Τα εντός σχεδίου αυθαίρετα μπορούν να τακτοποιηθούν για 40 χρόνια. Τα εκτός σχεδίου μπορούν να τακτοποιηθούν για 40 χρόνια μόνο αν είναι πρώτη κατοικία - και με την προϋπόθεση ότι ο ιδιοκτήτης ή η/ο σύζυγος και τα ανήλικα παιδιά δεν έχουν δικαίωμα σε άλλο ακίνητο. Η τακτοποίηση για τα εκτός σχεδίου ακίνητα γίνεται σε πρώτη φάση για 20 χρόνια. Ωστόσο, εάν ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός, καθοριστούν χρήσεις - και το διατηρούμενο κτίσμα εντάσσεται στον σχεδιασμό - τότε το αυθαίρετο μπορεί να διατηρηθεί για επιπλέον 20 χρόνια. Αυτά προβλέπονται στο σχέδιο νόμου για τη ρύθμιση των αυθαιρέτων που κατατέθηκε χθες το βράδυ στη Βουλή.

Ο υπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Παπακωνσταντινου έχει ήδη δηλώσει στη Βουλή ότι είναι ανοιχτός σε ενδεχόμενες αλλαγές και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις διατάξεις και το ύψος της επιβολής των προστίμων. Στόχος του ΥΠΕΚΑ είναι το νομοσχέδιο να έχει ψηφιστεί έως τις 28 Αυγούστου. Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του ΥΠΕΚΑ, εάν πρόκειται για αυθαίρετες κατασκευές που έχουν ανεγερθεί σε μη άρτια και μη οικοδομήσιμα οικόπεδα, η διατήρησή τους μπορεί να γίνει για επιπλέον 20 χρόνια (σύνολο 40) μόνο όταν ο ιδιοκτήτης αγοράσει την υπόλοιπη έκταση που χρειάζεται από όμορο οικόπεδο ή πληρώσει στον δήμο την αξία της επιπλέον έκτασης ή κάνει τον συνδυασμό των δύο επιλογών.

Για παράδειγμα, ένας ιδιοκτήτης αυθαιρέτου ο οποίος το έχτισε σε 2 στρέμματα, ενώ θα έπρεπε να το χτίσει σε 4 που απαιτούνται συνήθως για την εκτός σχεδίου δόμηση, για να μπορεί να υπαχθεί στη ρύθμιση θα πρέπει είτε να αγοράσει την υπόλοιπη έκταση από όμορο οικόπεδο ή να πληρώσει στον δήμο την αξία των 2 επιπλέον στρεμμάτων. Τα χρήματα θα πηγαίνουν στο Πράσινο Ταμείο για τη δημιουργία ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου. Στις νέες ρυθμίσεις δεν υπάρχει - όπως αρχικά διέρρεε από το ΥΠΕΚΑ - διαχωρισμός των αυθαιρέτων σε δυο κατηγορίες: σε αυτά που χτίστηκαν πριν από το 2003 και σε αυτά χτίστηκαν μετά. Και απ' ότι φαίνεται - αν δεν αλλάξει κάτι - από τα νέα μέτρα ευνοούνται ιδιαίτερα οι ιδιοκτήτες των ακινήτων που χτίστηκαν μετά το 2003, για τα οποία τα πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης σήμερα είναι παρά πολύ υψηλά. Από την τακτοποίηση εξαιρούνται τα αυθαίρετα που έχουν ανεγερθεί μετά τις 28 Απριλίου 2010.

Από την 1η Ιανουαρίου 2012 κανένα ακίνητο δεν μπορεί να μεταβιβαστεί χωρίς την υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη και του μηχανικού ότι δεν υπάρχει αυθαίρετη κατασκευή στο ακίνητο. Γι' αυτόν τον λόγο, οι συμβολαιογράφοι - που συντάσσουν συμβόλαια - οι μεσίτες, οι δικηγόροι που παρίσταται, οι υποθηκοφύλακες που μεταγράφουν, καθώς και οι μηχανικοί που συλληφθούν να χορηγούν ανακριβή βεβαίωση τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 6 μηνών και χρηματική ποινή από 30.000 έως 100.000 ευρώ, ανάλογα με την αξία της αυθαίρετης κατασκευής. Αν η ανακρίβεια δεν οφείλεται σε δόλο ή βαριά αμέλεια, ο μηχανικός τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι έναν χρόνο ή χρηματική ποινή από 5.000 έως 15.000 ευρώ. Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου που κατατέθηκε χθες, ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου για να ενταχθεί στις ρυθμίσεις θα πρέπει να καταβάλει πρόστιμο το οποίο υπολογίζεται: με βάση το εμβαδόν επί της τιμής ζώνης που ισχύει στην περιοχή του ακινήτου κατά τον χρόνο υποβολής της σχετικής αίτησης - επί τον συντελεστή 15% και επί τους συντελεστές τετραγωνιδίων (που καθορίζονται από την κατηγορία και το είδος του αυθαιρέτου). Από το ΥΠΕΚΑ αναμένεται μέσα στο επόμενο διάστημα να δοθούν κι άλλα παραδείγματα, που καλύπτουν όλο το φάσμα των αυθαιρέτων.

Τα πρόστιμα καταβάλλονται εντός 24 μηνών για τα ακίνητα κατοικίας και εντός 36 μηνών για τα ακίνητα άλλης χρήσης - από την έναρξη της ισχύος του νόμου -, μπορεί να καταβληθούν εφάπαξ (με έκπτωση 20%) ή τμηματικά σε 8 και 14 ισόποσες δόσεις εκ των οποίων η πρώτη δόση καταβάλλεται μέσα σε οκτώ μήνες. Σε περίπτωση καθυστέρησης της καταβολής των δόσεων επιβάλλεται προσαύξηση 1% για κάθε μήνα καθυστέρησης.

Με την καταβολή της 1ης δόσης μπορεί να γίνει η σύνδεση των αυθαιρέτων με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας. Ειδικά για περιπτώσεις που η υπέρβαση της οικοδομικής άδειας είναι έως 20 τ.μ. και εφόσον το μέγεθος αυτό δεν υπερβαίνει το 20% της επιτρεπόμενης επιφάνειας, αλλά και για υπερβάσεις ύψους έως 20%, το πρόστιμο ορίζεται σε 1.500 ευρώ για εκτός σχεδίου περιοχές, σε 2.000 ευρώ για εντός σχεδίου περιοχές με τιμή ζώνης έως 2.000 ευρώ. Σε περιοχές με μεγαλύτερη τιμή ζώνης, το πρόστιμο είναι 3.000 ευρώ. Το πρόστιμο αυτό μειώνεται στο μισό για τις περιπτώσεις που ακυρώθηκε ή ανακλήθηκε η οικοδομική άδεια και για πρόχειρες κατασκευές που έγιναν πριν από την 1η Ιανουαρίου 1983.

Οσοι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων δεν ενταχθούν στη ρύθμιση θα πληρώσουν: πρόστιμο ανέγερσης σε ποσοστό 30% επί της αξίας τού αυθαιρέτου, όπως αυτή υπολογίζεται με βάση την επιφάνεια τού αυθαιρέτου επί την τιμή ζώνης που ισχύει στην περιοχή τού ακινήτου κατά τον χρόνο διαπίστωσης της παράβασης. Επίσης, θα καταβάλουν και πρόστιμο διατήρησης σε ποσοστό 5% επί της αξίας τού αυθαιρέτου το οποίο επιβάλλεται για κάθε χρόνο διατήρησης του ακινήτου από την ανέγερσή του - ή την εγκατάσταση της χρήσης - μέχρι την κατεδάφιση των κατασκευών και την επαναφορά της χρήσης.

Με ευθύνη του ιδιοκτήτη ή του νομίμου εκπροσώπου του υποβάλλεται στην πολεοδομία ή το ΚΕΠ μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2011 φάκελος με τα εξής δικαιολογητικά: αίτηση, υπεύθυνη δήλωση του Ν.1599/86 όπου περιλαμβάνεται: το ΑΦΜ, ο αριθμός και το έτος της οικοδομικής άδειας όπου υπάρχει, το εμβαδόν και η χρήση της κατασκευής, η ημερομηνία ολοκλήρωσης της κατασκευής ή εγκατάσταση της χρήσης σε αυτό κι αν πρόκειται για ακίνητο κύριας ή άλλης κατοικίας. Η δήλωση συνοδεύεται από τεχνική έκθεση που συμπληρώνεται από μηχανικό.

Οπου δεν έχει εκδοθεί οικοδομική άδεια - ή δεν μπορεί να βρεθεί -, επισυνάπτονται όλα τα προαναφερόμενα στοιχεία πλην του στελέχους που αποτυπώνουν την κατάσταση τού κτιρίου. Επιπλέον, υποβάλλεται απόσπασμα ρυμοτομικού ή χάρτη με προσδιορισμό της θέσης του ακινήτου σε τοπογραφικό διάγραμμα. Ακόμη απαιτείται το παράβολο - αποδεικτικό της είσπραξης υπέρ του Δημόσιου ύψους 500 ευρώ για κατασκευή έως 75 τ.μ. ή για κτίριο κύριας και μοναδικής κατοικίας μέχρι 120 τ.μ. Το παράβολο είναι 1.000 ευρώ για κτίριο / χρήση μέχρι 1.000 τ.μ. και 2.000 ευρώ για κτίριο / χρήση μεγαλύτερη των 1.000 τ.μ.

Οποιος δεν πληρώσει είναι αντιμέτωπος με τα πρόστιμα και την κατεδάφιση. Αυτός είναι και ο λόγος που δίνεται μεγάλο βάρος στην ενδυνάμωση της δυνατότητας κατεδάφισης. Ετσι, η Ειδική Υπηρεσία Κατεδάφισης (ΕΥΚ) υπάγεται απευθείας στον Γενικό Επιθεωρητή Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος και έχει αρμοδιότητες: τον εντοπισμό και τον έλεγχο των αυθαιρέτων, καθώς και την έκδοση και την εκτέλεση πράξεων κατεδάφισης και τη μέριμνα για την ορθή διάθεση των οικοδομικών αποβλήτων (μπάζα) με την αποκατάσταση. Η Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων εκτελεί τα πρωτόκολλα κατεδάφισης με δικά της μηχανικά μέσα ή μέσα ιδιωτικών επιχειρήσεων έπειτα από σύναψη σχετικών συμβάσεων. Εάν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αρνηθούν να συνάψουν συμβάσεις, η ΕΥΚ ενημερώνει τις αστυνομικές αρχές, οι οποίες και θα αναλάβουν την κίνηση της διαδικασίας μεμονωμένης πολιτικής επιστράτευσης.

Μπορεί οι πρόσφατες αλλαγές στη νομοθεσία περί αγορών ακινήτων στην Ελβετία να επιχειρούν να περιορίσουν την αγοραστική κίνηση, ιδίως από ξένους επενδυτές, ωστόσο, αναλυτές όπως ο επικεφαλής της Knight Frank στη χώρα των Αλπεων, Αλεξ Κοχ, εκτιμούν ότι δεν είναι επαρκείς για να αποτρέψουν τους ενδιαφερομένους. Μεταξύ των αλλαγών που έχουν ήδη ξεκινήσει να εφαρμόζονται περιλαμβάνεται η διακοπή έκδοσης αδειών διαμονής σε ενδιαφερόμενους πολίτες του εξωτερικού που επιθυμούν να συνταξιοδοτηθούν στη χώρα. Επίσης, από την 1η Ιανουαρίου του 2013 θα απαγορεύεται σε όλες τις πόλεις της χώρας η ύπαρξη εξοχικών κατοικιών σε ποσοστό μεγαλύτερο από 20% του συνόλου των υφιστάμενων κατοικιών. Ασφαλώς, η εν λόγω νομοθεσία αφορά περισσότερο τις μικρές πόλεις και τα χωριά πέριξ των Ελβετικών Αλπεων, που αποτελούν δημοφιλείς παραθεριστικούς προορισμούς. Τα δύο αυτά μέτρα επιχειρούν να θέσουν φραγμούς στην αγοραστική κίνηση από ενδιαφερομένους του εξωτερικού. Δεδομένης της σχετικής απραξίας στην ελβετική αγορά κατά το 2011, οι τιμές ξεκίνησαν να υποχωρούν από την άνοιξη του 2012 και μετά, με αποτέλεσμα στις περισσότερες πόλεις η πτώση να αγγίζει το 10% σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο. Ακόμα όμως κι έτσι, η Γενεύη και η Ζυρίχη εξακολουθούν να φιγουράρουν ως δύο από τις ακριβότερες πόλεις για την αγορά κατοικίας στην Ευρώπη, με τις πολυτελείς κατοικίες σε αυτές να κοστίζουν έως και 11.000 ευρώ/τ.μ. Ωστόσο, σύμφωνα με την Knight Frank, αν και ορισμένοι ξένοι αγοραστές έχουν ήδη αποκλείσει την ελβετική αγορά κατοικίας, μετά τις ανακοινώσεις των παραπάνω μέτρων, έχουν ήδη αντικατασταθεί από νέους εύπορους ενδιαφερομένους, οι οποίοι έχουν ενθαρρυνθεί από την πρόσφατη διόρθωση των τιμών σε πιο ρεαλιστικά επίπεδα, συγκριτικά με το παρελθόν. Οπως τονίζεται, αρνητική επίδραση στην αγορά είχαν και οι περικοπές θέσεων εργασίας από τις πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στην Ελβετία, εξέλιξη που είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή της σύνθεσης του αγοραστικού κοινού. Στη θέση των μέχρι πρότινος Ευρωπαίων ενδιαφερόμενων αγοραστών έχουν βρεθεί πλέον υποψήφιοι από αναδυόμενες οικονομίες, οι οποίοι διαβλέπουν σε περιοχές υψηλής αίγλης, όπως η παλιά πόλη της Γενεύης, προοπτικές υπεραξίας κι ένα ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο, στα πρότυπα του κεντρικού Λονδίνου.