Από την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού προκύπτει ότι οι ιδιοκτήτες θα έχουν κέρδος 70 εκατ. ευρώ το επόμενο έτος από τον ΕΝΦΙΑ, χωρίς να συνυπολογισθεί το όφελος που θα προκύψει από την ένταξη των 3.463 περιοχών στο αντικειμενικό σύστημα. Οι αλλαγές που σχεδιάζονται προβλέπουν νέα κλίμακα υπολογισμού του βασικού φόρου. Η ειδική ομάδα εργασίας επεξεργάζεται διάφορα σενάρια με περισσότερα κλιμάκια και συντελεστές, ώστε να αποτραπούν οι μεγάλες επιβαρύνσεις που προκύπτουν για τους έχοντες μικρή και μεσαία περιουσία μετά την αύξηση των αντικειμενικών αξιών.

Οι ιδιοκτήτες που έχουν στην κατοχή τους πολλά ακίνητα μικρής αξίας, της τάξεως των 50.000-100.000 ευρώ το καθένα, θα δουν τον λογαριασμό του ΕΝΦΙΑ να μειώνεται το επόμενο έτος λόγω της ενσωμάτωσης του συμπληρωματικού φόρου ακινήτων με τον κύριο φόρο.

Όπως έχει γίνει γνωστό, από το νέο έτος ο κύριος και ο συμπληρωματικός φόρος θα υπολογίζονται για κάθε ακίνητο ξεχωριστά με βάση τη νέα ενιαία κλίμακα, με περισσότερους συντελεστές σε σχέση με το σημερινό καθεστώς, οι οποίοι θα αυξάνονται ανάλογα με την τιμή ζώνης της περιοχής όπου βρίσκεται το ακίνητο και την αξία του.

Χωρίς καμία φορολογική επιβάρυνση οι γονεις  μπορούν να γράψουν στα παιδιά τους ακίνητα ή να τους δώσουν χρηματικά ποσά μέσω τραπεζικών λογαριασμών έως και 800.000 ευρώ για να αγοράσουν σπίτια, οικόπεδα, αγροτεμάχια κ.α.

Με την κίνηση αυτή τα παιδιά καλύπτουν πλήρως το πόθεν έσχες και τα τεκμήρια διαβίωσης στην Εφορία. Οι αφορολόγητες γονικές παροχές και δωρεές χρηματικών ποσών ουσιαστικά καταργούν τα τεκμήρια. Τα παιδιά θα μπορούν να επικαλούνται τις αφορολόγητες δωρεές των χρηματικών ποσών από τους γονείς τους και να καλύπτουν νόμιμα τα τεκμήρια απόκτησης των συγκεκριμένων περιουσιακών στοιχείων αλλά και τα τεκμήρια διαβίωσης. Μάλιστα εάν τα εισοδήματά τους είναι χαμηλά δεν θα πληρώνουν ούτε ένα ευρώ φόρο εισοδήματος. Το ίδιο ισχύει και για τους συζύγους αλλά και τα εγγόνια από τους παππούδες, ενώ οι αφορολόγητες δωρεές χρηματικών ποσών έως 800.000 ευρώ αγγίζουν και τα αδέλφια.

Ο αδελφός ή η αδελφή μπορεί να δωρίσει μεγάλα χρηματικά ποσά στον αδελφό του ή στην αδελφή του με ενδιάμεσο τον πατέρα ή τη μητέρα τους. Για παράδειγμα, ένας αδελφός θέλει να δωρίσει 50.000 ευρώ στην αδελφή του. Δωρίζει το ποσό αυτό στη μητέρα του χωρίς να πληρώσει φόρο.

Στη συνέχεια η μητέρα με γονική παροχή δίνει το ποσό των 50.000 ευρώ στην κόρη της. Και στην περίπτωση αυτή η γονική παροχή είναι αφορολόγητη. Ετσι, με αυτή την «τριγωνική» συναλλαγή μεταξύ μητέρας και παιδιών η μεταβίβαση του ποσού των 50.000 ευρώ μεταξύ αδελφών γίνεται χωρίς την πληρωμή του φόρου δωρεάς 20% που προβλέπεται για τη συγκεκριμένη περίπτωση.

Οι γονείς, οι παππούδες ή οι γιαγιάδες που δίνουν τα χρήματα θα πρέπει να προσέξουν ώστε να καλύπτουν τα δωριζόμενα ποσά με βάση τα εισοδήματα που έχουν αποκτήσει, καθώς οι συγκεκριμένες παροχές και δωρεές θεωρούνται γι’ αυτούς τεκμήρια.

Οσοι δωρίζουν χρηματικά ποσά θα πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξουν στην Εφορία τον νόμιμο τρόπο απόκτησης των χρημάτων που δίνουν στα παιδιά τους ή στα εγγόνια τους.

Επίσης όσοι θα αποκτήσουν ακίνητα θα πρέπει να προσέξουν να μην πιαστούν στην παγίδα του τεκμηρίου διαβίωσης της κατοικίας. Οι φορολογούμενοι που θα αποκτήσουν ακίνητα και δεν θα καταφέρουν να καλύψουν το τεκμήριο διαβίωσης για τις κατοικίες (πρώτη ή και δευτερεύουσες) που τους έγραψαν οι γονείς, οι σύζυγοι ή οι παππούδες και γιαγιάδες θα βρεθούν αντιμέτωποι με την επιβολή έξτρα φόρου που φθάνει ακόμη και44%.

Αγορά κατοικίας

Οι γονικές παροχές χρηματικών ποσών στις περιπτώσεις που τα ποσά προορίζονται για την απόκτηση κατοικίας από τα παιδιά συμφέρει να γίνουν άμεσα, ώστε οι αγορές να ολοκληρωθούν πριν από το τέλος του έτους.

Και αυτό γιατί από την 1η Ιανουαρίου 2022 στις περισσότερες περιοχές της χώρας οι αντικειμενικές αξίες θα τραβήξουν την ανηφόρα. Η αύξηση των αντικειμενικών θα φουσκώσει και τον φόρο μεταβίβασης που θα κληθούν να πληρώσουν τα παιδιά, αλλά και τα συμβολαιογραφικά έξοδα τα οποία υπολογίζονται με βάση τις τιμές ζώνης. Ακόμη και στην περίπτωση της αγοράς πρώτης κατοικίας που ισχύουν υψηλά αφορολόγητα όρια (200.000 ευρώ για κάθε άγαμο, 250.000 ευρώ για κάθε έγγαμο και επιπλέον 25.000 ευρώ για κάθε εξαρτώμενο τέκνο μέχρι το δεύτερο και 30.000 ευρώ για κάθε εξαρτώμενο τέκνο από το τρίτο και πάνω) εάν το παιδί αποκτήσει την κατοικία μετά την Πρωτοχρονιά θαεπιβαρυνθεί με επιπλέον συμβολαιογραφικά έξοδα.

Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις που ισχύουν από την 1η Οκτωβρίου 2021:

Το αφορολόγητο όριο των 800.000 ευρώ για γονικές παροχές ή δωρεές ισχύει για δωρεές μεταξύ συγγενών της Α’ κατηγορίας. Δηλαδή μεταξύ συζύγων ή προσώπων που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή για δωρεές από γονείς σε παιδιά ή από παππούδες ή γιαγιάδες προς εγγόνια ή για δωρεές από παιδιά σε γονείς.

Το αφορολόγητο όριο των 800.000 ευρώ εφαρμόζεται για κινητή και ακίνητη περιουσία. Δηλαδή για κατοικίες, οικόπεδα, αγροτεμάχια, χρηματικά ποσά, μετοχές, ομόλογα, επιχειρήσεις, αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής κ.λπ.

Η αξία των γονικών παροχών και των δωρεών που έχουν ήδη διενεργηθεί πριν από την 1η Οκτωβρίου δεν συνυπολογίζεται στο αφορολόγητο των 800.000 ευρώ που δικαιούται κάθε δωρεοδόχος.

Γονική παροχή ή δωρεά χρηματικών ποσών διενεργείται υποχρεωτικά με μεταφορά χρημάτων μέσω τραπεζικών λογαριασμών.

Γονικές παροχές και δωρεές προς τους συγγενείς της Α’ κατηγορίας που υπερβαίνουν τις 800.000 ευρώ φορολογούνται με συντελεστή 10%.

Για τις κληρονομιές δεν υπάρχει καμία αλλαγή και εξακολουθούν να φορολογούνται με συντελεστές που κυμαίνονται από 1,5% -10% ανάλογα με την αξία της περιουσίας με απαλλαγή για τις πρώτες 150.000 ευρώ.

Βαθμοί συγγένειας

Οι βαθμοί συγγένειας για την Εφορία είναι:

Α’ κατηγορία: ο/η σύζυγος του φορολογούμενου ή το πρόσωπο που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον φορολογούμενο, οι κατιόντες πρώτου βαθμού, δηλαδή τα παιδιά. Επίσης στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι κατιόντες εξ αίματος δεύτερου βαθμού (εγγονοί) και οι ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού (γονείς).

Β’ κατηγορία: οι κατιόντες εξ αίματος τρίτου και επόμενων βαθμών, οι ανιόντες εξ αίματος δεύτερου και επόμενων βαθμών, οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς), οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου, οι πατριοί και οι μητριές, τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου, τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί – νύφες), οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί – πεθερές).

Γ’ κατηγορία: υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής του κληρονομούμενου ή εξωτικός

Με την ενεργοποίηση των νέων αντικειμενικών αξιών αλλάζουν πολλά στην αγορά ακινήτων. Βάσει των νέων αξιών που θα ισχύσουν από την 1η/1/2022 θα υπολογίζονται τα έξοδα μεταβίβασης (συμβολαιογραφικά, φόρος μεταβίβασης, δημοτικά τέλη κ.λπ.), ενώ είναι προφανές ότι η μεγαλύτερη αλλαγή θα αφορά τον ΕΝΦΙΑ. Στις περισσότερες περιοχές της χώρας οι νέες αντικειμενικές αξίες επιφέρουν αυξήσεις. Γι’ αυτό και το υπουργείο Οικονομικών έχει ήδη υπολογίσει ότι από τις νέες τιμές ζώνης θα δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος άνω των 300 εκατ. ευρώ, ο οποίος και θα διατεθεί για να χρηματοδοτηθούν οι μειώσεις στους συντελεστές υπολογισμού του ΕΝΦΙΑ. Ακόμη και οι ιδιοκτήτες ακινήτων που ενδιαφέρονται για γονικές παροχές, θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους την ενεργοποίηση των νέων αντικειμενικών αξιών. Μπορεί με το αφορολόγητο των 800.000 ευρώ να μην επέρχεται αύξηση στον φόρο γονικής παροχής, ωστόσο τα έξοδα μεταβίβασης θα είναι αυξημένα.

Οι νέες αντικειμενικές αξίες που ενεργοποιούνται από την 1η/1/2022, ουσιαστικά ενσωματώνουν τις μεταβολές που παρατηρήθηκαν στις αξίες των ακινήτων κατά την τετραετία 2018-2022. Η τελευταία φορά που έγινε «επικαιροποίηση» των αντικειμενικών αξιών ήταν στα μέσα του 2018 (με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν στις αρχές του 2018). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι από τις αρχές του 2019 μέχρι και το τέλος του 2021 εφαρμόζονται αντικειμενικές αξίες που αποτυπώνουν τα δεδομένα της κτηματαγοράς στις αρχές του 2018. Αυτός είναι και ένας λόγος για τον οποίο σε πολλές περιοχές επέρχεται μεγάλη αύξηση της αντικειμενικής αξίας από τις αρχές του 2022. Προκειμένου να αποφευχθούν αντίστοιχα φαινόμενα στο μέλλον, το υπουργείο Οικονομικών θέλει να προχωρήσει σε έναν μόνιμο σταθερό μηχανισμό επικαιροποίησης των αντικειμενικών αξιών (ανά έτος ή ανά διετία), ώστε οι αντικειμενικές αξίες να αποτυπώνουν την πραγματική κατάσταση της αγοράς χωρίς μεγάλη χρονοκαθυστέρηση. Ο μόνιμος μηχανισμός θα λαμβάνει υπόψη του τα δεδομένα που συγκεντρώνονται από τα συμβόλαια των ακινήτων, από τις έρευνες που κάνει η Τράπεζα της Ελλάδος ΕΛΛ (με στοιχεία και από τις τράπεζες που χορηγούν τα στεγαστικά δάνεια), αλλά και φυσικά με τα δεδομένα των εκτιμητών ακινήτων. Μέσα στο 2022 αναμένεται να οριστικοποιηθεί ο νέος μηχανισμός και να αποφασιστεί η ημερομηνία της επόμενης «επικαιροποίησης» των τιμών ζώνης, κάτι που είναι πιθανό να συμβεί από τις αρχές του 2023.

Σκούρα είναι τα πράγματα με τη μεταρρύθμιση του ΕΝΦΙΑ, με το οικονομικό επιτελείο να βρίσκεται σε αδιέξοδο και να μεταθέτει για το 2022 τις ανακοινώσεις για τη νέα κλίμακα που θα υπολογίζει με ενιαίο τρόπο τον κύριο και συμπληρωματικό φόρο στα ακίνητα. Κεντρικό στοιχείο της νέας κλίμακας θα είναι οι περισσότεροι συντελεστές που θα αυξάνονται ανάλογα με την αξία και την τιμή ζώνης στην περιοχή όπου βρίσκεται το ακίνητο.

Με βάση τον σχεδιασμό, ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ θα επιβάλλεται στην περίπτωση που ένα ακίνητο έχει αξία άνω των 250.000 ευρώ και όχι στο σύνολο της περιουσίας όπως προβλέπει το ισχύον σύστημα, πράγμα που σημαίνει ότι θα προκύψουν μεγάλες ελαφρύνσεις για ιδιοκτήτες ακινήτων που η συνολική αξία της περιουσίας τους υπερβαίνει τις 250.000 ευρώ. Για τις επιχειρήσεις θα υπάρξει εξαίρεση, καθώς ο συμπληρωματικός φόρος θα εξακολουθεί να επιβάλλεται ξεχωριστά από τον κύριο φόρο, ενώ εξετάζεται να υπάρξουν παρεμβάσεις στον συντελεστή υπολογισμού του.

Αυτά θα προβλέπει το νομοσχέδιο για τον καινούργιο φόρο στα ακίνητα που θα συζητηθεί με τους δανειστές στη μεταμνημονιακή αξιολόγηση (13η) του Ιανουαρίου και για το οποίο, όπως επισημαίνουν αρμόδιες πηγές, μπορεί σε θεωρητικό επίπεδο να ακούγεται εύκολο όμως στην πράξη είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποτυπωθεί σε χαρτί. Η αρμόδια επιτροπή που ασχολείται με τον νέο ΕΝΦΙΑ βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν ακόμη γόρδιο δεσμό, που έχει να κάνει με την εξουδετέρωση των επιβαρύνσεων από την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών τιμών για τα χαμηλής και μεσαίας αξίας ακίνητα, καθώς, όπως έχει υποσχεθεί η κυβέρνηση, ο λογαριασμός για την πλειονότητα των νοικοκυριών θα είναι ελαφρύτερος το 2022.

Οι βασικές αλλαγές

Σύμφωνα με πληροφορίες οι προωθούμενες αλλαγές στον ΕΝΦΙΑ του επόμενου έτους κινούνται στους ακόλουθους άξονες:

■ Κατάργηση του καθεστώτος για τον τρόπο και τα κλιμάκια υπολογισμού του συμπληρωματικού ΕΝΦΙΑ που επιβάλλεται με κλιμακωτούς συντελεστές από 0,15% έως 1,15% ανάλογα με την αξία της ακίνητης περιουσίας. Από το 2022 οι φορολογούμενοι που έχουν στην κατοχή τους ακίνητα συνολικής αξίας άνω των 250.000 ευρώ δεν θα πληρώνουν επιπλέον φόρο όπως ισχύει σήμερα. Για παράδειγμα, ιδιοκτήτης με τρία ακίνητα αντικειμενικής αξίας 200.000 ευρώ το καθένα πληρώνει σήμερα συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ 1.550 ευρώ, ενώ με το νέο σύστημα υπολογισμού ο συγκεκριμένος ιδιοκτήτης δεν θα πληρώνει συμπληρωματικό φόρο.

■ Το ύψος του κύριου ΕΝΦΙΑ θα προκύπτει με βάση νέα κλίμακα και συντελεστές οι οποίοι θα αυξάνονται προοδευτικά ανάλογα με την τιμή ζώνης. Η κλίμακα θα έχει περισσότερα κλιμάκια σε σχέση με τη σημερινή και θα λαμβάνονται υπόψη οι συντελεστές παλαιότητας, ορόφου, μονοκατοικίας, πρόσοψης, βοηθητικών χώρων του ακινήτου. Στη νέα κλίμακα θα ενσωματωθούν οι εκπτώσεις στον τελικό λογαριασμό για το κύριο και τον συμπληρωματικό φόρο. Σημειώνεται ότι οι εκπτώσεις αυτές κυμαίνονται από 10% έως 30% ανάλογα με το ύψος της ακίνητης περιουσίας που διαθέτει κάθε φορολογούμενος.

■ Διατήρηση του συμπληρωματικού φόρου για 68.542 επιχειρήσεις, με το συνολικό ποσό να ανέρχεται για τη χρήση του 2021 σε 494,197 εκατ. ευρώ. Στα νομικά πρόσωπα ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ υπολογίζεται στην αξία των δικαιωμάτων με συντελεστή 5,5‰. Για ακίνητα που ιδιοχρησιμοποιούνται για την παραγωγή ή την άσκηση κάθε είδους επιχειρηματικής δραστηριότητας, ανεξαρτήτως αντικειμένου εργασιών, υπολογίζεται με συντελεστή 1‰, ενώ για τα ΝΠΔΔ και τα ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ ισούται με 3,5‰ επί της συνολικής αξίας των δικαιωμάτων για τα ακίνητα που δεν ιδιοχρησιμοποιούν.

■ Διατήρηση των μειώσεων 50% και 100% για τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.

■ Ο ΕΝΦΙΑ θα πληρώνεται σε 10 ή 12 δόσεις, από Μάρτιο μέχρι Δεκέμβριο ή από Μάρτιο μέχρι Φεβρουάριο.