Έντονα αντιδρούν οι ιδιοκτήτες στην εγκύκλιο του υπουργείου Εσωτερικών για τους ημιυπαίθριους και η ΠΟΜΙΔΑ ζητά την άμεση ανάκληση της εγκυκλίου. Σε ανακοίνωση της επισημαίνεται ότι «η εγκύκλιος του Υπουργείου προσκολλάται το γράμμα των προηγούμενων διατάξεων περί δημοτικών τελών, παραβιάζοντας σαφέστατα την αρχή της χρηστής διοίκησης και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης των πολιτών στο Κράτος αλλά και στην πολιτική του ηγεσία, η οποία διαβεβαίωσε σε όλους τους τόνους τους πολίτες ότι όσοι δηλώσουν αλλαγή χρήσης χώρων δεν θα έχουν γενικά καμιά άλλη παράπλευρη συνέπεια. Η νομοθεσία για τα δημοτικά τέλη δεν προέβλεπε τον συνυπολογισμό των ημιυπαίθριων χώρων στον υπολογισμό των δημοτικών τελών και του ΤΑΠ, γι΄αυτό και οι πολίτες, κατά την αρχική ρευματοδότηση των κατοικιών τους, ορθά δήλωναν στους ΟΤΑ αποκλειστικά το κυρίως εμβαδόν τους, όπως αναφέρεται στον νόμιμο τίτλο τους. Κατά τη δεκαετία του ‘90, όταν άρχισε το συστηματικό κλείσιμο των ημιυπαίθριων, πολλοί ΟΤΑ και σε διαφορετικό χρόνο ο καθένας (ο Δήμος Αθηναίων ήδη από το 1987), έλαβαν αποφάσεις για συνυπολογισμό των εμβαδών τους στα δημοτικά τέλη. Έτσι σήμερα, οι ιδιοκτήτες κατοικιών σε δήμους που δεν τα συνυπολόγιζαν, χωρίς καμιά ευθύνη των πολιτών, σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υπ. Εσωτερικών προς του ΟΤΑ, αντιμετωπίζουν τους εξής κινδύνους, τους οποίους ουδείς μπήκε στον κόπο να τους εξηγήσει πριν από την υποβολή των δηλώσεων αλλαγής χρήσης:

1. Αναδρομική επιβολή ΤΑΠ και Δημοτικού Φόρου από τον Απρίλιο 2010.

2. Αναδρομική επιβολή δημοτικών τελών καθαριότητας και φωτισμού επί της διαφοράς του εμβαδού, μέχρι και μια πενταετία (νόμιμος χρόνος παραγραφής των δημοτικών τελών).

3. Επιβολή διαφορών τέλους και προστίμων από την αλλαγή της κύριας χρήσης των χώρων σε άλλη κύρια χρήση (!) (π.χ. από κατοικία σε επαγγελματικό χώρο) με τον εξωφρενικό ισχυρισμό ότι δήθεν οι συγκεκριμένες αλλαγές χρήσης δεν υπάγονται στις διατάξεις του ν. 3843/2010! Η αποστροφή αυτή της εγκυκλίου αποτελεί διαστρέβλωση της έννοιας του νόμου ο οποίος ουδεμία τέτοια διάκριση κάνει, σε βάρος των πολιτών, καθόσον ο νόμος ξεκάθαρα ορίζει ότι «Επιτρέπεται μετά την καταβολή ειδικού προστίμου η διατήρηση για σαράντα (40) χρόνια ημιυπαίθριων χώρων, καθώς και χώρων που βρίσκονται στο υπόγειο, ισόγειο ή άλλη στάθμη του κτιρίου, οι οποίοι βρίσκονται μέσα στον εγκεκριμένο κτιριακό όγκο βάσει της οικοδομικής του άδειας, η οποία εκδόθηκε ή αναθεωρήθηκε έως 2.7.2009, και έχουν μετατραπεί σε χώρους κύριας χρήσης»!»

Τέλος Ακίνητης Περιουσίας και αναδρομικά από τον Απρίλιο του 2010, δύναται να επιβάλλουν οι δήμοι, στους ημιυπαίθριους χώρους που έχουν δηλωθεί με το νόμο 3897/2010, για την τακτοποίησή τους. Αυτό αφορά τα τετραγωνικά μέτρα που μέχρι τώρα δεν είχαν δηλωθεί και δεν συμπεριλαμβάνονταν στα δημοτικά τέλη που πλήρωνε το κτίσμα. Τη διευκρίνιση αυτή έκανε ο υφυπουργός Εσωτερικών κ. Ντόλιος μιλώντας το πρωί στον τηλεοπτικό σταθμό Mega. Συγκεκριμένα στην εγκύκλιο του Υπουργείου Εσωτερικών, μεταξύ άλλων, αναφέρεται: "Τα τέλη καθαριότητας και φωτισμού (ΔΤ), ο φόρος ηλεκτροδοτούμενων χώρων (ΔΦ) καθώς και τα δυνητικά, ανταποδοτικά τέλη (ανάλογα με τους όρους που προβλέπονται από την απόφαση του δημοτικούσυμβουλίου) συνεχίζουν να επιβάλλονται, με συνυπολογισμό της επιφάνειας των δηλούμενων χώρων (ημιυπαίθριοι, πιλοτές, υπόγειοι χώροι κλπ), κατά τον προσδιορισμό του ύψους αυτών (βλ. β.1, 2, 3). Είναι δυνατή επίσης η επιβολή ΤΑΠ για τους ημιυπαίθριους χώρους που έχουν κλειστεί, δεδομένου ότι με την μετατροπή αυτών σε χώρους κύριας χρήσης, αυξάνεται η επιφάνεια του ακινήτου, η οποία συνυπολογίζεται για τον προσδιορισμό της υποκείμενης στο φόρο αξίας (622/2004 Γνωμ. ΝΣΚ). Στην περίπτωση αυτή ΤΑΠ επιβάλλεται από το χρόνο έναρξης ισχύος του ν.3843/2010 (δηλ. 28/4/2010) ή από την ημερομηνία μετατροπής της χρήσης του ημιυπαίθριου (αναγράφεται στην υποβληθείσα υπεύθυνη δήλωση), στην περίπτωση που αυτή είναι μεταγενέστερη της 28ης Απριλίου 2010". Ενόψει των διατάξεων του άρθρου 22, παρ.5.α του ν.3897/2010 («δεν οφείλεται αναδρομικά οποιοσδήποτε φόρος»), για τους χώρους που διατηρούνται κατά το ν.3843/2010 δεν επιβάλλονται αναδρομικά (δηλαδή για χρονική περίοδο προγενέστερη της 28ης Απριλίου 2010) ΤΑΠ και ΔΦ, καθώς και τα παρακολουθηματικά, της κύριας οφειλής, πρόστιμα. Διευκρινίζεται ωστόσο ότι παραμένει η δυνατότητα αναδρομικής επιβολής των προαναφερόμενων ανταποδοτικών τελών για τους χώρους που διατηρούνται, στην περίπτωση που ο δήμος δεν συνυπολόγιζε το εμβαδόν αυτών στην επιφάνεια των στεγασμένων χώρων των ακινήτων, όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία. Στην περίπτωση αυτή, τα τέλη θα επιβληθούν με γνώμονα το συντελεστή που ισχύει για την προβλεπόμενη, από την οικοδομική άδεια, χρήση, χωρίς δηλαδή να ληφθεί υπόψη η αλλαγή της χρήσης που δηλώθηκε στο πλαίσιο του ν.3843/2010 (ενόψει της παρ.γ. του άρθρου 22 ν.3897/2010) και θα επιβληθούν τα πρόστιμα που προβλέπονται για την ανακριβή δήλωση της επιφάνειας των ακινήτων".

Άρθρο 1

1. Το έτος 2011 η δήλωση στοιχείων ακινήτων φυσικών προσώπων υποβάλλεται αυτοτελώς τις ίδιες καταληκτικές ημερομηνίες με αυτές των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος, σύμφωνα με το άρθρο 62 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος. Η ηλεκτρονική υποβολή της δήλωσης στοιχείων ακινήτων μπορεί να πραγματοποιηθεί μέχρι την 30η Ιουνίου 2011.

2. Οι δηλώσεις στοιχείων ακινήτων φυσικών προσώπων έτους 2011 δύνανται να αποστέλλονται και ταχυδρομικά.

3. Στις περιπτώσεις που οι δηλώσεις στοιχείων ακινήτων φυσικών προσώπων έτους 2011 υποβάλλονται ή αποστέλλονται μαζί με τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος, μετά την παραλαβή τους, καταχωρούνται αυτοτελώς στο ηλεκτρονικό βιβλίο μεταγραφής των δηλώσεων στοιχείων ακινήτων.

Άρθρο 2 Από την ημερομηνία δημοσίευσης της παρούσας, οι δηλώσεις στοιχείων ακινήτων για τα νομικά πρόσωπα των άρθρων 2 παράγραφος 4 και 101 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος υποβάλλονται υποχρεωτικά με ηλεκτρονικό τρόπο, μέχρι την 30η Ιουνίου 2011.

1. Ποιο είναι το αντικείμενο του φ.μ.α. και ποιος ο υπόχρεος για την καταβολή του φόρου; Σε κάθε μεταβίβαση ακινήτου με αντάλλαγμα και σύσταση εμπραγμάτου σε ακίνητο δικαιώματος καθώς και σε μεταβίβαση πλοίου με ελληνική σημαία επιβάλλεται φόρος στην αξία αυτών και υπόχρεος για την καταβολή του είναι ο αγοραστής.

2. Ποια είναι η αρμόδια Δ.Ο.Υ. για την υποβολή της δήλωσης; Για κάθε μεταβίβαση ακινήτου οι συμβαλλόμενοι υποχρεούνται πριν από τη σύνταξη του συμβολαίου, να επιδώσουν κοινή δήλωση φ.μ.α. προς τον αρμόδιο Προϊστάμενο Δ.Ο.Υ. της περιφέρειας στην οποία βρίσκεται το ακίνητο.

3. Σε πόσα αντίγραφα υποβάλλεται η δήλωση; Η δήλωση υποβάλλεται σε δύο αντίγραφα εκ των οποίων το ένα κρατείται από τον Προϊστάμενο της Δ.Ο.Υ. και το δεύτερο, αφού βεβαιωθεί από τον Προϊστάμενο της Δ.Ο.Υ. για την ακρίβεια της αντιγραφής, παραδίδεται στον συμβαλλόμενο.

4. Επιτρέπεται η επίδοση της δήλωσης σε αναρμόδιο Προϊστάμενο Δ.Ο.Υ.; Επιτρέπεται η επίδοση της δήλωσης σε αναρμόδιο Προϊστάμενο Δ.Ο.Υ., όταν είναι δύσκολη η επίδοσή της στον αρμόδιο Προϊστάμενο, λόγω του ότι η έδρα αυτού είναι σε διαφορετική πόλη από εκείνη που καταρτίζεται η σύμβαση, ο οποίος, αφού καταχωρήσει τη δήλωση αυτή στο βιβλίο δηλώσεων, υποχρεούται να την αποστείλει στον αρμόδιο Προϊστάμενο Δ.Ο.Υ. προς έλεγχο. Επίσης, αν στην περιφέρεια που βρίσκεται το ακίνητο εφαρμόζεται το σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων, επιτρέπεται, όταν είναι δύσκολη η επίδοσή της στον αρμόδιο Προϊστάμενο, να επιδοθεί η δήλωση του φόρου μεταβίβασης στον Προϊστάμενο της αρμόδιας για τη φορολογία εισοδήματος του αγοραστή Δημόσιας Οικονομικής Υπηρεσίας. Στην περίπτωση αυτή χορηγείται αντίγραφο της δήλωσης για τη σύνταξη συμβολαίου και στη συνέχεια η δήλωση διαβιβάζεται στον προϊστάμενο της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. για έλεγχο των προσδιοριστικών στοιχείων του ακινήτου που δηλώθηκαν.

5. Πώς καταβάλλεται ο φόρος μεταβίβασης ακινήτων; Στις περιοχές που εφαρμόζεται το αντικειμενικό σύστημα, κατά την υποβολή της δήλωσης Φ.Μ.Α., ο φορολογούμενος υποχρεούται να αναγράφει σε αυτήν την αντικειμενική αξία του μεταβιβαζόμενου ακινήτου, βάσει της οποίας καταβάλλει εφάπαξ το φόρο που αναλογεί. Σε περίπτωση που το τίμημα είναι μεγαλύτερο της αντικειμενικής αξίας, ο φόρος υπολογίζεται επί του τιμήματος. Αν όμως ο φορολογούμενος αμφισβητήσει την αντικειμενική αξία του ακινήτου, έχει το δικαίωμα μέσα σε 60 ημέρες από τότε που υπέβαλε τη δήλωση να προσφύγει στα διοικητικά δικαστήρια, τα οποία θα αποφανθούν για τον προσδιορισμό της αξίας με βάση τα συγκριτικά στοιχεία. Στις υπόλοιπες περιοχές που δεν εφαρμόζεται το αντικειμενικό σύστημα, κατά την υποβολή της δήλωσης Φ.Μ.Α., ο φορολογούμενος καταβάλλει εξ ολοκλήρου το φόρο που αναλογεί με βάση την αξία που δήλωσε. Στη συνέχεια, ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. προσδιορίζει προσωρινά την αγοραία αξία του ακινήτου και ο αγοραστής έχει πλέον το δικαίωμα μέσα σε δίμηνη ανατρεπτική προθεσμία από την ημερομηνία παραλαβής της δήλωσης να επιδώσει συμπληρωματική δήλωση σύμφωνα με τη προσωρινή αξία του προϊσταμένου της Δ.Ο.Υ. και να καταβάλει χωρίς προσαυξήσεις και πρόστιμα το μισό του αναλογούντος φόρου και το υπόλοιπο μισό τον επόμενο της βεβαίωσης μήνα. Στην περίπτωση που δεν υποβάλει την πιο πάνω συμπληρωματική δήλωση, ενεργείται πλέον τακτικός έλεγχος για το προσδιορισμό της αξίας, χωρίς να τον δεσμεύει πλέον η προσωρινή προεκτίμηση και στη συνέχεια εκδίδεται το σχετικό φύλλο ελέγχου. Μέσα σε 60 ημέρες από την κοινοποίηση του φύλλου ελέγχου ο αγοραστής έχει το δικαίωμα να συμβιβαστεί ή να προσφύγει στα διοικητικά δικαστήρια.

6. Ποιοι είναι οι συντελεστές για τον υπολογισμό του Φ.Μ.Α.; Οι συντελεστές του Φ.Μ.Α.είναι: 8% για το μέχρι είκοσι χιλιάδων (20.000) € τμήμα της φορολογητέας αξίας και 10% για το άνω του ποσού αυτού τμήμα της, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή μη πυροσβεστικής υπηρεσίας στην περιοχή. Στο ποσό του κύριου φόρου επιβάλλεται και φόρος υπέρ δήμων και κοινοτήτων 3%. Για να γίνει κατανοητό αυτό, παρατίθενται τα ακόλουθα παραδείγματα:

α) Ο Α΄ αγοράζει οικόπεδο αξίας 8.800 €. Ο αναλογών φόρος μεταβίβασης θα υπολογισθεί με συντελεστή 8%.

β) Ο Α΄ αγοράζει οικόπεδο αξίας 22.000 €. Ο αναλογών φόρος θα υπολογισθεί για το μέχρι των 20.000 € τμήμα της αγοραίας αξίας με συντελεστή 8%, για το άνω δε των 2.000 € τμήμα με συντελεστή 10%.

Οι ανωτέρω συντελεστές εφαρμόζονται σε μεταβιβάσεις ακινήτων, η φορολογική υποχρέωση των οποίων γεννιέται από τις 23-4-2010 και μετά. Ο Φ.Μ.Α. που προκύπτει κατά τα προεκτεθέντα μειώνεται στο μισό ή στο ένα τέταρτο ανάλογα με τη νομική μορφή της πραγματοποιούμενης μεταβίβασης ή την ιδιότητα των συμβαλλόμενων προσώπων. Οι κυριότερες κατηγορίες είναι οι ακόλουθες:

α) Φ.Μ.Α. μειωμένος στο τέταρτο. Οι περιπτώσεις που ο Φ.Μ.Α. μειώνεται στο τέταρτο είναι η αυτούσια διανομή ακινήτων μεταξύ των συγκυρίων, η διάλυση Ο.Ε., Ε.Ε. και Ε.Π.Ε. και η μεταβίβαση των ακινήτων της εταιρείας στους εταίρους της κατά το λόγο της εταιρικής τους μερίδας καθώς και η απόληψη ακινήτων της εταιρείας από εταίρους που αποχωρούν από αυτή.

β) Φ.Μ.Α. μειωμένος στο μισό. Οι περιπτώσεις που ο Φ.Μ.Α. μειώνεται στο μισό είναι η ανταλλαγή ακινήτων ίσης αξίας, η υποχρεωτική ανταλλαγή οικοπέδων, συγχώνευση Α.Ε και Συνεταιρισμών, η αναγκαστική απαλλοτρίωση για δημόσια ωφέλεια καθώς και η συνένωση οικοπέδων.

7. Σε ποιες περιπτώσεις σύστασης ή τροποποίησης οριζόντιας ή κάθετης ιδιοκτησίας οφείλεται φ.μ.α.; Σε κάθε περίπτωση σύστασης ή τροποποίησης οριζόντιας ή κάθετης ιδιοκτησίας θα πρέπει να ερευνάται αν συντελείται, άμεσα ή έμμεσα, μεταβίβαση εμπραγμάτων επί ακινήτων δικαιωμάτων μεταξύ των συγκυρίων, είτε με μορφή διανομής, είτε ανταλλαγής, είτε πώλησης, είτε δωρεάς ιδανικών μεριδίων π.χ.

• σύσταση σε οικόπεδο με υφιστάμενα κτίσματα. • σύσταση και στο μελλόκτιστο δικαίωμα υψούν με υφιστάμενα κτίσματα.

• μεταφορά ποσοστών εξ αδιαιρέτου οικοπέδου σε μελλόκτιστο δικαίωμα υψούν, στο οποίο υφίστανται κτίσματα και στις οριζόντιες ιδιοκτησίες αυτών έχει κατανεμηθεί το σύνολο των ποσοστών του οικοπέδου.

• τροποποίηση σύστασης με απόσπαση τμήματος οριζόντιας ιδιοκτησίας από εκείνη στην οποία ανήκε και μεταφορά της σε οριζόντια ιδιοκτησία άλλου συνιδιοκτήτη. • σύσταση με διανομή ψιλής κυριότητας.

• διανομή υφιστάμενης κάθετης ιδιοκτησίας σε οικόπεδο με κτίσματα.

• κατάργηση υφιστάμενης σύστασης σε οικόπεδο με κτίσματα.

8. Τεκμήριο αποπερατωμένου κτίσματος – Ποιες είναι οι προϋποθέσεις εφαρμογής του;

α. να μεταβιβάζονται ιδανικά μερίδια οικοπέδου

β. η μεταβίβαση να γίνεται με αντάλλαγμα

γ. να έχει εκδοθεί οικοδομική άδεια ανέγερσης πολυκατοικίας, ή η σχετική αίτηση να έχει υποβληθεί το αργότερο σε 2 χρόνια από τη μεταβίβαση και

δ. η ανέγερση των κτισμάτων να γίνει είτε από τον πωλητή των ποσοστών του οικοπέδου, είτε από εργολάβο ο οποίος ανέλαβε με αντιπαροχή την ανέγερση της πολυκατοικίας, είτε από τρίτο πρόσωπο το οποίο ενεργεί για λογαριασμό είτε του οικοπεδούχου είτε του εργολάβου.

9. Πότε οφείλεται φόρος διανομής; Κατά την αυτούσια διανομή ακινήτων μεταξύ των συγκυρίων τους οφείλεται φ.μ.α , αν συντρέχουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

α. η διανομή να είναι αυτούσια, δηλαδή ο καθένας από τους συγκυρίους να παίρνει είτε ένα διαιρετό μέρος των ακινήτων που διανέμονται είτε ποσοστό εξ αδιαιρέτου αυτών.

β. η αξία της μερίδας που παίρνει από τη διανομή κάθε συγκύριος δηλ. η φυσική του μερίδα, να είναι ίση με την αξία της ιδανικής του μερίδας, δηλ. με την αξία που είχε η εξ αδιαιρέτου συμμετοχή του. Ο φ.μ.α. μειωμένος στο ¼ επιβάλλεται στο σύνολο της περιουσίας που διανέμεται και σε περίπτωση άνισης διανομής, η επί πλέον αξία θεωρείται ότι αποκτάται με ξεχωριστή μεταβίβαση και φορολογείται με ακέραιο συντελεστή φ.μ.α, αν καταβληθεί αντάλλαγμα, διαφορετικά οφείλεται φόρος δωρεάς. Σε περίπτωση άνισης διανομής η διαφορά της φυσικής από την ιδανική μερίδα υποβάλλεται τόσο σε φόρο διανομής όσο και κατά περίπτωση σε φόρο δωρεάς ή φ.μ.α. με ακέραιο συντελεστή.