Οι συναλλαγές επί οικιστικών ακινήτων που πραγματοποιήθηκαν με τη διαμεσολάβηση του τραπεζικού συστήματος έφθασαν τις 17,6 χιλιάδες το β΄ τρίμηνο του 2010, έναντι 23,8 χιλιάδων το αμέσως προηγούμενο τρίμηνο. Σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, οι συναλλαγές ήταν ελαφρά μειωμένες (-1,0%) το β΄ τρίμηνο του 2010, έναντι σημαντικής αύξησης κατά 49,5% το α’ τρίμηνο του 2010. Ωστόσο, το α΄ εξάμηνο του 2010 ο αριθμός των συναλλαγών ήταν αυξημένος κατά 22,8% σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2009. Σε ολόκληρο το 2009 ο αριθμός των συναλλαγών αυτών έφθασε τις 74,6 χιλιάδες (οριστικά στοιχεία), δηλαδή μειώθηκε κατά 35,7% έναντι του 2008 (116,0 χιλιάδες). Ο όγκος των συναλλαγών (με βάση το σύνολο των τετραγωνικών μέτρων) ήταν μειωμένος κατά 3,2% το β΄ τρίμηνο του 2010 σε σύγκριση με το β΄ τρίμηνο του 2009 (α΄ τρίμηνο 2010: +41,4%, αναθεωρημένα στοιχεία). Ο όγκος των συναλλαγών ήταν αυξημένος κατά 18,0% για το α΄ εξάμηνο του 2010 σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2009, ενώ για ολόκληρο το 2009 -- με βάση τα οριστικά στοιχεία -- μειώθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 38,9% (2008: -23,5%). Τέλος, η αξία των συναλλαγών οικιστικών ακινήτων που πραγματοποιήθηκαν με τη διαμεσολάβηση των πιστωτικών ιδρυμάτων μειώθηκε το β΄ τρίμηνο του 2010 με ετήσιο ρυθμό 13,1% (α’ τρίμηνο 2010: +35,6%, αναθεωρημένα στοιχεία). Η αξία αυτή σημείωσε αύξηση κατά 9,7% το α΄ εξάμηνο του 2010 σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2009, έναντι μέσης ετήσιας μείωσης κατά 40,0% το 2009. Το γεγονός ότι ο όγκος και η αξία των συναλλαγών την περίοδο της κρίσης μειώθηκαν περισσότερο από ό,τι ο αριθμός των συναλλαγών αντανακλά τη στροφή του αγοραστικού ενδιαφέροντος των νοικοκυριών προς διαμερίσματα μικρότερου εμβαδού και μικρότερης αξίας.

Οι τιμές των διαμερισμάτων (σε ονομαστικούς όρους) το β΄ τρίμηνο του 2010 εκτιμάται ότι ήταν κατά μέσο όρο μειωμένες κατά 5,7% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2009. Για το α΄ τρίμηνο του 2010, με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, οι τιμές των διαμερισμάτων μειώθηκαν με ετήσιο ρυθμό 1,8%, ενώ για το σύνολο του 2009 η μέση μείωση ήταν 3,7% (μείωση κατά: 3,3%, 2,5%, 5,1% και 4,0% το α΄, β΄, γ΄ και δ΄ τρίμηνο του 2009 αντίστοιχα), έναντι αύξησης κατά 1,7% το 2008. Δείκτης τιμών διαμερισμάτων κατά παλαιότητα και γεωγραφική περιοχή Πιο, σύμφωνα με ανακοίνωση της Τρ.Ελλάδος αναλυτικά, η μείωση των τιμών το β΄ τρίμηνο του 2010 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2009 ήταν 6,3% για τα “νέα” διαμερίσματα, δηλ. ηλικίας έως 5 ετών (έναντι μικρής αύξησης κατά 1,2% το α’ τρίμηνο) και 5,3% για τα ”παλαιά”, δηλ. ηλικίας άνω των 5 ετών (α΄ τρίμηνο 2010: -3,6%). Για το σύνολο του α΄ εξαμήνου του 2010, η μείωση των τιμών σε σχέση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2009 ήταν μεγαλύτερη για τα “παλαιά” διαμερίσματα (-4,4%) από ό,τι για τα ”νέα” (-2,6%). Η διαπίστωση αυτή ισχύει και για ολόκληρο το 2009, καθώς ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης των τιμών για τις δύο προηγούμενες κατηγορίες διαμερισμάτων ήταν 4,8% και 2,0% αντίστοιχα. Η μεγαλύτερη μείωση των τιμών για τα παλαιά διαμερίσματα έναντι των νέων φαίνεται να αντανακλά τη σχετικά μεγαλύτερη “ανθεκτικότητα” των τιμών των νεόδμητων διαμερισμάτων, τα οποία κατά κανόνα διατίθενται προς πώληση από τους κατασκευαστές. Από την ανάλυση των στοιχείων κατά γεωγραφική περιοχή εκτιμάται ότι οι τιμές των διαμερισμάτων το β΄ τρίμηνο του 2010 ήταν μειωμένες σε σύγκριση με το β΄ τρίμηνο του 2009 κατά 3,0% στην Αθήνα, 6,3% στη Θεσσαλονίκη, 5,4% στις άλλες μεγάλες πόλεις και 10,9% στις λοιπές περιοχές της χώρας. Για το α΄ τρίμηνο του 2010 οι αντίστοιχοι αναθεωρημένοι ετήσιοι ρυθμοί μείωσης των τιμών στις ίδιες περιοχές ήταν 1,2%, 2,4%, 2,1% και 2,3%, ενώ για το σύνολο του 2009 (οριστικά στοιχεία) ήταν 4,6%, 6,0%, 2,7% και 1,9%, αντίστοιχα. Αυτά τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η πτώση το β΄ τρίμηνο του 2010 ήταν μεγαλύτερη για δευτερεύουσες ή εξοχικές κατοικίες.

Το πιο σημαντικό φαινόμενο που εμφανίζεται τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και επηρεάζει και κλιμακωτά μέσα στον χρόνο την εικόνα της πόλης είναι η γένεση και ανάπτυξη ενός νέου πρότυπου στον τομέα της οικοδομής: το πολυώροφο κτίριο κατοικιών, η λεγόμενη αστική πολυκατοικία. Τοποθετώντας το γενικότερο πλαίσιο μέσα από το οποίο αναδύθηκε το φαινόμενο της αθηναϊκής πολυκατοικίας, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε συνοπτικά τα εξής:

1. Η γενικότερη εμπόλεμη κατάσταση στα Βαλκάνια συρρικνώνει τις ελληνικές παροικίες και δημιουργεί ένα αναγκαστικό κύμα ομογενών προσφύγων που κατακλύζει τον ελλαδικό χώρο και, μοιραία, την πρωτεύουσα. Το γεγονός αυτό κορυφώνεται με τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.

2. Η οικονομική αστάθεια που χαρακτηρίζει την περίοδο αυτή δημιουργεί μια γενικότερη ανασφάλεια, αποτρέποντας από την τοποθέτηση χρημάτων σε παραγωγικούς τομείς και στρέφοντας τους επενδυτές στην οικοδομή, τομέα που στη συγκεκριμένη συγκυρία θεωρείται ασφαλής για επικερδή τοποθέτηση κεφαλαίων.

3. Η εισαγωγή του οπλισμένου σκυροδέματος και η σταδιακή γενίκευση της εφαρμογής του στον ευρύτερο τομέα των κατασκευών διευκόλυνε και προώθησε σταθερά την κατασκευή πολυώροφων κτηρίων.

4. Τέλος, πρέπει να αναφερθούμε στο κλίμα ανάδειξης νέων ιδεολογικών τάσεων και κινημάτων που εκφράζονται και στον χώρο της τέχνης. Έτσι, στην αρχιτεκτονική διαπιστώνεται μια σταδιακή τάση απομάκρυνσης από τον ακαδημαϊσμό, ενώ οι αρχές του μοντέρνου κινήματος αρχίζουν να διαφαίνονται και σταδιακά κερδίζουν έδαφος. Εξετάζοντας τη διαδικασία παραγωγής και εξέλιξης της αθηναϊκής πολυκατοικίας και της αναπόφευκτης επίδρασης στην εικόνα της πόλης που αυτή συνεπάγεται, διακρίνουμε σαφώς τις εξής περιόδους:

α) Τριακονταετία 1900-1929: Πολυώροφα κτήρια κατοικίας εμφανίζονται σποραδικά στην πόλη (ενδεικτικά αναφέρονται ότι μέχρι το τέλος της περιόδου 1900-1919 κτίζονται μόνον 69 κτήρια). Το φαινόμενο της επιστροφής των ομογενών βρίσκεται σε ανάπτυξη και η τεχνολογία της κατασκευής χρησιμοποιεί ακόμα παραδοσιακές μεθόδους. Η πρωτοβουλία της ανέγερσης αφορά έναν ιδιοκτήτη παραγωγό και επικαρπωτή (τα λεγόμενα «αφεντάδικα»). Από την άποψη της τυπολογίας, στην κάτοψη παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με τις κατοικίες της προηγούμενης περιόδου

β) Περίοδος 1929-1940: Το 1929 θεωρείται χρονιά-σταθμός για την εξέλιξη της αστικής πολυκατοικίας. Δύο σημαντικά γεγονότα δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό αυτό:

1. Θεσπίζεται ο Ν. 3741/29 ο οποίος προωθεί τον θεσμό της οριζόντιας ιδιοκτησίας. Έτσι εμφανίζονται οι πρώτοι κάτοχοι διαμερισμάτων με δικαιώματα συνιδιοκτησίας επί του συνολικού οικοπέδου (και εδώ επισημαίνουμε την ειδοποιό διαφορά από την προηγούμενη περίοδο όπου υπήρχε ένας ιδιοκτήτης για το σύνολο της οικοδομής). Το γεγονός αυτό επιδρά σημαντικά και στη μορφολογία των κατασκευών (εισάγεται μια αυστηρή τυποποίηση στην τυπολογία των ορόφων. Η τυποποίηση αυτή εμφανίζεται και στις όψεις).

2. Μπαίνει σε ισχύ ο πρώτος Οικοδομικός Κανονισμός του Κράτους (ΓΟΚ 29). Εισάγονται οι πρώτοι γενικοί κανόνες που διέπουν την κατασκευή και οι πρώτες δεσμεύσεις που ενισχύουν την τυποποίησή της. Παράλληλα, αρχίζει να διαφαίνεται το καθεστώς της αντιπαροχής, όπου ο εργολάβος χρηματοδοτεί την κατασκευή εξ ολοκλήρου, παραχωρώντας ένα ποσοστό της οικοδομής στον ιδιοκτήτη του οικοπέδου. Το γεγονός αυτό θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό για την εξέλιξη της ποιότητας των οικοδομών, αφού με τον τρόπο αυτό εισάγεται παράλληλα ο λεγόμενος χρυσούς κανόνας των εργολάβων:

- Ελαχιστοποίηση του κόστους (άρα της ποιότητας)

- Μεγιστοποίηση του κέρδους (που συνοδεύεται από τον εκφυλισμό της οικοδομής).

Όσοι θέλουν να επενδύσουν σε κατοικίες θα πρέπει να ξεχάσουν την προηγούμενη δεκαετία και να προσαρμόσουν τα επενδυτικά τους σχέδια στα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται στην αγορά. Σύμφωνα με τα στοιχεία μελέτης που ολοκληρώθηκε πριν λίγες εβομάδες απο την PROPERTY LTD , η ζήτηση στην αγορά κατοικίας στα επόμενα χρόνια θα προσανατολίζεται :

1. Σε σπίτια μικρότερου εμβαδού. Η εκτίμηση αυτή βασίζεται στις εξής παραδοχές: -το κόστος χρηματοδότησης την επόμενη πενταετία θα αυξηθεί κατακόρυφα κυρίως λόγω των επιτοκίων -οι τράπεζες θα χρηματοδοτούν ένα μικρότερο ποσοστό της εμπορικής αξίας των κατοικιών γεγονός που σημαίνει μεγαλύτερη προκαταβολή -θα αυξηθεί ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών γεγονός που σημαίνει ότι θα περιοριστεί η ανάγκη για σπίτια μεγαλύτερου εμβαδού.

2. Θα υπάρξει αύξηση της ζήτησης για σπίτια με σύγχρονες προδιαγραφές εξοικονόμησης ενέργειας καθώς το κόστος συντήρησης και διατήρησης θα αυξηθεί λόγω των αυξημένων τιμολογίων των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας.

3. Στα πλαίσια περιορισμού του κόστους διαβίωσης , το ενδιαφέρον για αγορά η ενοικίαση θα εστιαστεί κυρίως σε περιοχές με υποδομές καταρχήν στις συγκοινωνίες και κατα δεύτερον σε υπηρεσίες κυρίως εμπορίου.

Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται στην παραδοχή ότι η αμοιβή της εργασίας θα έχει φθίνουσα τάση και σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να προσεγγίσει τα επίπεδα του 2009 πριν το 2018. Το γεγονός αυτό θα έχει , επισημαίνεται στην μελέτη άμεση επίπτωση τόσο στον όγκο της ζήτησης όσο και στα ποιοτικά της χαρακτηριστικά τα οποία θα προσεγγίσουν τα ευρωπαϊκά στανταρντ. Ενα ακόμα στοιχείο που επισημαίνειται είναι η επιβράδυνση του ποσοστού ιδιοκατοίκησης. Συγκεκριμένα επισημαίνεται ότι το ποσοτό ιδιοκατοίκησης την περίοδο 2000-2010 αυξανόνταν κατα 0,5 ποσοστιαία μοναδα ετησίως. Την επόμενη δεκαετία δεν αποκλείεται το ποσοστό αυτό να μειωθεί 50%.