Εξάρχεια : Γειτονιά με ιστορία

Στα μέσα του 19ου αιώνα τα Εξάρχεια « με το λόφο του Στρέφη στη μέση –που τον κατέστρεψαν κάνοντας τον νταμάρι-ήταν μία εξοχή των Αθηνών.» Η μεγάλη οδική αρτηρία της περιοχής ήταν η σημερινή Εμμανουήλ Μπενάκη ή οποία τότε λέγονταν Προαστίου. Ο άλλος μεγάλος δρόμος της περιοχής , η οδός Χαριλάου Τρικούπη , ονομάζονταν Πινακωτών. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι δύο δρόμοι πήραν το όνομα πολιτικών οι οποίοι σημάδεψαν με τη δραστηριότητα τους την πολυτάραχη εκείνη περίοδο. Πολλοί δρόμοι της συνοικίας είχαν σημαδευτεί από μεγάλες προσωπικότητες της εποχής. Για παράδειγμα στη οδό Διδότου, στη Χαριλάου Τρικούπη και στη Ζωοδόχου Πηγής είχαν έδρα στα φιλολογικά σαλόνια του Σουρή. Ο μεγάλος εθνικός ποιητής , ο Κωστής Παλαμάς έζησε στη Σόλωνος και στην Ασκληπιού.

Η περιοχή είχε και έντονη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Για παράδειγμα στη οδό Ιπποκράτους το 1899 εγκαινιάστηκε το «Θέατρο της Νεαπολέως» από τον τότε δήμαρχο της Αθήνας , κάτοικος και αυτός της Νεάπολης, τον Σπύρο Μερκούρη. Στα Πευκάκια, ήταν επίσης ένα ακόμα θεατράκι όπου έδιναν παραστάσεις πλανόδιοι θίασοι, ακροβάτες αλλά και …εισαγόμενες χορεύτριες. Αν νομίζετε ότι τα Εξάρχεια και η Νεάπολη απέκτησαν τα τελευταία χρόνια «πολιτική ταυτότητα» κάνετε λάθος. Ήδη από τα τέλη του 19ου τα καφενεία και οι ταβέρνες της περιοχής ήταν τόποι έντονης πολιτικής δραστηριότητας.

Από τα πιο ξακουστά μάλιστα καφενεία της περιοχής ήταν του Κοραή, της Μουριάς, του Δάσους, της Σάριζας, του Λέκκα, της Νεάπολης και άλλα. Από τις ταβέρνες ξεχώριζε το «ΟΙΝΟΜΑΓΕΙΡΕΙΟ: Πάρε και εσύ και Σώπα» ενώ διάσημη ήταν η μπυραρία «Τα τρία γαρύφαλλα» Δεν είναι λίγοι που αναρωτιούνται από πού πήρε το όνομα της η περιοχή . Σύμφωνα με τη παράδοση η συνοικία οφείλει το όνομα της σε ένας μπακάλη με το όνομα Έξαρχος, ο οποίος για πολλά χρόνια διατηρούσε το μονοπώλιο στη περιοχή. Με τα χρόνια όμως ο πληθυσμός αυξάνονταν και μαζί με τους κατοίκους ήλθαν και οι ανταγωνιστές του Έξαρχου. Όμως εκείνος περηφανεύονταν μέχρι τα βαθιά γεράματα του ότι μία ολόκληρη περιοχή πήρε το όνομα της από αυτόν Πάντως , και η λογοτεχνική γραφίδα τίμησε τα Εξάρχεια.

Δύο κορυφαία διηγήματα της ελληνικής πεζογραφίας, «Οι Φοιτηταί» του Γρηγόριου Ξενόπουλου και το «Μία ολόκληρη ζωή» του Τίμου Μωραϊτίνη ήταν εμπνευσμένα από τη φοιτητική «δραστηριότητα» στη περιοχή.