλοντικά στάση και πως κάποια στιγμή θα προσαρμοστούν στην πραγματικότητα, δεχόμαστε την αποστομωτική απάντηση πως όλα αυτά τα ακούμε εδώ και δύο χρόνια… Αφήστε που είναι ενημερωμένοι από συμβούλους και για την καταιγίδα φόρων που επιβάλλεται «κατά ριπάς» στις ελληνικές εταιρείες ακινήτων. Ήξεραν για παράδειγμα, ότι το 2009 επέβαλαν σε εταιρείες ακινήτων έκτακτη φορολογία επί κερδών που είχαν προέρθει από ανατίμηση εύλογης αξίας ακινήτων. Έκτακτη φορολογία δηλαδή σε κέρδη που ήταν μόνο λογιστικά και που τα επόμενα χρόνια μετατράπηκαν σε ζημίες!

Ή ακόμη απορούν πώς επιβάλλεται φορολογία επί ολόκληρου του ενεργητικού των εταιρειών ακινήτων, χωρίς να συνεκτιμάται αν ένα πολύ μεγάλο μέρος της αξίας των συγκεκριμένων ακινήτων έχει αποκτηθεί με δανεισμό. Αφήστε για το… χαράτσι της ΔΕΗ». Με βάση λοιπόν τα τρέχοντα δεδομένα, οι ξένοι δεν έχουν κάποιο λόγο να ενδιαφερθούν στα σοβαρά με την Ελλάδα, εκτός αν η δική μας πλευρά αποδείξει έμπρακτα πως είναι διατεθειμένη να προωθήσει τις ιδιωτικοποιήσεις μέσα από ένα αναβαθμισμένο θεσμικό πλαίσιο και μέσα από σύντομες διαδικασίες. «Φυσικά», καταλήγει το στέλεχος, «κανείς δεν είναι διατεθειμένος να επενδύσει σε μια χώρα, ιδίως όταν πρόκειται για μακροπρόθεσμη τοποθέτηση όπως τα ακίνητα, όταν δεν γνωρίζει ποιο θα είναι το αυριανό νόμισμα της χώρας. Και επειδή όλα αυτά δεν πρόκειται να εξασφαλιστούν μέσα στο καλοκαίρι, γι αυτό απαντώ πως οι ξένοι –στην καλύτερη περίπτωση- θα αρχίσουν να ενδιαφέρονται από τον προσεχή Σεπτέμβριο. Και αν…».