Ηλεκτρονική παγίδα για όλους

Εντός του έτους, σύμφωνα με τον σχεδιασμό της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων θα έχει δημιουργηθεί η βασική υποδομή του ηλεκτρονικού περιουσιολογίου, ενώ θα έχουν περάσει και από τη Βουλή και οι απαιτούμενες διατάξεις για τη οικοδόμησή του. Πρόκειται για την πρώτη φάση του περιουσιολογίου.

Το έργο προωθείται στο όνομα της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, αλλά εγκυμονεί πολλαπλούς κινδύνους για τους φορολογούμενους. Ειδικότερα τα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία και προβληματισμό στους φορολογούμενους έχουν να κάνουν κυρίως με την ασφάλεια των στοιχείων που θα καταγραφούν σε αυτό, με δεδομένη και την περιορισμένη προστασία τους στο παρελθόν όταν και είχαν σημειωθεί κρούσματα διαρροών.

Ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα όπως το ύψος των καταθέσεων και των μετρητών των φορολογούμενων θα καταγραφούν στο περιουσιολόγιο και ενδεχόμενη διαρροή τους θα φέρει σε επικίνδυνη θέση τους κατόχους τους. Από την άλλη, η δημιουργία του ηλεκτρονικού περιουσιολογίου αποτελεί ουσιαστικά και την υποδομή για την επιβολή στο μέλλον ενός φόρου με βάση τη συνολική περιουσία κάθε φορολογούμενου.

Ο φόρος αυτός, όπως έχει αποδείξει η εμπειρία άλλων χωρών που επιχείρησαν να τον εφαρμόσουν, είναι αντιαναπτυξιακός καθώς οδηγεί σε φορολογική έξοδο από τη χώρα εύπορων φορολογούμενων και κεφαλαίων. Παράλληλα, σημαντικό πρόβλημα είναι η ανυπαρξία ενός αξιόπιστου τρόπου μέτρησης της αξίας των μη εισηγμένων επιχειρηματικών συμμετοχών των φορολογούμενων καθώς και των έργων τέχνης και σύνθετων επενδυτικών προϊόντων.

Θεωρητικά η βασική λειτουργία του περιουσιολογίου θα είναι η κατάρτιση με πιο αποτελεσματικό τρόπο της λίστας των φορολογούμενων που θα ελέγχονται κάθε χρόνο για τη λεγόμενη αδικαιολόγητη προσαύξηση περιουσίας. Το ύψος του εισοδήματος του φορολογούμενου θα υπολογίζεται με βάση τις έμμεσες τεχνικές ελέγχου που λαμβάνουν υπόψη τις μεταβολές στην περιουσιακή κατάσταση του ελεγχόμενου και τις δαπάνες του. Οι μεταβολές και οι δαπάνες συγκρίνονται με τα δηλούμενα εισοδήματα του ελεγχόμενου και εφόσον προκύπτει αρνητική διαφορά αυτή θα θεωρείται εισόδημα και θα φορολογείται.

Στο ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο κάθε φορολογούμενος θα έχει την ατομική του μερίδα στην οποία θα καταγραφούν αυτόματα:

- όλα τα ακίνητα που έχει στην ιδιοκτησία του ο φορολογούμενος μαζί με την αντικειμενική αξία τους. Μάλιστα, με την ολοκλήρωση της επικαιροποίησης των αντικειμενικών αξιών προκειμένου να ευθυγραμμιστούν με τις εμπορικές, ουσιαστικά θα καταγραφεί η συνολική εμπορική αξία της ακίνητης περιουσίας κάθε φορολογούμενου

- όλα τα ΙΧ αυτοκίνητα που διαθέτει ένας φορολογούμενος. Τα σχετικά στοιχεία θα ληφθούν από το αρχείο οχημάτων που διαθέτει η ΑΑΔΕ αλλά και τη φορολογική δήλωση

- τα σκάφη αναψυχής που έχει στην κατοχή του κάθε φορολογούμενος. Τα στοιχεία θα ληφθούν από το σχετικό αρχείο που τηρεί η ΑΑΔΕ

- τα αεροσκάφη που έχουν δηλωθεί από τους φορολογούμενος στο Ε1

- τα ετήσια εισοδήματά του, όπως εμφανίζονται στις φορολογικές του δηλώσεις

Σε δεύτερη φάση, δηλαδή έως το τέλος του 2020, θα ολοκληρωθεί το περιουσιολόγιο με δεδομένα τα οποία δεν γνωρίζει η φορολογική διοίκηση. Ειδικότερα, η ΑΑΔΕ θα λάβει στοιχεία από τις αντίστοιχες πηγές για:

- τις καταθέσεις που διαθέτει κάθε φορολογούμενος. Τα σχετικά στοιχεία θα ληφθούν από το μητρώο καταθετών που έχει ήδη δημιουργηθεί για τις ανάγκες του φορολογικού ελέγχου

- τις πάσης φύσεως επενδύσεις σε κινητές αξίες που κατέχει ο φορολογούμενος, όπως είναι τα ομόλογα, οι μετοχές, οι προθεσμιακές καταθέσεις κα

- τα δάνεια που έχει λάβει ο φορολογούμενος και τα ποσά που δαπανά ετησίως για την εξυπηρέτηση ή την πλήρη απόσβεσή τους

- τις τραπεζικές θυρίδες που έχει μισθώσει ο φορολογούμενος

Οι φορολογούμενοι θα κληθούν παράλληλα να δηλώσουν στο ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο περιουσιακά στοιχεία τα οποία δεν γνωρίσει η φορολογική διοίκηση όπως:

- τα μετρητά που διαθέτει ένας φορολογούμενος εκτός τραπεζικού συστήματος, αλλά πάνω από ένα όριο (π.χ. πάνω από 20.000 ευρώ)

- τα πολύτιμα αντικείμενα, όπως τιμαλφή ή έργα τέχνης πάνω από ένα όριο αξίας (π.χ. άνω των 10.000 ευρώ)

- τον επενδυτικό χρυσό που διαθέτει ένας φορολογούμενος ο οποίος φυλάσσεται σε τραπεζικά θησαυροφυλάκια

- συμμετοχές σε κάθε είδους εισηγμένες επιχειρήσεις στο εξωτερικό ή μη εισηγμένες επιχειρήσεις στην Ελλάδα

Στο επιχειρησιακό σχέδιο της ΑΑΔΕ προβλέπεται ότι αντικείμενο του έργου του περιουσιολογίου είναι "η ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος για την ηλεκτρονική καταγραφή του συνόλου της ακίνητης, κινητής και άυλης περιουσίας όλων των φυσικών και νομικών προσώπων καθώς και των νομικών οντοτήτων. Η καταγραφή αυτή, όπως τονίζεται από αρμόδια στελέχη,  κρίνεται απολύτως αναγκαία ως εργαλείο άσκησης φορολογικής πολιτικής με στόχο τη δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών, την ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων και τον εντοπισμό της φοροδιαφυγής. Επιπρόσθετα θα δίνεται η δυνατότητα στους φορολογουμένους να έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες που διατηρεί η φορολογική διοίκηση για αυτούς και να έχουν δικαίωμα παρέμβασης, όταν οι πληροφορίες αυτές δεν είναι πλήρεις ή ακριβείς. Πρόκειται για ένα λόγω της γνώσης της πραγματικής οικονομικής κατάστασης και φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών, θα προσφέρει ένα σημαντικό εργαλείο για την άσκηση της κοινωνικής πολιτικής  για την ενίσχυση των πραγματικά ασθενών κοινωνικών ομάδων".