Μπορεί ένα κτίριο να δώσει "ονοματεπώνυμο" σε μία περιοχή; Αν μιλάμε για το Μεταξουργείο η απάντηση είναι καταφατική αφού το όνομα της περιοχής οφείλεται στο κτήριο του Μεταξουργείου(Λεωνίδου και Μυλλέρου), ένα από τα παλαιότερα νεοκλασσικά της Αθήνας, που φιλοξενεί τη Δημοτική Πινακοθήκης.

Το Μεταξουργείο, από τα παλαιότερα νεοκλασικά της Αθήνας άρχισε να οικοδομείται το 1834 με σχέδια του Δανού αρχιτέκτονα Christian Hansen σε οικόπεδο που είχε αγοράσει ο πρίγκιπας Γεώργιος Καντακουζηνός, επιχειρηματίας από τη Βλαχία. Ο στόχος για την ίδρυση συγκροτήματος με καταστήματα στο ισόγειο και κατοικίες εμπόρων στον όροφο δεν υλοποιήθηκε. Ακολούθησε η αγορά του κτιρίου από την αγγλική εταιρία "A. Wrampe & Co" (1852), με σκοπό να δημιουργηθεί Μεταξουργείο στην Αθήνα. Ωστόσο η εταιρία αυτή πτώχευσε σύντομα οπότε το οικοδόμημα εγκαταλείφθηκε εκ νέου για να αγοραστεί από έξι Έλληνες επιχειρηματίες που δημιούργησαν την "Σηρική Εταιρία της Ελλάδος" με την επωνυμία "Αθανάσιος Γ. Δουρούτης και Σια". Η λειτουργία του Μεταξουργείου άρχισε το 1855, με διευθυντή τον Αθανάσιο Δουρούτη και συνεχίστηκε μέχρι το 1875.

Έκτοτε έγιναν προσπάθειες για επαναλειτουργία του Μεταξουργείου, αλλά απέβησαν άκαρπες και το κτήριο μετατράπηκε σε συγκρότημα κατοικίας, περιστασιακά λειτούργησε ως κατάλυμα πειραιωτών προσφύγων και ως φρουραρχείο του ΕΛΑΣ το 1944.

Την καταγραφή σπιτιών, που χτίστηκαν από τις αρχές του 20ου αιώνα έως και την περίοδο λίγο πριν τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησαν επιστήμονες της Κίνησης Κατοίκων του 6ου Δημοτικού Διαμερίσματος, επιχειρώντας να ισορροπήσουν τη δυσμενή εικόνα του οικιστικού κέντρου, με την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του. 'Εως σήμερα έχουν καταγραφεί συνολικά 376 κτήρια στην περιοχή, που περικλείεται από τις οδούς Πατησίων, Κωνσταντινουπόλεως, Ιουλιανού και Αγίου Μελετίου, κτήρια που ανάγονται σε διάφορα αρχιτεκτονικά στυλ, όπως είναι το λαϊκό νεοκλασικό, το νεοκλασικό, της περιόδου του εκλεκτικισμού και το Bauhaus. Η συγκεκριμένη περιφέρεια, την περίοδο στην οποία ανήκουν τα καταγεγραμμένα κτήρια, αποτελούσε πυρήνα της αθηναϊκής αστικής τάξης, ιδιαίτερα από την πλατεία Βικτωρίας και πάνω, όπου μάλιστα υπήρχαν και αρχιτεκτονήματα στολίδια, όπως αυτό της ΓΣΕΕ, που ανήκε σε πλούσια εβραϊκή οικογένεια, και η σημερινή καθολική εκκλησία επί της Γκυιλφόρδου, επίσης κατοικία πλούσιας εβραϊκής οικογένειας. Αντίθετα, από την οδό Αριστοτέλους και κάτω κατοικούσαν λαϊκά στρώματα, χωρίς, ωστόσο, να λείπουν και από εκεί κάποια αξιόλογα αρχιτεκτονικά δείγματα, πολλά εκ των οποίων -αξίζει να σημειωθεί- διασώθηκαν και ανακαινίστηκαν χάρη στο ΚΕΘΕΑ και άλλους φορείς κοινωνικής πρόνοιας

Η περίοδος του μεσοπολέμου από πολλούς χαρακτηρίζεται από πολλούς ως αυτή που μετέτρεψε την Αθήνα από περιφερειακή πόλη σε πρωτεύουσα. Στην πραγματικότητα μαζί με τους πρόσφυγες ήλθαν στην Ελλάδα και οι πρώτες παρεμβάσεις στην δομή του εμπορίου και της διασκέδασης τα αποτελέσματα των οποίων είναι ορατά μέχρι και σήμερα. Στο εμπόριο πραγματοποιήθηκε η ανάδειξη ενός τρίτου εμπορικού πόλου , μετά την Αιόλου και την Ερμού που ήταν μέχρι την περίοδο εκείνη οι κεντρικοί εμπορικοί πόλοι της Αθήνας. Η κατασκευή του ΜΤΣ ανέδειξε την οδό Σταδίου σε εμπορικό άξονα της πόλης καθώς το συγκεκριμένο κτίριο συνδύαζε την εμπορική δραστηριότητα με την διασκέδαση (θέατρο και κινηματογράφο) σε κτίρια ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Λίγο νοτιότερα , στο Νέο Φάληρο, ξεκίνησε περί το 1925 , να αναπτύσσεται η βιομηχανία της διασκέδασης . Καταλύτης των εξελίξεων ήταν ο ιππόδρομος του Φαλήρου που εγκαινιάσθηκε τη χρονιά αυτή . Στην ίδια περιοχή λειτουργούσε και καζίνο . Πρόκειται για το καζίνο που είχε εγκατασταθεί στο ξενοδοχείο «Ακταίο» , το οποίο χαρακτηρίζονταν ως το πιο κοσμοπολίτικο στέκι της πόλης. Ας σημειωθεί ότι την ίδια εποχή λειτουργούσαν καζίνο στην Ελευσίνα και στον Αγ. Ανδρέα. «Ανταγωνιστής» στη βιομηχανία διασκέδασης ήταν τα ξενοδοχεία σε τουριστικά θέρετρα και λουτροπόλεις όπως το Λουτράκι, Σπέτσες αλλά και η Κηφισιά στην οποία είχαν την πρωτοκαθεδρία το «Σεσίλ» και το «Πεντελικό» . Την ίδια εποχή άρχισαν να αναπτύσσονται ως σημεία καλοκαιρινών διακοπών η Γλυφάδα( η οποία από την εποχή εκείνη συγκέντρωνε τον περισσότερο κόσμο) αλλά και η Βούλα και η Βουλιαγμένη. Την περίοδο αυτή άρχισαν να κτίζονται οι πρώτες πολυκατοικίες οι οποίες στην συνέχεια «έπνιξαν» ολόκληρη τη πόλη. Την ίδια στιγμή στην Αθήνα αλλά και στις συνοικίες της οι παραγκουπόλεις με τις αυθαίρετες κατασκευές τους (κυρίως από ξύλα και χαρτόνια) έδιναν μία πιο ρεαλιστική εικόνα μίας χώρας που μαστίζονταν από την πολιτική κρίση , τις επιπτώσεις από την μικρασιατική καταστροφή και την άνιση κατανομή πλούτου. Αυτό άλλωστε γίνονταν εμφανές στο χώρο της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας όπου η μία Αθήνα προτιμούσε τους κινηματογράφους, τα θέατρα ,ι τα δείπνα στα πολυτελή ξενοδοχεία , τα καζίνο και τα καμπαρέ , ενώ η άλλη τις ταβέρνες-παραπήγματα των συνοικιών. Για κάποιους μελετητές τα χρόνια αυτά έκανε τα «πρώτα βήματα» και η συμπεριφορά της μαζικής κατανάλωσης. Η διαδικασία αυτή όμως ολοκληρώθηκε αρκετές δεκαετίες αργότερα με το αστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας.

Γύριστε πίσω περί το 1873. Τότε η μεγαλύτερη ιδιωτική επένδυση που είχε γίνει στην Ελλάδα ξέρετε πιά ήταν; Ένα κτίριο το οποίο το γνωρίζουν όλοι οι έλληνες .Το κτίριο Μελά στην πλατεία Κοτζιά στην καρδιά της Αθήνας. Το 1873 ο μεγαλέμπορος Βασίλειος Μελάς αγόρασε το οικοδομικό τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Αιόλου, Σοφοκλέους, Στρέιτ και Κρατίνου, στη νοτιοανατολική γωνία της τότε πλατείας Λουδοβίκου (σημερινής πλατείας Δημαρχείου / Κοτζιά) και ανέθεσε στον γνωστό αρχιτέκτονα Ernst Ziller (1837-1923) τη μελέτη οικοδόμησης διώροφου μεγάρου με υπόγειο.. Επρόκειτο για το μεγαλύτερο Αθηναϊκό ιδιωτικό κτίριο της εποχής, του οποίου η ανέγερση κόστισε το υπέρογκο ποσό του 1.000.000 δραχμών. Αν και αναφέρεται αρχικά ως "Grand Hotel d’Αthenes", είναι αμφίβολο αν λειτούργησε ποτέ ως ξενοδοχείο. Το 1881 στεγάστηκε εκεί για ένα μικρό διάστημα το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών και αργότερα η Αθηναϊκή Λέσχη (1888-1894). Με τη διαθήκη του το 1883, ο Β. Μελάς είχε ορίσει ότι "την μεγάλην οικίαν μου την επί της πλατείας Λουδοβίκου κειμένην, [...] κληροδοτώ μετά την αποβίωσιν της συζύγου μου, [...] όπως εκ των ετησίων αυτής προσόδων, [...] δαπανώσι προς ίδρυσιν και συντήρησιν νηπιαγωγείων". Μετά τον θάνατο του Β. Μελά (1884) και της συζύγου του (1887), εγκρίθηκε το 1893 με Βασιλικό Διάταγμα το καταστατικό του Νηπιακού Επιμελητηρίου Μελά, για τη διαχείρηση του κληροδοτήματος (το οποίο υπάρχει ακόμη). Το 1897 μια πυρκαγιά προκάλεσε σοβαρές καταστροφές στο μέγαρο, η επισκευή του οποίου ολοκληρώθηκε το 1899 από τον μηχανικό Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη. Το 1909 προστέθηκε τρίτος όροφος προς την πλατεία και την οδό Σοφοκλέους (βάσει μελέτης του αρχιτέκτονα Φιλίππου Οικονόμου), ο οποίος αποπερατώθηκε το 1932 προς τις οδούς Αιόλου και Στρέιτ. Μεταξύ των ετών 1900-1973, στεγάστηκε εκεί το κεντρικό Ταχυδρομείο των Αθηνών. Το κτίριο κηρύχθηκε το 1974 διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού και το 1979 μισθώθηκε από τη Εθνική Τράπεζα, η οποία ανέλαβε, μεταξύ των ετών 1983-1988 (σε συνεργασία με το Νηπιακό Επιμελητήριο Μελά), την αποκατάστασή του στην αρχική του μορφή, με κατεδάφιση της προσθήκης του τρίτου ορόφου (βάσει μελέτης του αρχιτέκτονα Διονύση Βλαχόπουλου).