Με την υποχρέωση της δήλωσης, μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής, από όλους τους Ελληνες πολίτες όλης της κινητής, ακίνητης και άυλης περιουσίας τους μπαίνει σε εφαρμογή, μετά από καθυστέρηση ετών, από τον ερχόμενο Μάιο, το ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο, το οποίο σύμφωνα με τον προγραμματισμό του Υπουργείου Οικονομικών και της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί στο σύνολό του το αργότερο στα τέλη του 2018.

Το οικονομικό επιτελείο της Κυβέρνησης, ετοιμάζει την σχετική ηλεκτρονική εφαρμογή μέσω του taxis έτσι ώστε όλοι οι Ελληνες φορολογούμενοι να κληθούν να δηλώσουν ότι έχουν και κατέχουν. Στον κατάλογο των κινητών, ακίνητων και άυλων περιουσιακών στοιχείων που πρέπει υποχρεωτικά να δηλώσουν θα είναι οι τραπεζικές καταθέσεις που διατηρούν σε Ελλάδα και εξωτερικό και τα ομόλογα παρότι τα παραπάνω είχαν αρχικά εξαιρεθεί από το Υπουργείο Οικονομικών.

Επιπλέον όλοι οι φορολογούμενοι θα κληθούν να δηλώσουν ηλεκτρονικά και υπό τη μορφή του «πόθεν έσχες» ακίνητα, σκάφη, Ι.Χ, μετοχές, έντοκα γραμμάτια, εταιρικά μερίδια, συμμετοχές σε επιχειρήσεις, αμοιβαία κεφάλαια εξωτερικού, μετοχές εταιρειών που έχουν συσταθεί με τις διατάσεις του ν.δ 2687/1953(Α 317) και του Ν.27/1975 κλπ.Επισης, φορολογούμενοι που διατηρούν ρευστό σε θυρίδες η σε κρυψώνες μάλλον θα αναμένουν πλήγμα καθώς, εκτός απροόπτου, θα κληθούν να το δηλώσουν εφόσον αυτό ξεπερνά τα 30.000 ευρώ, ενώ σε δύσκολη θέση θα βρεθούν και όσοι κατέχουν κοσμήματα, τιμαλφή και έργα τέχνης που αποτιμώνται σε αξία άνω των 15.000 ευρώ.

Οσοι αποφύγουν να δηλώσουν το ύψος των μετρητών τους (άνω των 30.000 ευρώ) θα βρεθούν αντιμέτωποι με την εφορία εάν επιχειρήσουν να κάνουν αγορές μεγάλης αξίας καθώς θα πρέπει να δικαιολογήσουν την προέλευση των χρημάτων τους.Από την άλλη,εάν αποφασίσουν να είναι νομοταγείς φορολογούμενοι δηλώντας τις χιλιάδες των μετρητών τα οποία είχαν κρυμμένα, ενδέχεται, μετά από διασταυρώσεις,να τους ζητηθεί να δώσουν εξηγήσεις εάν διαπιστωθεί ότι δεν είχαν φορολογηθεί στο παρελθόν. Στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι πρόκειται για «μαύρο» χρήμα θα τους καταλογιστούν πρόσθετοι φόροι και προσαυξήσεις.

Με το ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο η φορολογική διοίκηση επιδιώκει τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων για την περιουσιακή κατάσταση του κάθε Ελληνα πολίτη ώστε να γνωρίζει το ελληνικό κράτος το οικονομικό προφίλ του κάθε φορολογούμενου και τις μεταβολές που τυχόν θα επέρχονται ανά έτος στα περιουσιακά του στοιχεία.

Μάλιστα, όπως έχει ειπωθεί στο παρελθόν, όσοι αποκρύψουν τα πραγματικά περιουσιακά τους στοιχεία η δηλώσουν ανακριβή όσα από αυτά εντοπιστούν θα κατάσχονται υπέρ του δημοσίου. Οσον αφορά την ουσιαστική χρήση του περιουσιολογίου σε τωρινό η μελλοντικό χρόνο τα σενάρια δίνουν και παίρνουν. Πολύ πιθανόν, όπως λέγεται, να χρησιμοποιηθεί για την επιβολή φόρου επί του πλούτου του κάθε φορολογουμένου αντικαθιστώντας τον φόρο επί των ακινήτων (ΕΝΦΙΑ).

Προχωρά, η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών, η δεύτερη σε έναν χρόνο.Ο λόγος, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι ότι ο καθορισμός των αντικειμενικών αξιών αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση από τα… παλιά και συγκεκριμένα από τον Ιούνιο του 2018, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή –στην έκθεση συμμόρφωσης της ελληνικής οικονομίας κατά τη διάρκεια του προγράμματος που βρισκόταν σε εξέλιξη– ανέφερε πως οι τιμές που είχαν ανακοινωθεί δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα και πως οι ελληνικές αρχές έχουν προχωρήσει σε μια μεγάλη προσπάθεια αλλαγών στις αντικειμενικές αξίες με στόχο τη σταδιακή εξίσωσή τους με τις τιμές αγοράς. Ακόμη αναφερόταν ότι οι ελληνικές αρχές έχουν δεσμευτεί να αναπροσαρμόσουν σταδιακά τις αντικειμενικές αξίες σε ποσοστό τουλάχιστον 50% της εναπομείνασας διαφοράς με τις εμπορικές αξίες το 2019 και να τις ευθυγραμμίσουν πλήρως το 2020.

Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, η χώρα μας ελέγχεται κάθε φορά που οι θεσμοί επισκέπτονται την Ελλάδα για τη σύνταξη της τριμηνιαίας έκθεσης σχετικά με την πορεία της οικονομίας, γεύση της οποί- ας αναμένεται να πάρει το υπουργείο Οικονομικών το επόμενο δεκαήμερο. Με δεδομένο λοιπόν ότι οι νέες αντικειμενικές αξίες, όπως αυτές θα διαμορφωθούν στη δεύτερη φάση τους φέτος, αποτελούν υποχρέωση, η ανάληψη της ευθύνης προσαρμογής από τον ίδιο τον υπουργό Οικονομικών καταδεικνύει τη σπουδαιότητα του θέματος.

Πλην, όμως, έχει περάσει ένας μήνας και η προκήρυξη για την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος από πιστοποιημένους αναλυτές για να προτείνουν τιμές σχεδιάζοντας τον νέο χάρτη αντικειμενικών αξιών δεν έχει κοινοποιηθεί. Στοιχείο που εντείνει τη φημολογία ότι ο ΕΝΦΙΑ για φέτος θα προχωρήσει με τις τιμές που ίσχυσαν πέρσι, μεταθέτοντας τον χρόνο αναπροσαρμογής των αξιών για μετά τις εκλογές, δεδομένου ότι το 2019 αποτελεί προεκλογική χρονιά.

Ταυτόχρονα, πηγές από το ΥΠΟΙΚ εκτιμούν ότι υπάρχει κοινός τόπος για συνέργειες με το νέο θεσμικό πλαίσιο που θα αντικαταστήσει στις αρχές Μαρτίου τον νόμο Κατσέλη, αφού για τη ρύθμιση των «κόκκινων» δανείων λαμβάνεται ως απαραίτητο στοιχείο η αντικειμενική αξία του κάθε ακινήτου σε σχέση με το υπόλοιπο του δανείου των δανειοληπτών.

Το να παραμείνουν αμετάβλητες οι τιμές ζώνης φαίνεται ότι εξυπηρετεί τους σκοπούς του υπουργείου Οικονομικών, αφού με αυτό τον τρόπο δεν θα διαταραχτεί η ανοδική πορεία στις μεταβιβάσεις ακινήτων. Για χιλιάδες περιοχές της χώρας τα έξοδα και οι φόροι μεταβίβασης μειώθηκαν από το νέο έτος, ενώ όσον αφορά τον ΕΝΦΙΑ θα αποτυπωθεί ξεκάθαρα στα ειδοποιητήρια η μείωση του φόρου έως και 100 ευρώ.

Με την αλλαγή του χρόνου ενεργοποιήθηκαν και για τους φόρους μεταβίβασης ακινήτων οι αντικειμενικές αξίες που καθορίστηκαν τον Ιούνιο του 2018, το οποίο σημαίνει ότι επήλθαν μειώσεις φόρων σε 2.122 ζώνες, ενώ για 4.302 περιοχές δεν επήλθε καμία μεταβολή.

Πηγές από το ΥΠΟΙΚ αναφέρουν ότι βασικός στόχος είναι να αποφευχθεί ο αιφνιδιασμός των μικροϊδιοκτητών, ειδικά στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο που η κτηματαγορά εμφανίζει δείγματα ανάκαμψης. Οσον αφορά τον ΕΝΦΙΑ η κυβέρνηση δεν δεσμεύεται από τη συμφωνία με τους θεσμούς για να προχωρήσει σε επανυπολογισμό του φόρου με βάση τις αντικειμενικές αξίες που θα καθοριστούν φέτος. Δηλαδή θα χρησιμοποιηθούν οι τιμές ζώνης που χρησιμοποιήθηκαν για τον ΕΝΦΙΑ το 2018. Η διαφορά για τους ιδιοκτήτες είναι ότι θα ισχύσει ο νέος τρόπος υπολογισμού, που φέρνει μειώσεις έως 30% για τους έχοντες ατομική περιουσία έως 60.000 ευρώ και γενικότερα μειώσεις των επιβαρύνσεων για τους έχοντες ατομική περιουσία έως 200.000 ευρώ, οι οποίες όμως δεν μπορούν να ξεπερνούν τα 80-100 ευρώ.

Πλέον σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο:

1 Η Γενική Γραμματεία Οικονομικής Πολιτικής του υπουργείου Οικονομικών θα πρέπει να προχωρήσει σε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την επιλογή των πιστοποιημένων εκτιμητών που θα αναλάβουν να εισηγηθούν τις νέες τιμές ζώνης των ακινήτων. 2 Ο υπουργός Οικονομικών θα πρέπει να εκδώσει απόφαση για την ανάθεση του έργου στους πιστοποιημένους εκτιμητές που θα καθοριστούν.

3 Οι εκτιμητές θα πρέπει να καταθέσουν τις εισηγήσεις τους ανά περιοχή στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων. Με υπουργική απόφαση, που επίσης θα πρέπει να εκδοθεί, θα θεσπίζεται διαδικασία καταχώρησης εισηγήσεων για τις τιμές ζώνης και από εκπροσώπους των δημοτικών συμβουλίων. Επίσης, θα μπορούν να προστεθούν και στοιχεία που έχουν στην κατοχή τους οι τράπεζες.

4 Αν υπάρξουν κωλύματα στον καθορισμό των τιμών ζώνης με τη διαδικασία εισηγήσεων που θα κατατίθενται από τους εκτιμητές, τους δήμους και τις τράπεζες, την επίλυση θα αναλαμβάνει τριμελής επιτροπή στην οποία θα εκπροσωπούνται το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, το νεοσύστατο αυτοτελές τμήμα Εκτιμήσεων και Προσδιορισμού Αξιών Ακινήτων που έχει συσταθεί στη Γενική Γραμματεία Οικονομικής Πολιτικής του υπουργείου Οικονομικών αλλά και η διεύθυνση Φορολογίας Κεφαλαίου και Περιουσιολογίου της ΑΑΔΕ.

Τα υπουργεία Οικονομικών, Εργασίας, Τουρισμού επεξεργάζονται κοινή απόφαση που θα προβλέπει συγκεκριμένο αριθμό διανυκτερεύσεων ανά ακίνητο, σαφώς προσδιοριζόμενο αριθμό ακινήτων υπό εκμετάλλευση ανά ΑΦΜ αλλά και συγκεκριμένα όρια εισοδήματος από τα οποία θα εξαρτάται τελικώς η χρονική διάρκεια εκμετάλλευσης των ακινήτων Airbnb. Οι συγκεκριμένοι περιορισμοί δεν είναι δεδομένο ότι θα ισχύσουν για ολόκληρη την Ελλάδα. Ο νόμος αφήνει το περιθώριο να επιβληθούν μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές όπου κρίνεται ότι πρέπει να προστατευθεί ο θεσμός της κατοικίας. Πάντως, επικρατεί προβληματισμός, καθώς η έκρηξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων έχει οδηγήσει σε μείωση των διαθέσιμων ακινήτων για μακροχρόνιες μισθώσεις, αύξηση ενοικίων , κύμα εξισώσεων προκειμένου να απελευθερωθούν διαμερίσματα αλλά έχει επιφέρει και πλήγμα στα ξενοδοχεία που απασχολούν σημαντικό αριθμό εργαζομένων.

Η ανενεργή – προς το παρόν διάταξη του νόμου για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις προβλέπει ότι:

1.Δεν θα επιτρέπεται βραχυχρόνια μίσθωση άνω των 2 ακινήτων ανά αριθμό φορολογικού μητρώου δικαιούχοι εισοδήματος

2. Η μίσθωση κάθε ακινήτου δεν θα επιτρέπεται να υπερβαίνει τις 90 ημέρες ανά ημερολογιακό έτος ενώ για τα νησιά με πληθυσμό κάτω των 10.000 κατοίκων, το αντίστοιχο όριο έχει οριστεί στις 60 ημέρες ανά ημερολογιακό έτος.

3. Για να μπορεί να υπάρχει υπέρβαση του ορίου ενοικίαση των 90 ημερών ή των 60 ημερών αντιστοίχως θα πρέπει να αποδεικνύεται ότι το σύνολο του εισοδήματος από την ενοικίαση ακινήτων δεν θα υπερβαίνει τις 12.000 ευρώ ανά έτος.

Ωστόσο επισημαίνεται ότι συγκεκριμένοι περιορισμοί δεν είναι δεδομένο ότι υ θα ισχύσουν για ολόκληρη την Ελλάδα. Ο νόμος αφήνει το περιθώριο να επιβληθούν μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές όπου κρίνεται ότι πρέπει να προστατευθεί ο θεσμός της κατοικίας . Επίσης η κοινή επιτροπή των εμπλεκόμενων υπουργείων θα κληθεί να διερευνήσει και το ενδεχόμενο περιορισμών στις επαγγελματικές εκμεταλλεύσεις του θεσμού της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ποσοστό εκμετάλλευσης από επαγγελματίες έχει ξεπεράσει πλέον το 50% των συνολικών μισθώσεων. Για τις επαγγελματικές μ αξιοποιήσεις πέραν των φορολογικών ζητημάτων (δηλαδή το αν θα εμπίπτουν οι συναλλαγές στον ΦΠΑ, κάτι που εξαρτάται από την παροχή πρόσθετων υπηρεσιών πέραν της μίσθωσης του χώρου ή ακόμη και το αν θα επιβάλλεται φόρος με βάση τον συντελεστή των νομικών προσώπων ήτοι 29% ή των φυσικών προσώπων ήτοι 15-45%) θα εξεταστεί και τι κατά πόσον θα πρέπει να ακολουθούνται οι συγκεκριμένες διαδικασίες” πιστοποίησης”. Δηλαδή μια διαδικασία αντίστοιχη με αυτή της σηματοδότησης των ενοικιαστών δωματίων από τον ΕΟΤ.

Πάντως εάν αποφασιστεί κάτι τέτοιο , τότε οι εταιρείες που εκμεταλλεύονται ακίνητα για βραχυχρόνιες μισθώσεις (καταβάλλοντας το ανάλογο τίμημα ιδιοκτήτες των ακινήτων ουσιαστικά λειτουργώντας ως υπεκμισθωτές ) δεν θα μπορούν να αξιοποιούν ελεύθερα διαμερίσματα σε πολυκατοικίες ή σε περιοχές αμιγούς κατοικίας, καθώς θα πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Εντός του έτους, σύμφωνα με τον σχεδιασμό της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων θα έχει δημιουργηθεί η βασική υποδομή του ηλεκτρονικού περιουσιολογίου, ενώ θα έχουν περάσει και από τη Βουλή και οι απαιτούμενες διατάξεις για τη οικοδόμησή του. Πρόκειται για την πρώτη φάση του περιουσιολογίου.

Το έργο προωθείται στο όνομα της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, αλλά εγκυμονεί πολλαπλούς κινδύνους για τους φορολογούμενους. Ειδικότερα τα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία και προβληματισμό στους φορολογούμενους έχουν να κάνουν κυρίως με την ασφάλεια των στοιχείων που θα καταγραφούν σε αυτό, με δεδομένη και την περιορισμένη προστασία τους στο παρελθόν όταν και είχαν σημειωθεί κρούσματα διαρροών.

Ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα όπως το ύψος των καταθέσεων και των μετρητών των φορολογούμενων θα καταγραφούν στο περιουσιολόγιο και ενδεχόμενη διαρροή τους θα φέρει σε επικίνδυνη θέση τους κατόχους τους. Από την άλλη, η δημιουργία του ηλεκτρονικού περιουσιολογίου αποτελεί ουσιαστικά και την υποδομή για την επιβολή στο μέλλον ενός φόρου με βάση τη συνολική περιουσία κάθε φορολογούμενου.

Ο φόρος αυτός, όπως έχει αποδείξει η εμπειρία άλλων χωρών που επιχείρησαν να τον εφαρμόσουν, είναι αντιαναπτυξιακός καθώς οδηγεί σε φορολογική έξοδο από τη χώρα εύπορων φορολογούμενων και κεφαλαίων. Παράλληλα, σημαντικό πρόβλημα είναι η ανυπαρξία ενός αξιόπιστου τρόπου μέτρησης της αξίας των μη εισηγμένων επιχειρηματικών συμμετοχών των φορολογούμενων καθώς και των έργων τέχνης και σύνθετων επενδυτικών προϊόντων.

Θεωρητικά η βασική λειτουργία του περιουσιολογίου θα είναι η κατάρτιση με πιο αποτελεσματικό τρόπο της λίστας των φορολογούμενων που θα ελέγχονται κάθε χρόνο για τη λεγόμενη αδικαιολόγητη προσαύξηση περιουσίας. Το ύψος του εισοδήματος του φορολογούμενου θα υπολογίζεται με βάση τις έμμεσες τεχνικές ελέγχου που λαμβάνουν υπόψη τις μεταβολές στην περιουσιακή κατάσταση του ελεγχόμενου και τις δαπάνες του. Οι μεταβολές και οι δαπάνες συγκρίνονται με τα δηλούμενα εισοδήματα του ελεγχόμενου και εφόσον προκύπτει αρνητική διαφορά αυτή θα θεωρείται εισόδημα και θα φορολογείται.

Στο ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο κάθε φορολογούμενος θα έχει την ατομική του μερίδα στην οποία θα καταγραφούν αυτόματα:

- όλα τα ακίνητα που έχει στην ιδιοκτησία του ο φορολογούμενος μαζί με την αντικειμενική αξία τους. Μάλιστα, με την ολοκλήρωση της επικαιροποίησης των αντικειμενικών αξιών προκειμένου να ευθυγραμμιστούν με τις εμπορικές, ουσιαστικά θα καταγραφεί η συνολική εμπορική αξία της ακίνητης περιουσίας κάθε φορολογούμενου

- όλα τα ΙΧ αυτοκίνητα που διαθέτει ένας φορολογούμενος. Τα σχετικά στοιχεία θα ληφθούν από το αρχείο οχημάτων που διαθέτει η ΑΑΔΕ αλλά και τη φορολογική δήλωση

- τα σκάφη αναψυχής που έχει στην κατοχή του κάθε φορολογούμενος. Τα στοιχεία θα ληφθούν από το σχετικό αρχείο που τηρεί η ΑΑΔΕ

- τα αεροσκάφη που έχουν δηλωθεί από τους φορολογούμενος στο Ε1

- τα ετήσια εισοδήματά του, όπως εμφανίζονται στις φορολογικές του δηλώσεις

Σε δεύτερη φάση, δηλαδή έως το τέλος του 2020, θα ολοκληρωθεί το περιουσιολόγιο με δεδομένα τα οποία δεν γνωρίζει η φορολογική διοίκηση. Ειδικότερα, η ΑΑΔΕ θα λάβει στοιχεία από τις αντίστοιχες πηγές για:

- τις καταθέσεις που διαθέτει κάθε φορολογούμενος. Τα σχετικά στοιχεία θα ληφθούν από το μητρώο καταθετών που έχει ήδη δημιουργηθεί για τις ανάγκες του φορολογικού ελέγχου

- τις πάσης φύσεως επενδύσεις σε κινητές αξίες που κατέχει ο φορολογούμενος, όπως είναι τα ομόλογα, οι μετοχές, οι προθεσμιακές καταθέσεις κα

- τα δάνεια που έχει λάβει ο φορολογούμενος και τα ποσά που δαπανά ετησίως για την εξυπηρέτηση ή την πλήρη απόσβεσή τους

- τις τραπεζικές θυρίδες που έχει μισθώσει ο φορολογούμενος

Οι φορολογούμενοι θα κληθούν παράλληλα να δηλώσουν στο ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο περιουσιακά στοιχεία τα οποία δεν γνωρίσει η φορολογική διοίκηση όπως:

- τα μετρητά που διαθέτει ένας φορολογούμενος εκτός τραπεζικού συστήματος, αλλά πάνω από ένα όριο (π.χ. πάνω από 20.000 ευρώ)

- τα πολύτιμα αντικείμενα, όπως τιμαλφή ή έργα τέχνης πάνω από ένα όριο αξίας (π.χ. άνω των 10.000 ευρώ)

- τον επενδυτικό χρυσό που διαθέτει ένας φορολογούμενος ο οποίος φυλάσσεται σε τραπεζικά θησαυροφυλάκια

- συμμετοχές σε κάθε είδους εισηγμένες επιχειρήσεις στο εξωτερικό ή μη εισηγμένες επιχειρήσεις στην Ελλάδα

Στο επιχειρησιακό σχέδιο της ΑΑΔΕ προβλέπεται ότι αντικείμενο του έργου του περιουσιολογίου είναι "η ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος για την ηλεκτρονική καταγραφή του συνόλου της ακίνητης, κινητής και άυλης περιουσίας όλων των φυσικών και νομικών προσώπων καθώς και των νομικών οντοτήτων. Η καταγραφή αυτή, όπως τονίζεται από αρμόδια στελέχη,  κρίνεται απολύτως αναγκαία ως εργαλείο άσκησης φορολογικής πολιτικής με στόχο τη δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών, την ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων και τον εντοπισμό της φοροδιαφυγής. Επιπρόσθετα θα δίνεται η δυνατότητα στους φορολογουμένους να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες που διατηρεί η φορολογική διοίκηση για αυτούς και να έχουν δικαίωμα παρέμβασης, όταν οι πληροφορίες αυτές δεν είναι πλήρεις ή ακριβείς. Πρόκειται για ένα λόγω της γνώσης της πραγματικής οικονομικής κατάστασης και φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών, θα προσφέρει ένα σημαντικό εργαλείο για την άσκηση της κοινωνικής πολιτικής  για την ενίσχυση των πραγματικά ασθενών κοινωνικών ομάδων".