Mόλις ένας στους δέκα ιδιοκτήτες έδειξαν ενδιαφέρον για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων. Οικονομική κρίση και μπαράζ φόρων για τα ακίνητα, εμφανίζονται ως οι βασικές αιτίες για τη μικρή προσέλευση των ιδιοκτητών. Λιγοστά και τα έσοδα, περίπου στο 6% του αρχικού στόχου. Τα αυθαίρετα που τακτοποιήθηκαν μέχρι στιγμής, ως επί πλείστον είναι επαγγελματικά ή ακριβά ακίνητα. Μέχρι στιγμής, δυο σχεδόν μήνες μετά την έναρξη της διαδικασίας και μια βδομάδα πριν από τη λήξη της αρχικής προθεσμίας, τα αποτελέσματα είναι πενιχρότατα: Μέχρι τις 23 Νοεμβρίου υποβλήθηκαν μόλις 39.648 δεσμευτικές αιτήσεις. Από αυτές, οι 25.723 αιτήσεις βρίσκονται στο αρχικό στάδιο πληρωμής του παραβόλου, οι 7.505 αιτήσεις έχουν προχωρήσει στην πληρωμή της πρώτης δόσης του προστίμου, ενώ οι 6.420 έχουν εξοφλήσει ήδη το πρόστιμο. Ακόμη, έχουν γίνει άλλες 57.301 προσωρινές αιτήσεις-εκδήλωσης ενδιαφέροντος, οι οποίες δεν είναι και απαραίτητο ότι θα προχωρήσουν στην επόμενη φάση. Συνολικά πάντως για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων, είτε πληρώνοντας είτε σε προκαταρκτικό στάδιο, έχουν δείξει ενδιαφέρον πολίτες για 96.949 περιπτώσεις αυθαιρέτων. Να σημειωθεί ότι τα αυθαίρετα σ' ολη τη χώρα υπολογίζονται σε πάνω από ένα εκατομμύριο, πράγμα που σημαίνει ότι έως στιγμής τουλάχιστον ενδιαφέρον δείχνει μόνο ο ένας στους δέκα ιδιοκτήτες αυθαιρέτων. Πενιχρά είναι και τα έσοδα. Μέχρι και την Τετάρτη 23 Νοεμβρίου εισπράχθηκαν 34.659.642,49 ευρώ εκ των οποίων τα περίπου 21 εκατ. ευρώ είναι από πληρωμές παραβόλων και τα 13,7 εκατ. ευρώ από πληρωμές προστίμων. Πολύ πιο κάτω από τα 600-700 εκατ. ευρώ που θέλει το υπουργείο Περιβάλλοντος να μπουν στα δημόσια ταμεία μέχρι το τέλος της χρονιάς.

Εντάξεις στο σχέδιο πόλης και απαλλοτριώσεις αποτελούν μεγάλες παγίδες για την ιδιοκτησία καθώς χιλιάδες ιδιοκτήτες αντιμετωπίζουν είτε το μπλοκάρισμα της περιουσίας τους από κάποιο δήμο είτε το άγχος του σχεδίου πόλης.

Μία από τις πλέον «κλασικές» περιπτώσεις είναι τα χιλιάδες ακίνητα, ανά την Ελλάδα, τα οποία τελούν προς απαλλοτρίωση... δεκαετίες ολόκληρες, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες τους να μην μπορούν να τα πωλήσουν και να τα μεταβιβάσουν. Πληρώνουν όμως, το ειδικό τέλος μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ... Το παράδοξο είναι ότι ακόμη και εάν οι ενδιαφερόμενοι καταφέρουν να αποδεσμεύσουν το ακίνητό τους προσφεύγοντας στη δικαιοσύνη η κρατική μηχανή καταφέρνει να δεσμεύσει εκ νέου προς απαλλοτρίωση το κτίσμα. Μάλιστα, σύμφωνα με το νομοσχέδιο που προωθεί το υπουργείο Περιβάλλοντος, το μέγιστο ύψος της αποζημίωσης δεν θα μπορεί να ξεπερνάει το 80% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου.

Σχέδια πόλης

Η τεράστια καθυστέρηση, έως και 20 χρόνια, της ένταξης στο σχέδιο πόλης νέων περιοχών, θέτει σε ομηρία πολυάριθμους οικοπεδούχους, οι οποίοι σε περίπτωση ανέγερσης κατοικίας, θα πρέπει να περιοριστούν στους στενούς περιορισμούς που προβλέπει ο νόμος για την εκτός σχεδίου δόμηση. Όπως σημειώνουν παράγοντες του real estate, οι κατά τόπους δημοτικές αρχές κωλυσιεργούν να κυρώσουν τις πράξεις εφαρμογής -το τελευταίο στάδιο πριν από την ένταξη στο σχέδιο- και ως αποτέλεσμα οι ιδιοκτησίες παραμένουν μη οικοδομήσιμες. Ενδεικτική των παραπάνω είναι η περίπτωση της Αρτέμιδας, όπου οι ιδιοκτήτες περίμεναν 23 χρόνια για να χτίσουν νόμιμα, γεγονός που οδήγησε σε έκρηξη το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης στην περιοχή, όπως αναφέρει ο τοπικός σύλλογος διπλωματούχων και πτυχιούχων μηχανικών. Και μπορεί οι πράξεις εφαρμογής να βρίσκονται σε πολλές περιοχές στον «αέρα», ωστόσο οι ιδιοκτήτες υπόκεινται σε φόρο μεταβίβασης, ΕΤΑΚ και εσχάτως ειδικό τέλος.

Για να συνδεθούν τα αυθαίρετα που θα υπαχθούν στην ρύθμιση με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας πχ με την ΔΕΗ, θα πρέπει οι ιδιοκτήτες να παίρνουν βεβαίωση από το ΤΕΕ με την οποία θα πιστοποιείται η καταβολή τουλάχιστον της πρώτης δόσης του ενιαίου ειδικού προστίμου και περιλαμβάνει τα απαραίτητα στοιχεία ταυτοποίησης της ιδιοκτησίας και του κυρίου αυτής. Στην συνέχεια η βεβαίωση αυτή θα υποβάλλεται στον αρμόδιο οργανισμό και στην αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία ώστε να εγκριθούν και να ξεκινήσουν οι απαραίτητες ενέργειες.

Την διευκρίνηση αυτή έδωσε το υπουργείο Περιβάλλοντος σε κείμενο που αφορά σε οδηγίες  σχετικά με τις ρυθμίσεις για τα αυθαίρετα.

Παράλληλα, στο ίδιο κείμενο αναφέρεται ότι οικοδομές που βρίσκονται στα μπετά, μπορούν να υπαχθούν στην ρύθμιση και στη συνέχεια να ξεκινήσουν οι διαδικασίες αποπεράτωσης τους "εφόσον, οι εργασίες για τις οποίες ζητείται η εκτέλεση εργασιών αποπεράτωσης δεν επαυξάνουν τον κτίσμα σε όγκο". Όμως οι ιδιοκτήτες, ανοίγουν λογαριασμούς με το ΙΚΑ αφού η έγκριση που θα χορηγηθεί από την πολεοδομία θα γνωστοποιηθεί στο ΙΚΑ. Πάντως, ακόμα και αν υπαχθεί άμεσα στη ρύθμιση η οικοδομή, οι εργασίες θα καθυστερήσουν -άγνωστο το πόσο-αφού ακόμα δεν έχουν καθοριστεί τα δικαιολογητικά που απαιτούνται προκειμένου να δοθεί η έγκριση εργασιών.

Η παράταση στη προθεσμία υποβολής αιτήσεων για την υπαγωγή στη ρύθμιση των αυθαιρέτων μέχρι και τις 30 Δεκεμβρίου 2011 , αποτέλεσμα της περιορισμένης προσέλευσης ιδιοκτητών και της ανατροπής των στόχων για τα έσοδα που είχαν προβλεφθεί από την ρύθμιση είναι το νέο δεδομένο της αγοράς. Ήδη , με τα πακέτα διευκρινίσεων , γίνεται μια προσπάθεια να προσελκυστούν στην ρύθμιση όσο το δυνατόν περισσότεροι ενδιαφερόμενοι. Για παράδειγμα , πρόσφατα με την μέθοδο των διευκρινήσεων έγινε απόπειρα να προσελκυστούν οι ιδιοκτήτες κατοικιών που βρίσκονται σε παραδοσιακούς οικισμούς ή τμήματα πόλεων που έχουν χαρακτηριστεί ως παραδοσιακά. Συγκεκριμένα , το υπουργεί Περιβάλλοντος γνωστοποίησε ότι , οι αυθαίρετες κατασκευές ή οι αυθαίρετες αλλαγές χρήσεων που βρίσκονται μέσα σε οικισμό που έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός ή σε αντίστοιχα κηρυγμένα τμήματα πόλεων μπορούν να υπαχθούν στο νόμο περί τακτοποιήσεων εφόσον προχωρήσουν και σε εργασίες αρχιτεκτονικής ενσωμάτωσης. Επίσης έγινε και προσπάθεια προσέλκυσης ιδιοκτητών με αυθαίρετες κατασκευές που βρίσκονται σε μη δασικά τμήματα γηπέδου ή σε τμήμα γηπέδου εκτός ζώνης παραλίας. Επιπλέον, το υπουργείο επισήμανε ότι σε εκτός σχεδίου αυθαίρετα ακίνητα που βρίσκονται σε περιοχές όπου δεν έχουν καθορισμένη τιμή ζώνης, για τον υπολογισμό του προστίμου ισχύει η ελάχιστη τιμή ζώνης σε επίπεδο νομού.