Εξαιρετικά ευαίσθητα δεδομένα συλλέγονται επιμελώς από το 2014 και μετά με στόχο –κάποια στιγμή- να αξιοποιηθούν ώστε να προκύπτει αν τα εισοδήματα που δηλώνουμε «ταιριάζουν» με τις καταναλωτικές μας συνήθειες. Η αξιοποίηση του «θησαυρού» των δεδομένων αποτελεί πάγιο στόχο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων η οποία, από τη στιγμή που άρχισε να αντλεί τις πληροφορίες και για το σύνολο των ηλεκτρονικών μας πληρωμών, ουσιαστικά ενημερώνεται για όλες τις συναλλαγές μας πλην αυτών που γίνονται με «μαύρα».

Πολλά από τα δεδομένα, ήδη εμφανίζονται προσυμπληρωμένα στις φορολογικές μας δηλώσεις: συναλλαγές με πλαστικό χρήμα, τόκοι από καταθέσεις, ποσά για αποπληρωμή δανείων κλπ, αποτυπώνονται προσυμπληρωμένα στις δηλώσεις. Ο στόχος είναι ο κατάλογος να γίνει μεγαλύτερος.

Ωστόσο, το εγχείρημα δεν είναι εύκολο οπότε είναι πλέον πολύ πιθανό και φέτος να μην υπάρξει άλλη ουσιαστική αλλαγή. Ο λόγος; Οι δυσκολίες που εντοπίζονται στην επεξεργασία. Για παράδειγμα, η ΔΕΗ βλέπει ως καταναλωτή αυτόν που αναγράφεται στον λογαριασμό. Ωστόσο, αυτός είναι πολύ συχνά διαφορετικό πρόσωπο από τον πραγματικό καταναλωτή. Κάτι αντίστοιχο μπορεί να συμβαίνει και με την ΕΥΔΑΠ και με τον ΟΤΕ κλπ.

Ο κατάλογος με τα 12 προσωπικά μας δεδομένα που «φακελώνει» κάθε χρόνο η ΑΑΔΕ, έχει ως εξής:

1. Επιχειρήσεις ιδιωτικής ασφάλισης: Διαβιβάζουν αριθμό συμβολαίου και ποσό ασφαλίστρων που κατέβαλε ο υπόχρεος. Επίσης, ποσά που έχουν δοθεί ως αποζημιώσεις.

2. Ιδιωτικά θεραπευτήρια: Με εξαίρεση αυτά που αφορούν στην ψυχική υγεία αλλά και τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα, στέλνουν ΑΦΜ ιατρού που έκανε την επέμβαση αλλά και τον κωδικό της πράξης., Συμπεριλαμβάνονται και τα κέντρα πλαστικής χειρουργικής.

3. Ιδιωτικά σχολεία: Νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια όπως επίσης και τα ειδικά σχολεία, στέλνουν ηλεκτρονική κατάσταση με τα καταβληθέντα δίδακτρα αλλά και τις πρόσθετες παροχές όπως είναι η μεταφορά, η διατροφή κλπ.

4. Εταιρείες σταθερής και κινητής τηλεφωνίας: Η εφορία ενημερώνεται για το ποσό του ετήσιους τηλεπικοινωνιακού κόστους (την καθαρή αξία του λογαριασμού)

5. Εταιρείες παροχής ηλεκτρικής ενέργειας: Διαβιβάζονται στοιχεία κατανάλωσης και κόστους ηλεκτρικής ενέργειας των συνδρομητών.

6. Εταιρείες ύδρευσης: Οι εταιρείες ύδρευσης διαβιβάζουν στη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων του Υπουργείου Οικονομικών, στην Δ/νση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, σε ηλεκτρονική κατάσταση, στοιχεία κατανάλωσης και κόστος νερού των συνδρομητών τους. Στο ετήσιο κόστος ύδρευσης δεν υπολογίζονται οι φορολογικές επιβαρύνσεις, καθώς και οι λοιπές επιβαρύνσεις υπέρ τρίτων.

7. Το ποσό των πιστωτικών και χρεωστικών τόκων καταθέσεων, repos, ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου (όταν έχει μεσολαβήσει ημεδαπό πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα) και το ποσό των τίτλων αλλοδαπής προέλευσης (στην περίπτωση που μεσολαβεί ημεδαπό πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα), κατοίκων Ελλάδας και αλλοδαπής, που αποκτήθηκε κατά το προηγούμενο έτος, καθώς και το ποσό του φόρου που παρακρατήθηκε, με τα στοιχεία των δικαιούχων/συνδικαιούχων, όπως όνομα, επώνυμο, ΑΦΜ και ημερολογιακό έτος αναφοράς.

8. Στοιχεία που αφορούν σε δεδομένα καταθετικών λογαριασμών ή/και λογαριασμών πληρωμών φυσικών προσώπων, οι οποίοι εμφανίζουν είτε συνολική ετήσια κίνηση χρέωσης είτε συνολική ετήσια κίνηση πίστωσης, μεγαλύτερη των εκατό χιλιάδων (100.000) ευρώ.

9. Χαρτοφυλάκιο φυσικών προσώπων που αφορά σε κινητές αξίες, με ημερομηνία 31/12 τόσο έκαστου ημερολογιακού έτους αναφοράς όσο και του αμέσως προηγούμενου, χρηματικής αξίας μεγαλύτερης από διακόσιες χιλιάδες (200.000) ευρώ.

10. Στοιχεία που αφορούν σε μερίσματα, που διανεμήθηκαν σε φυσικά και νομικά πρόσωπα κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος από εταιρείες με μετοχές εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών.

11. Στοιχεία που αφορούν σε χρηματικά ποσά που πραγματικά καταβάλλονται για τοκοχρεωλυτική απόσβεση δανείων, περιλαμβανομένων και των δεδουλευμένων και καταβλημένων τόκων, καθώς και των τυχόν τόκων υπερημερίας.

12.  Επιπλέον, οι φορείς (τράπεζες κ.λπ.) εκκαθάρισης συναλλαγών με χρήση καρτών πληρωμών (πιστωτικών ή και χρεωστικών) συμπεριλαμβανομένων των συναλλαγών ανάληψης σε ελληνικά Α.Τ.Μ. (Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές) διαβιβάζουν στη Γ.Γ.Δ.Ε. του Υπουργείου Οικονομικών, στοιχεία που αφορούν σε συναλλαγές καρτών πληρωμών που έχουν εκδοθεί στην αλλοδαπή από πιστωτικό ίδρυμα με έδρα εκτός Ελλάδας.

Φέτος το τεκμήριο της κατοικίας θα υπολογιστεί με βάση τις τιμές ζώνης οι οποίες αν και καθορίστηκαν τον Ιούνιο του 2018, ενεργοποιήθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2019. Ο κλοιός των τεκμηρίων θα σφίξει φέτος για τους φορολογούμενους που απέκτησαν ακίνητο το 2019. Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι το τεκμήριο δεν υπολογίζεται μόνο στο ποσό που πλήρωσε ο φορολογούμενος για να αποκτήσει το ακίνητο. Στο ποσό του τιμήματος συμπεριλαμβάνεται και ο φόρος μεταβίβασης ακινήτων και τα συμβολαιογραφικά έξοδα ανεβάζοντας ακόμη περισσότερο το τεκμαρτό ποσό. Έτσι όσοι αγόρασαν ακίνητα το προηγούμενο έτος θα πρέπει κατά τη συμπλήρωση της φορολογικής τους δήλωση να γνωρίζουν τα εξής: Στην αγορά ακινήτων ως ποσό τεκμαρτής δαπάνης λαμβάνεται το ποσό της συνολικής επιβάρυνσης, όπως προκύπτει από τα οικεία πωλητήρια συμβόλαια, εκτός εάν από έλεγχο προκύπτει μεγαλύτερο ποσό, οπότε λαμβάνεται υπόψη αυτό. Κρίσιμος χρόνος για να υπολογιστεί το ποσό της τεκμαρτής δαπάνης είναι ο χρόνος σύνταξης του συμβολαίου μεταβίβασης του ακινήτου εφόσον καταβληθεί ολόκληρο το τίμημα και παραδοθεί η χρήση και η κυριότητα του ακινήτου διαφορετικά, το ποσό της δαπάνης θα κατανέμεται στα φορολογικά έτη που καταβάλλονται οι δόσεις, όπως αυτό προκύπτει από σχετικά παραστατικά πληρωμής. Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση σύνταξης προσυμφώνου αγοράς. Σε ανέγερση οικοδομής εφόσον η ανέγερση διαρκέσει περισσότερο του ενός έτους, σε κάθε έτος σαν ποσό δαπάνης θα ληφθεί το αντίστοιχο του κόστους ανέγερσης στο ίδιο έτος, εκτός εάν χρόνος καταβολής έχει ορισθεί διαφορετικά (π.χ. ο χρόνος αποπεράτωσης της οικοδομής). Τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται για επισκευή και συντήρηση κατοικίας δεν υπολογίζονται ως δαπάνη απόκτησης περιουσιακού στοιχείου. Αν όμως πρόκειται για προσθήκες, επεκτάσεις, τότε τίθεται θέμα δαπάνης απόκτησης. Σε περίπτωση αγοράς ακινήτου με συνιδιοκτησία ή σε περίπτωση που περισσότεροι από κοινού ανεγείρουν οικοδομή, σε κάθε έναν αναλογεί ποσό δαπάνης όσο το ποσοστό συμμετοχής του. Σε περίπτωση που από διαφορετικό πρόσωπο αγοράζεται η ψιλή κυριότητα και από άλλο η επικαρπία ακινήτου, σε καθέναν θα υπολογισθεί ποσό δαπάνης απόκτησης που του αναλογεί επιμεριστικά κατά το ποσοστό που προβλέπεται από τη φορολογία κληρονομιών. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που ανεγείρεται οικοδομή σε οικόπεδο στο οποίο άλλο πρόσωπο είναι ψιλός κύριος και άλλο επικαρπωτής, δηλαδή η δαπάνη ανέγερσης επιμερίζεται στους δύο κατά τα ποσοστά που προβλέπονται από τη φορολογία κληρονομιών ανεξάρτητα σε ποιου το όνομα εκδίδεται η άδεια ανέγερσης οικοδομής.

Με αίτηση που θα υποβάλει μία επιχείρηση κατασκευής και πώλησης οικοδομών, αναστέλλεται, υποχρεωτικά μέχρι 31.12.2022 η εφαρμογή του ΦΠΑ στα «νεόδμητα ακίνητα» και επιβάλλεται φόρος μεταβίβασης ακινήτων. Επομένως, με την απόφαση του προϊσταμένου της ΔΟΥ που εκδίδεται επί της αιτήσεως αναστολής του υποκειμένου, χορηγείται αναστολή, η οποία υποχρεωτικά διαρκεί έως 31.12.2022.

Αναλυτικές οδηγίες και παραδείγματα για την ορθή εφαρμογή του μέτρου αναστολής του ΦΠΑ στα ακίνητα περιέχονται σε εγκύκλιο του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων Γιώργου Πιτσιλή, η οποία απεστάλη προς όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες. Στην εγκύκλιο, μεταξύ άλλων, διευκρινίζονται τα ακόλουθα:

Προκειμένου να γίνει δεκτή η αίτηση αναστολής του υποκειμένου πρέπει αυτός να συνυποβάλλει με την αίτησή του κατάσταση με τα «αδιάθετα» ακίνητα, δηλαδή τα ακίνητα που, έως το χρόνο της αίτησης αναστολής, δεν έχουν πωληθεί ή χρησιμοποιηθεί (ώστε να έχει προηγηθεί αυτοπαράδοσή τους κλπ.). Συνεπώς η αναστολή καταλαμβάνει όλα τα αδιάθετα ακίνητα του υποκειμένου, από όλες τις άδειες οικοδομής που έχουν εκδοθεί και αφορούν είτε ιδιόκτητα ακίνητά του είτε ακίνητα τα οποία ανεγείρει με το σύστημα της αντιπαροχής, μέχρι την αίτηση αναστολής. Επισημαίνεται ότι εφόσον προσκομιστεί από τον υποκείμενο κατάσταση με τα αδιάθετα ακίνητα, ο προϊστάμενος είναι υποχρεωμένος να χορηγήσει την αναστολή.

Η προθεσμία της αίτησης αναστολής για παλαιότερες άδειες είναι έξι μήνες από την έναρξη ισχύος των νέων διατάξεων, ήτοι έως και τις 12.6.2020 ενώ η προθεσμία της αίτησης αναστολής για άδειες που εκδίδονται από την έναρξη ισχύος των νέων διατάξεων και εφεξής είναι 6 μήνες από την έκδοση της εκάστοτε άδειας. Σε κάθε περίπτωση η αίτηση αναστολής καταλαμβάνει το σύνολο των αδιάθετων ακινήτων του υποκειμένου από όλες τις οικοδομικές άδειες που έχουν εκδοθεί έως το χρόνο της αίτησης αναστολής. 'Αδεια που τυχόν εκδίδεται είτε μετά την αίτηση αναστολής και μέχρι την έκδοση της απόφασης αναστολής είτε μετά την έκδοση της απόφασης αναστολής δεν καταλαμβάνεται από την αναστολή. Σε περίπτωση που ο υποκείμενος επιθυμεί την αναστολή αυτής της άδειας θα πρέπει να τη ζητήσει εκ νέου.

Σημειώνεται ότι οποιαδήποτε μεταβολή στην κατάσταση με τα αδιάθετα ακίνητα θα γίνεται δεκτή μέχρι την παράδοση εκάστοτε ακινήτου με την υποβολή των δικαιολογητικών που τεκμηριώνουν την μεταβολή.

- ειδικά για τις περιπτώσεις αντιπαροχής, η εργολαβία του υποκειμένου στο φόρο κατασκευαστή οικοδομών προς πώληση προς τον οικοπεδούχο, δεν υπάγεται στον φόρο όταν ο υποκείμενος κατασκευαστής έχει υπαχθεί σε καθεστώς αναστολής του φόρου, σύμφωνα με την παράγραφο 4α του άρθρου 6.

- Οι υποκείμενοι στον φόρο, που έχουν ενταχθεί στο καθεστώς αναστολής ΦΠΑ εξακολουθούν να υποβάλλουν δηλώσεις ΦΠΑ. Με την υποβολή των δηλώσεων οι υποκείμενοι εκπίπτουν κανονικά τις εισροές που αναλογούν στα ακίνητα που έχουν ήδη διατεθεί με ΦΠΑ και συνεχίζουν να κατασκευάζονται, εφόσον υπάρχουν τέτοια, ενώ δεν εκπίπτουν τις εισροές που αναλογούν στα ακίνητα υπό αναστολή, είτε αυτά έχουν διατεθεί είτε όχι, όπως αντίστοιχα δεν εκπίπτουν τον φόρο εισροών που αναλογεί σε ακίνητα που έχουν διατεθεί ως πρώτη κατοικία κλπ. Αυτονόητο είναι ότι οι υποκείμενοι που έχουν και άλλη φορολογητέα δραστηριότητα ή άλλη απαλλασσόμενη χωρίς δικαίωμα έκπτωσης δραστηριότητα εκπίπτουν ή δεν εκπίπτουν αντίστοιχα τον φόρο εισροών που αντιστοιχεί στις δραστηριότητες αυτές και εφαρμόζουν το κλάσμα της Pro-rata για τις κοινές εισροές τους, όπως όλες οι επιχειρήσεις/υποκείμενοι που έχουν κοινές εισροές για πράξεις φορολογητέες και απαλλασσόμενες χωρίς δικαίωμα έκπτωσης.

Παράδειγμα 1

Στις 17.2.2020 κατασκευαστική επιχείρηση που τηρεί διπλογραφικά βιβλία παραδίδει ακίνητο που έχει τεθεί σε αναστολή έναντι τιμήματος 100.000 ευρώ.

Για τον διακανονισμό της έκπτωσης του φόρου εισροών που αναλογεί στο ακίνητο αυτό έχει υποβληθεί στις 10.2.2020 έκτακτη δήλωση με ποσό προς καταβολή 20.000 και ο φόρος αυτός καταβλήθηκε 12.2.2020.

Στην δήλωση Φ.Π.Α. της φορολογικής περιόδου 1.2.2020-29.2.2020 η κατασκευαστική επιχείρηση πρέπει να αναγράψει:

Στον κωδ. 310 την αξία της παράδοσης του ακινήτου που είναι σε καθεστώς αναστολής (100.000). Στον κωδ. 402 τον φόρο που καταβλήθηκε (20.000).

Στον κωδ. 422 το ποσό που οφείλεται λόγω του διακανονισμού και καταβλήθηκε (20.000). Στον κωδ. 906 την αξία της παράδοσης ακινήτου που είναι σε καθεστώς αναστολής (100.000).

Παράδειγμα 2

Στις 7.7.2020 κατασκευαστική επιχείρηση που τηρεί απλογραφικά βιβλία παραδίδει ακίνητο που έχει τεθεί σε αναστολή έναντι τιμήματος 130.000 ευρώ.

Για τον διακανονισμό της έκπτωσης του φόρου εισροών που αναλογεί στο ακίνητο αυτό έχει υποβληθεί στις 10.3.2020 έκτακτη δήλωση με ποσό προς καταβολή 25.000 και ο φόρος αυτός καταβλήθηκε 20.4.2020.

Στην δήλωση Φ.Π.Α. της φορολογικής περιόδου 1.4.2020-30.6.2020 η κατασκευαστική επιχείρηση πρέπει να αναγράψει στον κωδ. 422 το ποσό που οφείλει λόγω διακανονισμού και καταβλήθηκε (25.000) και στον κωδ. 402 τον φόρο που καταβλήθηκε (25.000).

Στην δήλωση Φ.Π.Α. της φορολογικής περιόδου 1.7.2020-30.9.2020 η κατασκευαστική επιχείρηση πρέπει να αναγράψει στον κωδ. 310 την αξία της παράδοσης του ακινήτου που είναι σε καθεστώς αναστολής (130.000) ομοίως και στον κωδ. 906.

Οι νέες τιμές που θα ισχύσουν από φέτος για τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ και πιθανότατα από την 1/1/2021 για τις μεταβιβάσεις ακινήτων θα είναι αυξημένες κατά 20% σε μέσο επίπεδο. Μειώσεις αναμένονται μόνο σε λίγες περιοχές, ειδικά στα βόρεια προάστια, ενώ πολύ μεγάλες πρόκειται να είναι οι ανατιμήσεις στις περιοχές που σήμερα βρίσκονται εκτός αντικειμενικού συστήματος αξιών.

Με μέση αύξηση αντικειμενικών αξιών κατά 20% -πρόβλεψη που συγκλίνει με τις εκτιμήσεις και των θεσμών, οι οποίοι αναμένουν ότι η φορολογητέα αξία της περιουσίας των Ελλήνων θα αυξηθεί κατά περίπου 100 δισ. ευρώ- οι ιδιοκτήτες θα μοιραστούν σε δύο κατηγορίες:

-Σε αυτούς που θα πληρώσουν λιγότερο ΕΝΦΙΑ. Θα είναι ιδιοκτήτες ακινήτων σε περιοχές όπου η τιμή ζώνης είτε θα μειωθεί, είτε θα παραμείνει αμετάβλητη, είτε θα αυξηθεί αλλά με τέτοιο ρυθμό ώστε αυτή η αύξηση να μην προκαλέσει και αλλαγή στον συντελεστή υπολογισμού του ΕΝΦΙΑ. Για όλες αυτές τις κατηγορίες, θα έρθει η γενική ελάφρυνση που προγραμματίζει η κυβέρνηση (μέση έκπτωση στον ΕΝΦΙΑ κατά 10% σε σύγκριση με το 2019) για να «ξεφουσκώσει» το εκκαθαριστικό.

Για παράδειγμα, ιδιοκτήτης ακινήτου σε σημερινή περιοχή με τιμή ζώνης 1.250 ευρώ (σ.σ. υπάρχουν πολλές ανά την ελληνική επικράτεια) μπορεί να υποστεί αύξηση 20%, η τιμή να φτάσει τα 1.500 ευρώ και ο ΕΝΦΙΑ να παραμείνει αμετάβλητος στα 3,7 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο. Στη συνέχεια, με την επιβολή της γενικής έκπτωσης –η οποία θα φτάνει ακόμη και το 15% ανάλογα με την αξία της περιουσίας- ο ιδιοκτήτης θα καταλήξει να πληρώνει λιγότερα συγκριτικά με πέρυσι.

-Σε αυτούς που θα πληρώσουν περισσότερα, καθώς η γενική μείωση του ΕΝΦΙΑ θα αντισταθμιστεί από τη μεταβολή που θα υπάρξει στον συντελεστή υπολογισμού του φόρου. Σε αυτή την κατηγορία αναμένεται να βρεθούν οι ιδιοκτήτες ακινήτων σε περιοχές όπου η τιμή ζώνης θα αυξηθεί πάνω από 30-35%. Για παράδειγμα, ιδιοκτήτης ακινήτου σε περιοχή με τιμή ζώνης 2.000 ευρώ, η οποία θα αυξηθεί σε 2.600 ευρώ, θα βρεθεί να πληρώνει ΕΝΦΙΑ με συντελεστή 7,6 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο αντί για τα 4,5 ευρώ που πληρώνει σήμερα. Αυτή η μεταβολή δεν θα καλυφθεί από την έκπτωση φόρου σε καμία περίπτωση.