Ξεπερνούν τις 10.000 τα διατηρητέα κτίρια στην Ελλάδα, τα οποία όμως παρότι εντάσσονται σε ένα καθεστώς προστασίας θεωρητικά, η Πολιτεία δεν έχει κάνει σχεδόν τίποτα για να τα προστατεύσει στην πράξη. Καθώς το πρόβλημα αυτό είναι τόσο παλιό, όσο και η διαδικασία ανακήρυξης των διατηρητέων, μια πρόταση του υπουργείου Περιβάλλοντος για μεγάλη μείωση του ΕΝΦΙΑ που πληρώνουν τα διατηρητέα έρχεται να ταράξει τα... στάσιμα νερά.

Μέχρι τώρα, το αυξημένο κόστος συντήρησης και προστασίας των διατηρητέων κτιρίων βαρύνει αποκλειστικά τον ιδιοκτήτη τους. Οσοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα (και ο αριθμός τους έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια) αδυνατούν να σηκώσουν το βάρος και συχνά αφήνουν τα κτίρια - στολίδια χωρίς φροντίδα. Μια βόλτα να κάνει κανείς σε γειτονιές της Αθήνας ή άλλων πόλεων με πολλά διατηρητέα θα δει αρκετά απ’ αυτά σε άθλια κατάσταση, με ρωγμές στη στέγη και διαλυμένα κουφώματα. Η πραγματικότητα αυτή όχι μόνο αντιστρέφει τον πραγματικό σκοπό ένταξης ενός κτιρίου στο θεσμικό πλαίσιο του «Διατηρητέου», που είναι η σωτηρία του, αλλά και δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια, από πιθανές καταρρεύσεις στοιχείων του κτιρίου. Εξάλλου είναι γνωστό πως σχεδόν ο μόνος τρόπος να «απαλλαγεί» κάποιος από ένα διατηρητέο (αφού είναι πάρα πολύ δύσκολο να αποχαρακτηρισθεί) είναι να το αφήσει να οδηγηθεί σε άθλια κατάσταση, έτσι ώστε να αποφασιστεί η κατεδάφισή του μπροστά στον κίνδυνο κατάρρευσής του.

Η μέθοδος των φοροελαφρύνσεων για τους ιδιοκτήτες διατηρητέων έχει αναδειχθεί ως μία από τις πλέον πρόσφορες, αλλά δεν έχει προχωρήσει μέχρι τώρα. Στο πλαίσιο της συζήτησης για τη «διόρθωση» προβλημάτων που έχουν παρουσιαστεί στην εφαρμογή του Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ) ο υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Γιάννης Μανιάτης εισηγήθηκε με επιστολή του προς τον υπουργό Οικονομικών Γκίκα Χαρδούβελη, συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση των ιδιοκτητών διατηρητέων. Ο υπουργός ΠΕΚΑ προτείνει μείωση του ΕΝΦΙΑ έως 50% για τα κτίρια τα οποία έχουν χαρακτηριστεί, εν όλω ή εν μέρει, ως διατηρητέα. Μάλιστα, στην περίπτωση κατά την οποία τα χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα κτίρια έχουν εγκαταλειφθεί και δεν χρησιμοποιούνται (π.χ. δεν ηλεκτροδοτούνται) ή έχουν κριθεί ως ετοιμόρροπα ή επικινδύνως ετοιμόρροπα από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, η μείωση δύναται να είναι έως 100%, εφόσον τα ανωτέρω κτίρια αποκατασταθούν και μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν.

Οπως επισημαίνει ο υπουργός ΠΕΚΑ, οι επιβαλλόμενοι περιορισμοί στα συγκεκριμένα κτίσματα πολλαπλασιάζουν το κόστος διατήρησης, συντήρησης, επισκευής και ανακαίνισής τους, σε σύγκριση με το αντίστοιχο κόστος των συμβατικών κτιρίων και μάλιστα αυτή η επιβάρυνση, που αφορά την Προστασία και τη Διατήρηση της Αρχιτεκτονικής και Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, έχει μετακυλιστεί εξ ολοκλήρου προς τους ιδιοκτήτες των ακινήτων.

Ο κ. Μανιάτης σημειώνει στην επιστολή του στον κ. Χαρδούβελη, πως «υπό κανονικές συνθήκες θα είχαμε χρέος ως Πολιτεία, να λάβουμε ειδικά πολλαπλά μέτρα στήριξης των ιδιοκτητών των κτιρίων παραδοσιακών οικισμών, ιστορικών οικιστικών συνόλων, ιστορικών τόπων, αρχαιολογικών χώρων, κ.α.».

Είναι χαρακτηριστικό πως μια σειρά φορείς, από το Τεχνικό Επιμελητήριο, τους Συλλόγους Αρχιτεκτόνων και την ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Αρχαιολογικών Χώρων) έχουν θέσει αιτήματα για τη στήριξη των διατηρητέων. Ανάλογη παρέμβαση έγινε πρόσφατα και από τον Συνήγορο του Πολίτη.

«Στις σημερινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες», αναφέρει ο κ. Μανιάτης, «θεωρώ ότι, ως πράξη αναγνώρισης των βαρών που υφίστανται τα παραπάνω ακίνητα, η Πολιτεία οφείλει να διατηρήσει και να επεκτείνει τα κατά το δυνατόν ευνοϊκότερα φορολογικά μέτρα τουλάχιστον για όλα τα “Διατηρητέα Κτίρια”, έχοντας την ευθύνη αφενός μεν για τη διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αφετέρου δε για την προστασία των πολιτών». Οπως τονίζει ο κ. Μανιάτης «είναι προφανές ότι οι οποιεσδήποτε ρυθμίσεις θα αφορούν σε ιδιοκτήτες που αντικειμενικά αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και όχι όσους έχουν υψηλά εισοδήματα».

Ισχυρή φαίνεται να είναι η θέληση των Ελλήνων για μια εξοχική κατοικία. Το φαινόμενο αυτό καταδεικνύεται αφενός από τον μεγάλο αριθμό κατασκευαστών που επενδύουν σε εξοχικές κατοικίες και αφετέρου από το σχετικά μεγάλο ποσοστό (17%) εξοχικών κατοικιών στο σύνολο της χώρας. Αναλυτικότερα, σε σύνολο 5.454.889 κατοικιών, οι 922.228 είναι εξοχικές ή δευτερεύουσες. Σε επίπεδο περιφερειών, πρώτη σε αριθμό έρχεται η Αττική με 180.234 εξοχικές κατοικίες, και ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία (128.756) και η Πελοπόννησος (115.625).

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι τρεις αυτές περιφέρειες περικλείουν τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας. Στην τέταρτη θέση συναντάμε τη Στερεά Ελλάδα με 85.259 εξοχικές κατοικίες, ενώ ακολουθούν η Δυτική Ελλάδα (65.580), η Θεσσαλία (61.543), το Νότιο Αιγαίο (57.101), η Κρήτη (56.766), το Βόρειο Αιγαίο (44.612), η Ήπειρος (38.259), η Ανατολική Μακεδονία (35.099), τα Ιόνια Νησιά (31.037) και τέλος η Δυτική Μακεδονία (22.357). Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως το ποσοστό εξοχικών κατοικιών επί του συνόλου κάθε περιφέρειας. Το ποσοστό αυτό δείχνει τη μετάβαση παραθεριστών στις περιοχές αυτές, σε σχέση με τον υπάρχοντα πληθυσμό.

Το μεγαλύτερο ποσοστό το έχει η Πελοπόννησος (32%). Αναμενόμενο αποτέλεσμα, διότι θεωρείται μαζί με τα «νησιά» ο πλέον προτιμώμενος προορισμός, τόσο για χειμερινές όσο και για καλοκαιρινές διακοπές. Ακολουθούν με μικρή διαφορά το Βόρειο Αιγαίο (31%) και το Νότιο Αιγαίο (30%). Στην τέταρτη θέση με ποσοστό 27% είναι η Στερεά Ελλάδα με την Εύβοια και τον Παρνασσό. Ακολουθούν τα Ιόνια Νησιά (24%) και η Ήπειρος (22%). Στην έβδομη θέση συναντάμε τη Δυτική Ελλάδα με 19% ενώ ακολουθούν η Κρήτη (18%), η Θεσσαλία (18%), η Δυτική Μακεδονία (16%), η Κεντρική Μακεδονία (14%), η Ανατολική Μακεδονία (12%) και τέλος η Αττική με 10%. Πρέπει να σημειωθεί ότι στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης βρίσκουμε τις περιφέρειες με τα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.