Νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων, ηλεκτρονική καταγραφή όλων των κτιρίων - μέσα σε 10 χρόνια - και ξεμπλοκάρισμα των διαδικασιών για τους περίπου 60.000 ιδιοκτήτες που δεν μπορούν σήμερα να τακτοποιήσουν τα αυθαίρετά τους επειδή δεν διαθέτουν δημόσια έγγραφα αποδεικτικά του χρόνου ανέγερσης των κτισμάτων τους προβλέπει το νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, που θα δοθεί σε διαβούλευση εντός των ημερών. Πλέον νομιμοποιούνται όλες οι μικρές πολεοδομικές παραβάσεις σε κτίρια με οικοδομική άδεια. Νομιμοποιούνται ακόμη και οι παραβάσεις σε κτίρια που βρίσκονται εντός ή εκτός σχεδίου πόλης, οι οποίες συνέβαλαν στην αύξηση του δομημένου χώρου πέραν των όσων προβλέπονται από την οικοδομική άδεια κατά ένα ποσοστό το οποίο ωστόσο, έως αυτή τη στιγμή, δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Για τα υπόλοιπα αυθαίρετα εξακολουθούν να ισχύουν όσα ισχύουν και σήμερα. Την ίδια ώρα, το υπουργείο Περιβάλλοντος αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για αύξηση των δόσεων στην τακτοποίηση των αυθαιρέτων. Οπως άλλωστε είχε προαναγγελθεί από τον αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος Σταύρο Καλαφάτη, γίνεται μια νέα κατηγοριοποίηση των αυθαιρέτων. Στην πρώτη κατηγορία είναι οι αυθαιρεσίες από τις οποίες δεν προκύπτει νέος δομημένος χώρος σε κτίρια με οικοδομική άδεια. Στη δεύτερη κατηγορία είναι οι αυθαιρεσίες σε κτίρια με οικοδομική άδεια - σε περιοχές εντός και εκτός σχεδίου - όπου τίθεται ένα πλαφόν στην υπέρβαση. Και η τρίτη κατηγορία είναι τα αυθαίρετα κτίρια χωρίς καμία οικοδομική άδεια. Οι βασικές αλλαγές που θα ισχύσουν είναι :

1. Οι μικρές πολεοδομικές παραβάσεις .Ο ιδιοκτήτης που έχει κάνει μικρές πολεοδομικές παραβάσεις μπορεί όποτε θέλει να πάει να τις δηλώσει και να νομιμοποιηθε». Και τι θεωρούνται μικροπαραβάσεις; Είναι οι αλλαγές στα μπαλκόνια, οι αλλαγές στη θέση της κουζίνας, οι πέργκολες, η αλλαγή ανοιγμάτων, η εξωτερική μόνωση, η οριοθέτηση θέσεων στάθμευσης με φυτά, οι αντλητικές εγκαταστάσεις, η υπέρβαση περίφραξης κ.ά. Αυτές οι παραβάσεις μπορεί να θεωρούνται «ασήμαντες» για την πλειονότητα των ιδιοκτητών, ωστόσο,  αν δεν δηλωθούν μπλοκάρουν τις μεταβιβάσεις των ακινήτων. Με το σημερινό καθεστώς ο ιδιοκτήτης πλήρωνε 500 ευρώ και ήταν «μπλοκαρισμένος» για 30 χρόνια. Με τα νέα μέτρα θα πληρώνει 500 ευρώ και θα τις νομιμοποιεί.

2. «Κλεισμένοι» ημιυπαίθριοι, πιλοτές και υπόγεια Πρόκειται για αυθαιρεσίες σε κτίρια με οικοδομική άδεια σε εντός και εκτός σχεδίου περιοχές. Αυτές οι αυθαιρεσίες περιλαμβάνουν παράνομα κλειστούς ημιυπαίθριους χώρους, παράνομο κλείσιμο πιλοτών, υπόγεια που άλλαξαν χρήση και μετατράπηκαν σε κατοικία. Εδώ μπαίνει ένα ποσοστό υπέρβασης. Ενα πλαφόν δηλαδή. Οποιος δεν υπερβαίνει αυτό το πλαφόν νομιμοποιείται - και παίρνει οριστικό τίτλο - όπως γίνεται και με τους ιδιοκτήτες των κτισμάτων με μικρές παραβάσεις. Οι υπόλοιποι, αφού πληρώσουν το πρόστιμο θα τακτοποιηθούν για 40 χρόνια. Ετσι, σε αυτή την κατηγορία υπάρχουν οι «τυχεροί» και οι «άτυχοι» ιδιοκτήτες. Και ποιο θα είναι αυτό το ποσοστό; Επισήμως ακόμη δεν έχει καθοριστεί. Ωστόσο, πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος παραπέμπουν εμμέσως στο καθεστώς που ίσχυε με τον ΓΟΚ του 1985. Αρχικά προέβλεπε 40% ημιυπαίθριους και εξώστες και στη συνέχεια προέβλεπε ξεχωριστά 20% ημιυπαίθριους και 20% εξώστες. Εκτιμάται, έτσι, ότι το ποσοστό υπέρβασης θα κυμαίνεται γύρω στο 40%.

3. Παραβάσεις σε πρασιές και ακάλυπτους . Ακόμη και σε κτίρια με οικοδομική άδεια, όταν υπάρχει πολεοδομική παράβαση σε χώρο πρασιάς ή ακάλυπτου, άσχετα αν η παράβαση δεν θα υπερβαίνει το ποσοστό που θα θεσπιστεί, δεν μπορεί να γίνει καμία νομιμοποίηση. Μόνο τακτοποίηση για 40 χρόνια. Για τα κτίρια που δεν διαθέτουν καμία οικοδομική άδεια δεν προβλέπεται καμία αλλαγή. Οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να πληρώσουν πρόστιμο τακτοποίησης. Η τακτοποίηση διαρκεί 30 χρόνια. Εδώ εξακολουθούν να ισχύουν οι προηγούμενες ρυθμίσεις, σύμφωνα με τις οποίες μπορεί να γίνει μεταβίβαση και πώληση του ακινήτου με την καταβολή του 30% του συνολικού προστίμου.

4. Τα ανεγερθέντα πριν το 1975 κτίρια Σε ό,τι αφορά τα κτίρια που έχουν ανεγερθεί πριν από το 1975 και οι ιδιοκτήτες τους έχουν χάσει την οικοδομική άδεια ή δεν έχει εκδοθεί οικοδομική άδεια ή έχει χαθεί όλος ο φάκελος, αυτά θεωρούνται νομίμως υφιστάμενα. Εδώ η νομιμοποίηση γίνεται με την εφάπαξ καταβολή 500 ευρώ, μια απλή τεχνική έκθεση από τον μηχανικό και την υποβολή μιας αίτησης από την πλευρά του ιδιοκτήτη. Την ίδια ώρα οι ιδιοκτήτες των αυθαιρέτων κτιρίων που ανεγέρθηκαν πριν από το 1983 θα πληρώνουν προκειμένου να νομιμοποιηθούν το 2% του προβλεπόμενου προστίμου.

5. Τα πρόστιμα και οι ρυθμίσεις Σε ό,τι αφορά το ύψος των προστίμων, προς το παρόν τουλάχιστον δεν αναμένεται κάποια μείωση. Ωστόσο, από το ΥΠΕΚΑ εξετάζουν αν μπορούν να γίνουν ευνοϊκότερες ρυθμίσεις για ΑμΕΑ, πολύτεκνους και όσους πληρούν συγκεκριμένα κοινωνικά κριτήρια. Αυτό που θεωρείται σχεδόν σίγουρο είναι η αύξηση του αριθμού των δόσεων για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων.

6. Το ηλεκτρονικό «φακέλωμα» Με το υπό κατάθεση Προεδρικό Διάταγμα καθιερώνεται η ηλεκτρονική ταυτότητα του κτιρίου. Ετσι, σε βάθος δεκαετίας θα «φακελωθούν» όλα τα κτίρια. Και αυτό γίνεται για να υπάρχει μια εκτίμηση του δομημένου χώρου σε όλη την Ελλάδα. Οπως εξηγούν πηγές του ΥΠΕΚΑ, πολλοί ιδιοκτήτες δεν ξέρουν αν υπάρχουν στα σπίτια τους πολεοδομικές μικροπαραβασεις και το μαθαίνουν όταν πάνε, για παράδειγμα, να κάνουν τις μεταβιβάσεις. Με την ηλεκτρονική ταυτότητα θα ξέρουν την πραγματική εικόνα και θα μπορούν να πάνε να νομιμοποιήσουν τις αυθαιρεσίες.

7. Ξεμπλοκάρουν οι διαδικασίες για τους περίπου 60.000 ιδιοκτήτες αυθαιρέτων οι οποίοι υπέβαλαν αίτηση τακτοποίησης χωρίς να έχουν δημόσια έγγραφα - όπως είναι οι αεροφωτογραφίες - που πιστοποιούν τον χρόνο κατασκευής του αυθαιρέτου. Γι' αυτούς τους ιδιοκτήτες η διαδικασία της τακτοποίησης είχε παγώσει. Και αυτό έγινε επειδή το Συμβούλιο της Επικρατείας με απόφασή του έχει μπλοκάρει την υποβολή αίτησης για την τακτοποίηση αυθαιρέτων των οποίων οι ιδιοκτήτες δεν μπορούν να αποδείξουν με αεροφωτογραφίες αλλά και δημόσια έγγραφα τον χρόνο αποπεράτωσης και επικαλούνται ιδιωτικά έγγραφα ή υπεύθυνες δηλώσεις. Και πώς θα γίνει το ξεμπλοκάρισμα; Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος, μέσα σε έξι μήνες θα είναι έτοιμοι όλοι οι ορθοφωτοχάρτες. Ετσι θα υπάρχει αφενός η αποτύπωση όλου του δομημένου χώρου στην Ελλάδα έως τις 28 Ιουλίου 2011 - ημερομηνία εφαρμογής τού υφιστάμενου νόμου για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων - και αφετέρου θα μπορούν οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων να προσκομίσουν τα απαιτούμενα δημόσια έγγραφα.

Σε πέντε κατηγορίες ανάλογα με την βαρύτητα της παράβασης «πακετάρει» η κυβέρνηση τα κτίσματα με αυθαίρετες κατασκευές, οριστικοποιώντας το νέο νόμο για τα αυθαίρετα που αναμένεται να δοθεί σε δημόσια διαβούλευση, αύριο Παρασκευή. Σύμφωνα με πληροφορίες, βασική πτυχή της νέας ρύθμισης είναι η νομιμοποίηση δια παντός μικρών και μεσαίων αυθαιρεσιών, η διατήρηση καραμπινάτων αυθαιρέτων (χωρίς οικοδομικές άδειες ή με μεγάλες υπερβάσεις δόμησης) με βάση το σκεπτικό του υφιστάμενου νόμου, δηλαδή με εξαίρεση από την κατεδάφιση για 30 χρόνια αλλά και η δημιουργία της ηλεκτρονικής ταυτότητας του κτιρίου που αποτελεί ένα πλήρη φάκελο της «ζωής» ενός κτιρίου. Ύστερα από πολύμηνη επεξεργασία του σχεδίου από επιτροπή που συντονίστηκε από τον Αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος κ. , το σχέδιο νόμου έρχεται να αντικαταστήσει τον υφιστάμενο νόμο 4014 και να δώσει για πρώτη φορά την δυνατότητα οριστικής νομιμοποίησης, για παραβάσεις όμως μικρής και μεσαίας κλίμακας. Στο πλαίσιο αυτό αυθαιρεσίες που δεν έχουν κανένα περιβαλλοντικό αντίκτυπο όπως κατασκευή πέργκολας, μπάρμπεκιου κ.α θα αποκτούν νόμιμους τίτλους, καταβάλλοντας μόνο το ύψος του παραβόλου.

Όπως υποστηρίζουν στο υπουργείο είναι άδικο να αντιμετωπίζεται μια αλλαγή θέσης π.χ της τουαλέτας με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζεται μια παράβαση αυθαιρέτου 100 τ.μ. Παρόμοια μεταχείριση θα υπάρξει για την δεύτερη κατηγορία που αφορά κτίσματα με νόμιμες οικοδομικές άδειες αλλά με αλλαγές χρήσης όπως για παράδειγμα η μετατροπή ενός υπογείου σε δωμάτιο. Σε αυτή την περίπτωση ο νόμος θα προβλέπει την υποβολή προστίμων ως εξής: εάν η μετατροπή αφορά από βοηθητική σε κύρια χρήση, την πληρωμή παραβόλου αλλά και προστίμου. Στην αντίθετη περίπτωση (από κύρια σε βοηθητική χρήση) την καταβολή μόνο παραβόλου. Μια τρίτη κατηγορία θα είναι τα αυθαίρετα προ του 1975, προ δηλαδή της ισχύος του Συντάγματος τα οποία παίρνουν επίσης εξαίρεση από την κατεδάφιση (άγνωστο όμως για πόσο) με την επιβολή μικρών προστίμων. Η τέταρτη κατηγορία αφορά τα κτίσματα με μεγάλες αυθαίρετες επιφάνειες και χωρίς οικοδομική άδεια, για τα οποία η κυβέρνηση διατηρεί το ίδιο νομοθετικό πλαίσιο με τον τελευταίο νόμο (4014) προβλέποντας την επιβολή προστίμων, με αντάλλαγμα την εξαίρεση από την κατεδάφιση για 30 χρόνια. Η πέμπτη και τελευταία κατηγορία αφορά τα αυθαίρετα κτίσματα σε αιγιαλό, παραλίες, δάση και δασικές εκτάσεις αλλά και κοινόχρηστους χώρους τα οποία εξαιρούνται του νόμου και (υποτίθεται) θα κατεδαφίζονται. Επιπλέον εκτός προστασίας του νόμου τίθονται και όσα χτίστηκαν μετά τις 28 Ιουλίου του 2011 προκειμένου να αποφευχθεί η νομιμοποίηση –τακτοποίηση αυθαιρέτων τελευταίας γενιάς.

Δεν υπάρχει μεγάλη σαφήνεια σχετικά με το καθεστώς που θα ισχύσει για όσους έχουν ενταχθεί ήδη στο νόμο για τα αυθαίρετα ή τους ημιυπαίθριους και θέλουν να κάνουν χρήση του νέο νομοθετήματος. Κάποιες πληροφορίες αναφέρουν ότι θα υπάρξει συμψηφισμός προστίμων και όπου χρειαστεί οι ιδιοκτήτες θα πληρώσουν την διαφορά, κάποιες άλλες αναφέρουν ότι δεν θα υπάρξουν άλλες επιβαρύνσεις. Η ρύθμιση για την εξαίρεση από την κατεδάφιση θα έχει ορισμένο χρονικό ορίζοντα ενώ θα υπάρξουν και σημαντικές διευκολύνσεις στον τρόπο πληρωμής. Μέχρι σήμερα η ρύθμιση για τα αυθαίρετα έχει εγγράψει περίπου 497.000 δηλώσεις με έσοδα περίπου 780 εκ. ευρώ αλλά με μεγάλη δυσκολία στην είσπραξή τους.

Με Προεδρικό Διάταγμα προχωρα η εφαρμογή της ηλεκτρονικής ταυτότητας του κτιρίου, ένα φακέλωμα στην πραγματικότητα του «βίου» νέων και παλιών κτισμάτων (σε δεύτερο στάδιο), το οποίο θεσπίστηκε πριν από δύο χρόνια αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε. Στόχος είναι η δημιουργία ενός μητρώου ακινήτων στο οποίο θα συμπεριληφθούν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα καθώς κάθε υποβολή δήλωσης στο νόμο θα συνοδεύεται και με ένταξη στην ταυτότητα του κτιρίου. Με τον τρόπο αυτό θα γίνει και μια πρώτη καταγραφή του δομημένου χώρου της χώρας. Το μέτρο αυτό προβλέφθηκε από το Ν. 3843/10 για τις τακτοποιήσεις των ημιυπαίθριων χώρων και εκκρεμεί η έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος για την εφαρμογή του. Η ταυτότητα του κτηρίου, της οποίας το κόστος δημιουργίας δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί, αλλά θα επιβαρύνει τους ιδιοκτήτες, θα ισχύει για δέκα χρόνια και ακολούθως θα ανανεώνεται.

Ειδικότερα, προβλέπεται για τις νέες οικοδομές αλλά και για όσα ακίνητα θα εντάσσονται πλέον στις ρυθμίσεις νομιμοποίησης ή τακτοποίησης αυθαιρέτων η δημιουργία ενός ψηφιακού αρχείου στο οποίο θα περιλαμβάνονται όλα τα δεδομένα του κτηρίου (αρχιτεκτονικά σχέδια, τοπογραφικά διαγράμματα, φωτογραφίες, συμβόλαια κ.λπ.) από τη φάση της μελέτης μέχρι την ολοκλήρωση της κατασκευής του. Το υλικό αυτό, σε καθιερωμένες φόρμες, με τη μορφή CD και ευθύνη του μηχανικού, θα υποβάλλεται και στο υπουργείο Περιβάλλοντος, δημιουργώντας το ηλεκτρονικό αρχείο του κτηριακού αποθέματος της χώρας, το οποίο θα δίνει χρήσιμες πληροφορίες σε όλους τους φορείς. Πληροφορίες που η διασταύρωσή τους θα οδηγεί αμέσως στον εντοπισμό αυθαιρεσιών και πολεοδομικών υπερβάσεων. Παράλληλα, βεβαίως, δημιουργείται μια νέα βάση δεδομένων για την άσκηση φορολογίας επί των ακινήτων. Στο φάκελο του κτιρίου που θα τηρείται από τον μηχανικό του ακινήτου θα περιλαμβάνονται στοιχεία όπως η οικοδομική άδεια, το πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης, ακόμη και ένα ψηφιακό βίντεο που θα απεικονίζει όλους τους χώρους του ακινήτου και θα αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα σε κάθε προσπάθεια μετατροπής.

Πυρετός συσκέψεων και διαβουλεύσεων στο υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, προκειμένου να διαμορφωθεί το τελικό κείμενο του νομοσχεδίου για τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων. Ο αναπληρωτής υπουργός δήλωσε πως το νομοσχέδιο βρίσκεται στην τελική φάση της ετοιμασίας του. Σύμφωνα με το Εθνος, στόχος είναι να δημοσιοποιηθεί μέσα στο επόμενο διάστημα, να τεθεί στη συνέχεια σε διαβούλευση κι όπως εκτιμούν από το υπουργείο, να έχει ψηφιστεί πριν από την εκπνοή της παράτασης της προθεσμίας που έχει δοθεί για την υποβολή των δηλώσεων τακτοποίησης των αυθαιρέτων. Ο αναπληρωτής ΥΠΕΚΑ ξεκαθαρίζει πως αποκλείεται η νομιμοποίηση αυθαιρέτων που βρίσκονται στον αιγιαλό ή σε δάση και δασικές εκτάσεις, ενώ θέτει και το χρονικό όριο πέραν του οποίου αποκλείεται οποιαδήποτε νομιμοποίηση. Είναι η 28η Ιουλίου 2011, όταν κατατέθηκε στη Βουλή ο νόμος για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων (νόμος 4014).