Το σχέδιο νόμου «Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών» που ενσωματώνει στο Εθνικό Δίκαιο την Ευρωπαϊκή Οδηγία INSPIRE (2007/2/ΕΚ) παρουσιάστηκε χθες στο Υπουργικό Συμβούλιο. Το νομοσχέδιο αποσκοπεί στη δημιουργία της Εθνικής Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών (ΕΥΓΕΠ), με τρόπο σύμφωνο με τις επιταγές της οδηγίας INSPIRE (Infrastructure for Spatial Information in the European Community). Πρόκειται για μια καινοτομία σε όλους τους τομείς της Δημόσιας Διοίκησης της χώρας, με πολλαπλά οφέλη σε εξοικονόμηση πόρων, ενθάρρυνση των επενδυτικών πρωτοβουλιών, προστασία του περιβάλλοντος και ίση πρόσβαση στα γεωδεδομένα για όλους τους πολίτες.
Οι Yποδομές Γεωχωρικών Πληροφοριών αποτελούν συστήματα τα οποία επιτρέπουν την άμεση πρόσβαση, μέσω του διαδικτύου, στο σύνολο της ψηφιακά διαθέσιμης γεωπληροφορίας της χώρας και στο σύνολο της επικράτειάς της. Για την παρακολούθηση της διαρκώς μεταβαλλόμενης κατάστασης στον χώρο και την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών οι Υποδομές Γεωχωρικών Πληροφοριών πρέπει συνεχώς να αναπτύσσονται, να εμπλουτίζονται και να εξελίσσονται. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη και σε βάθος χρόνου λειτουργία τους, καθώς και η αξιοπιστία τους ως προς την ποιότητα της πληροφορίας που παρέχουν, χρειάζεται, εκτός από την τεχνολογική υποδομή, και το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο.
Η Εθνική Υποδομή Χωρικών Πληροφοριών έχει τέσσερα βασικά συστατικά:
α) Τα ψηφιακά γεωχωρικά δεδομένα (π.χ. ζώνες Νatura 2000, υδρογραφικό δίκτυο, οδικό δίκτυο, προστατευόμενες τοποθεσίες, κ.λπ.)
β) τις υπηρεσίες γεωχωρικών δεδομένων, δηλαδή λογισμικό το οποίο εκτελεί διάφορες διεργασίες πάνω στα γεωδεδομένα και τα μεταδεδομένα τους προκειμένου αυτά να αξιοποιηθούν (π.χ. υπηρεσίες επισκόπησης των χαρτών, εύρεσης των δεδομένων που αναζητούμε, κ.λπ.),
γ) το τεχνικό πλαίσιο, δηλαδή τις τεχνικές προδιαγραφές τις οποίες πρέπει να πληρούν τα προαναφερόμενα γεωδεδομένα και
δ) το θεσμικό πλαίσιο, το οποίο αποτελείται αφενός από μία καλώς ορισμένη διοικητική διάρθρωση που καθορίζει τους ρόλους και τις υποχρεώσεις των εμπλεκομένων στη λειτουργία της υποδομής και αφετέρου από τη σχετική νομοθεσία που ρυθμίζει τον τρόπο διαμοιρασμού των γεωδεδομένων τόσο μεταξύ της Δημόσιας Διοίκησης όσο και από αυτήν προς τους πολίτες και το ευρύ κοινό.
Η οδηγία 2007/2/ΕC (INSPIRE) θέτει με τη σειρά της κάποιες τεχνικές προδιαγραφές και κάποιες θεσμικές ρυθμίσεις με τις οποίες πρέπει να συμμορφώσουν τα κράτη- μέλη τις Υποδομές Γεωχωρικών Πληροφοριών που διαθέτουν.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Ενώ τα άλλα κράτη μέλη διαθέτουν ήδη υποδομές τις οποίες απλώς πρέπει να εναρμονίσουν με την οδηγία 2007/2/ΕC (INSPIRE), η Ελλάδα πρέπει πρωτίστως να δημιουργήσει υποδομή, την οποία δε διαθέτει και κατόπιν να την εναρμονίσει με τα όσα ορίζονται στην οδηγία INSPIRE. Εκτός από την έλλειψη υποδομής, η απογραφή που πραγματοποιήθηκε από το ΥΠΕΚΑ και τον Οργανισμό Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας (ΟΚΧΕ) αποκάλυψε ότι υπάρχουν βασικά κενά και στα τέσσερα συστατικά στοιχεία τα οποία χρειάζονται για να δημιουργηθεί η Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών. Συγκεκριμένα:
•Γεωδεδομένα: Αν και υπάρχουν πολλά γεωδεδομένα, ελάχιστα είναι καλής ποιότητας και πολλά εξακολουθούν να παράγονται ακόμη σε αναλογική μορφή. Υπάρχουν σημαντικές επικαλύψεις, διότι τα ίδια γεωδεδομένα μπορεί να παράγονται πολλαπλές φορές από διαφορετικούς φορείς για να καλύψουν διαφορετικές ανάγκες.
•Υπηρεσίες: Είναι ελάχιστες σε αριθμό, δημιουργούνται απομονωμένα από διάφορους φορείς και συνήθως είναι δύσχρηστες και αργές.
•Τεχνικές προδιαγραφές: Ορίζονται ad hoc προδιαγραφές από κάθε φορέα χωριστά και πολλές φορές και ανά έργο. Απουσιάζει ένα ενιαίο τεχνικό πλαίσιο με αποτέλεσμα τα παραγόμενα γεωδεδομένα να καθίστανται ασύμβατα.
•Θεσμικό πλαίσιο: Εκτός από ελάχιστες μεμονωμένες συμφωνίες μεταξύ φορέων ο διαμοιρασμός των γεωδεδομένων είναι προβληματικός, με υψηλό επίπεδο γραφειοκρατίας και έλλειψης συνεργασίας.
Το νομοσχέδιο στοχεύει στην κάλυψη αυτών των κενών, ορίζοντας αφενός κύρια ζητήματα που αφορούν στο θεσμικό πλαίσιο της υποδομής (διοικητική διάρθρωση και βασικές αρχές διαμοιρασμού που είναι συμβατές με τα όσα ορίζει η INSPIRE) και αφετέρου στο τεχνικό μέρος της υποδομής (συμμόρφωση των γεωδεδομένων και των υπηρεσιών τους με τεχνικές προδιαγραφές INSPIRE). Με την ψήφιση του νομοσχεδίου, τοποθετούνται οι βάσεις για την άμεση δημιουργία της Εθνικής Υποδομής Γεωχωρικών Πληροφοριών. Συγκεκριμένα:
•Ορίζεται η δημιουργία μίας Εθνικής Διαδικτυακής Πύλης Γεωχωρικών Πληροφοριών (geoportal) στον Οργανισμό Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας (ΟΚΧΕ) στην οποία θα τηρείται πλήρης κατάλογος όλων των διαθέσιμων γεωδεδομένων και υπηρεσιών. Τόσο η Δημόσια Διοίκηση όσο και οι πολίτες θα μπορούν να δουν μέσω της πύλης τα γεωδεδομένα και να τα επεξεργαστούν. Για γεωδεδομένα στα οποία η άμεση πρόσβαση για οποιοδήποτε λόγο δεν είναι δυνατή (π.χ. προσωπικά δεδομένα, δημόσια ασφάλεια κλπ), θα δίνονται πληροφορίες για την υπηρεσία που τα παρέχει καθώς και για τους αντίστοιχους όρους διάθεσης.
•Σε κάθε υπουργείο ορίζεται ειδική υπηρεσία (κομβικό σημείο επαφής) η οποία θα παρέχει στον ΟΚΧΕ τον κατάλογο γεωδεδομένων και υπηρεσιών του υπουργείου. Ο ΟΚΧΕ θα βεβαιώνει ότι αυτά είναι σύμμορφα με τις προδιαγραφές της INSPIRE προτού τα ενσωματώσει στον κατάλογο του geoportal, προκειμένου να διασφαλίζει την αξιοπιστία και την ορθότητα της παρεχόμενης γεωπληροφορίας.
•Τα γεωχωρικά δεδομένα θα διατίθενται χωρίς χρέωση και χωρίς περιοριστικούς όρους μεταξύ των φορέων της Δημόσιας Διοίκησης. Επίσης θα διατίθενται δωρεάν στους πολίτες για μη εμπορική χρήση.
•Συγκροτείται Εθνική Επιτροπή Γεωπληροφορίας παρά τω Πρωθυπουργώ, με μέλη Γενικούς Γραμματείς από τα κύρια εμπλεκόμενα Υπουργεία. Η επιτροπή θα καθορίσει λεπτομερειακά ζητήματα που αφορούν στη διάθεση και τιμολόγηση των γεωδεδομένων, θα εγκρίνει τις τεχνικές προδιαγραφές που θα εισηγείται ο ΟΚΧΕ και γενικότερα θα χαράσσει την Εθνική πολιτική σε θέματα διαχείρισης και διαμοιρασμού γεωπληροφορίας.
Τα οφέλη από το μπορεί κανείς να τα κατανείμει σε τέσσερις βασικούς άξονες:
1. Περιβάλλον: Καλύτερη διακυβέρνηση ειδικά σε θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής, διότι η άμεση πρόσβαση στη συνολική εικόνα της κατάστασης στο χώρο θα επιτρέπει τη λήψη ενημερωμένων, ορθών και συντονισμένων αποφάσεων αποφεύγοντας τις αποσπασματικές, κατακερματισμένες και ασυντόνιστες δράσεις που πολλές φορές δημιουργούν σημαντικότερα προβλήματα από αυτά που επιλύουν.
2.Εθνική Οικονομία: Εξοικονόμηση πόρων. Σταματάει η κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος που γινόταν με το κράτος να πληρώνει πολλές φορές για τα ίδια γεωδεδομένα και γεωγραφικά υπόβαθρα. Επίσης παύει η πρακτική δημιουργίας εκατοντάδων κατακερματισμένων βάσεων δεδομένων που ήταν πρακτικά άχρηστες, διότι δε μπορούσαν να αξιοποιηθούν από άλλα πληροφοριακά συστήματα λόγω διαφορετικών προδιαγραφών.
3.Ανάπτυξη: Ταχύτατη εξυπηρέτηση πολιτών και εταιρειών στον εντοπισμό της γεωπληροφορίας που τους ενδιαφέρει μέσω της υποδομής (Γεω-ΚΕΠ). Αυτό θα διευκολύνει υποψήφιους επενδυτές, θα μειώσει σημαντικά τη γραφειοκρατία και θα απλοποιήσει τις διαδικασίες. Επιπλέον, θα τονωθεί η ανάπτυξη, διότι η υποδομή αφενός θα αποτελέσει μία αναπτυξιακή πλατφόρμα για την δημιουργία τεχνολογικών προϊόντων και καινοτόμων υπηρεσιών από εταιρείες και επαγγελματίες του χώρου, αφετέρου θα συμβάλει στην προβολή της χώρας από το internet και στην ενίσχυση του τουρισμού.
4.Διαφάνεια: Ίση, ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση στα γεωδεδομένα για όλους, έλεγχος από τους πολίτες της τήρησης ζωνών προστασίας, συμμετοχική δημοκρατία, δυνατότητα στους πολίτες και στις ΜΚΟ να συνδράμουν το κράτος στις προσπάθειές του.