Ο φόρος υπεραξίας ακινήτων που επιβλήθηκε στους πουλητές από την 1 η Ιανουαρίου 2014 είναι ακόμα ένα «αγκάθι» για την αγορά. Πρόκειται, όπως σημειώνουν συμβολαιογράφοι, για έναν δαιδαλώδη φόρο, ο οποίος, με βάση και τις τελευταίες τροποποιήσεις που έγιναν, στην ουσία θα φέρει ελάχιστα έσοδα στο δημόσιο ταμείο. Η αβεβαιότητα για το πόσο θα πληρώσει ένας πωλητής είναι επίσης ένας ανασταλτικός παράγοντας για τις μεταβιβάσεις. Στο ΥΠΟΙΚ μελετούν τις λεπτομέρειες του φόρου και δεν αποκλείουν νέες παρεμβάσεις προς την κατεύθυνση της απλοποίησης.

Τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου έχουν γίνει τις τελευταίες ημέρες αποδέκτες έντονων παραπόνων από παράγοντες της αγοράς, όπως είναι οι εκπρόσωποι των ιδιοκτητών, των μεσιτών και των συμβολαιογράφων, που λένε ότι, αν και βρισκόμαστε στο μέσον του έτους και υποτίθεται ότι το νομικό καθεστώς για τις μεταβιβάσεις έχει πλέον ξεκαθαριστεί, οι αγοραπωλησίες που γίνονται είναι ελάχιστες, και μάλιστα για λόγους όπου την κύρια ευθύνη φέρει το υπουργείο Οικονομικών και η τρόικα.

Πρόσφατα εκδόθηκε εγκυκλιος αλλα τα προβλήματα εξακολουθούν να παραμένουν. Υπενθυμίζεται ότι η εγκύλιος προβλέπει διευκρινίσεις για τον τρόπο προσδιορισμού της τιμής κτήσης και του χρόνου κτήσης ακίνητης περιουσίας .

Η απόφαση που υπογράφεται από τον υφυπουργό Οικονομικών,  προβλέπει αναλυτικά ότι:

1. Ανακατανομή χιλιοστών

- Σε περίπτωση απόκτησης οριζόντιας ή κάθετης ιδιοκτησίας και εν συνεχεία ανακατανομής χιλιοστών επί του κοινού οικοπέδου (χωρίς μεταβιβαστικό αποτέλεσμα), ως χρόνος και τιμή κτήσης λογίζεται ο χρόνος και η τιμή κτήσης των οριζόντιων και κάθετων ιδιοκτησιών των οποίων ανακατανεμήθηκε το ποσοστό ιδιοκτησίας.

Εάν στην παραπάνω περίπτωση, επί του κοινού οικοπέδου σε οριζόντια ή κάθετη ιδιοκτησία εντάσσεται αυθαίρετη κατασκευή, η οποία έχει εξολοκλήρου τακτοποιηθεί, η τιμή κτήσης αυτής υπολογίζεται με αναγωγή της επιφάνειας της αυθαίρετης κατασκευής στην τιμή της αρχικής (οριζόντιας ή κάθετης) ιδιοκτησίας.

2. Κατεδάφιση κτίσματος

Σε περίπτωση που έχει αποκτηθεί οικόπεδο ή αγροτεμάχιο με κτίσμα και στη συνέχεια κατεδαφισθεί το κτίσμα και μεταβιβασθεί το ακάλυπτο οικόπεδο, η τιμή κτήσης του μεταβιβαζόμενου ακινήτου προσδιορίζεται με τη χρήση του Δείκτη Τιμών Κατοικιών της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 41 του Ν. 4172/2013.

3. Πολεοδομική τακτοποίηση εξ ολοκλήρου αυθαίρετης κατασκευής

Σε περίπτωση απόκτησης ακάλυπτου οικοπέδου/αγροτεμαχίου και εν συνεχεία ανέγερσης επ' αυτού κτίσματος, χωρίς οικοδομική άδεια ανέγερσης, και στη συνέχεια τακτοποίησης αυτού ως εξ ολοκλήρου αυθαιρέτου, ως τιμή κτήσης λαμβάνεται η τιμή κτήσης του ακάλυπτου οικοπέδου/αγροτεμαχίου (ανεξαρτήτως χρόνου απόκτησης αυτού) προσαυξημένη με συντελεστή 20%.

4. Πολεοδομική τακτοποίηση μερικώς αυθαίρετης κατασκευής

α. Σε περίπτωση απόκτησης με επαχθή αιτία κτίσματος και στη συνέχεια πολεοδομικής τακτοποίησης μερικώς αυθαίρετης κατασκευής (βοηθητικής ή κύριας χρήσης), προγενέστερης της απόκτησης του ακινήτου, ως τιμή κτήσης του συνολικά μεταβιβαζόμενου ακινήτου (νόμιμου και τακτοποιηθέντος) θεωρείται η τιμή κτήσης του νόμιμου κτίσματος, που προκύπτει σύμφωνα με τις διατάξεις της περίπτωσης Α΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 41.

β. Σε περίπτωση απόκτησης με επαχθή αιτία κτίσματος και στη συνέχεια πολεοδομικής τακτοποίησης μερικώς αυθαίρετης κατασκευής (βοηθητικής ή κύριας χρήσης), μεταγενέστερης της απόκτησης, η τιμή κτήσης του συνολικά μεταβιβαζόμενου ακινήτου (νόμιμου και τακτοποιηθέντος) προσδιορίζεται με πρόσθεση στην αξία της αποκτηθείσας νόμιμης επιφάνειας της αξίας της τακτοποιημένης, η οποία προσδιορίζεται με αναγωγή στην αξία της νόμιμης επιφάνειας του κτίσματος, κατά το λόγο της επιφάνειας της τακτοποιημένης προς την επιφάνεια της νόμιμης.

γ. Σε περίπτωση απόκτησης κτίσματος με κληρονομική διαδοχή ή από χαριστική αιτία, και, στη συνέχεια, πολεοδομικής τακτοποίησης μερικώς αυθαίρετης κατασκευής, προϋφιστάμενης της κληρονομικής διαδοχής ή της χαριστικής αιτίας, ως τιμή κτήσης του συνολικά μεταβιβαζόμενου ακινήτου (νόμιμου και τακτοποιηθέντος) θεωρείται η τιμή κτήσης του αρχικού αποκτηθέντος ακινήτου και η επιπρόσθετη αξία της μερικώς αυθαίρετης, βάσει της οποίας υπολογίστηκε ο φόρος κληρονομιάς, δωρεάς, γονικής παροχής ή χορηγήθηκε απαλλαγή από αυτόν, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην παρ. 5 της ΠΟΛ.1122/28.4.2014, υπό την προϋπόθεση της υποβολής σχετικής διορθωτικής − συμπληρωματικής δήλωσης.

δ. Σε περίπτωση απόκτησης κτίσματος με κληρονομική διαδοχή ή από χαριστική αιτία και, στη συνέχεια, πολεοδομικής τακτοποίησης μερικώς αυθαίρετης κατασκευής, μεταγενέστερης της κληρονομικής διαδοχής ή της χαριστικής αιτίας, η τιμή κτήσης του συνολικά μεταβιβαζόμενου ακινήτου (νόμιμου και τακτοποιηθέντος) προσδιορίζεται με πρόσθεση στην αξία της αποκτηθείσας νόμιμης επιφάνειας της αξίας της τακτοποιημένης, η οποία προσδιορίζεται με αναγωγή στην αξία της νόμιμης επιφάνειας του κτίσματος κατά το λόγο της επιφάνειας της τακτοποιημένης προς την επιφάνεια της νόμιμης.

5. Αποπεράτωση ημιτελούς κτίσματος

α. Σε περίπτωση απόκτησης ημιτελούς κτίσματος και στη συνέχεια, είτε βάσει της ίδιας άδειας ανέγερσης είτε κατόπιν έκδοσης νέας άδειας ανέγερσης ή ανανέωσης της υπάρχουσας πολεοδομικής άδειας, πώλησης αυτού ως ημιτελούς −σε οποιοδήποτε στάδιο κατασκευής προ της αποπεράτωσης του−, η τιμή κτήσης υπολογίζεται με βάση την αξία που αυτό είχε αποκτηθεί.

β. Σε περίπτωση απόκτησης ημιτελούς κτίσματος και στη συνέχεια, είτε βάσει της ίδιας άδειας ανέγερσης είτε κατόπιν έκδοσης νέας άδειας ανέγερσης ή ανανέωσης της υπάρχουσας πολεοδομικής άδειας, πώλησης αυτού ως αποπερατωμένου, η τιμή κτήσης υπολογίζεται σύμφωνα με την περίπτωση γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 41 του Ν. 4172/2013.

6. Ενιαίο δηλωθέν τίμημα/αξία κτήσης

α) Σε περίπτωση που με το ίδιο συμβόλαιο αποκτήθηκαν εξ επαχθούς αιτίας περισσότερες αυτοτελείς ιδιοκτησίες με ενιαίο δηλωθέν τίμημα αγοράς και, στη συνέχεια, μεταβιβάζονται με επαχθή αιτία μία ή περισσότερες εξ αυτών, η τιμή κτήσης της ή των μεταβιβαζόμενων ιδιοκτησιών προσδιορίζεται με αναγωγή του συνολικού τιμήματος κατά το λόγο της αντικειμενικής αξίας της μεταβιβαζόμενης αυτοτελούς ιδιοκτησίας προς την συνολική αντικειμενική αξία των κτηθέντων (κατά το χρόνο της απόκτησης τους) και, εάν δεν υπάρχει αντικειμενική αξία, γίνεται αναγωγή με βάση την οικεία φορολογητέα αξία εφόσον υπάρχει για κάθε μία αυτοτελή ιδιοκτησία και αν ούτε αυτή υπάρχει, τότε η τιμή κτήσης προσδιορίζεται σύμφωνα με την περίπτωση γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 41 του Ν. 4172/2013.

β) Σε περίπτωση που με το ίδιο συμβόλαιο αποκτήθηκαν από χαριστική αιτία ή με κληρονομική διαδοχή περισσότερες αυτοτελείς ιδιοκτησίες με ενιαία αξία και, στη συνέχεια, μεταβιβάζονται με επαχθή αιτία μία ή περισσότερες ες αυτών, η τιμή κτήσης της ή των μεταβιβαζόμενων ιδιοκτησιών προσδιορίζεται με αναγωγή της αντικειμενικής ή (εφ' όσον αυτή δεν υφίσταται) της φορολογητέας αξίας κτήσης των μεταβιβαζομένων ακινήτων, εφόσον αυτή υφίσταται για κάθε μία ιδιοκτησία, στην συνολική αντικειμενική ή (εφ' όσον αυτή δεν υφίσταται) στην φορολογητέα αξία απόκτησης τους και, εάν δεν υπάρχει αντικειμενική ή φορολογητέα αξία, τότε η αξία κτήσης θα προσδιοριστεί σύμφωνα με την περίπτωση γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 41 (Δείκτης Τιμών Κατοικιών).

γ) Σε περίπτωση κτήσης από οποιαδήποτε αιτία ενιαίας οριζόντιας ιδιοκτησίας, και στη συνέχεια διάσπασης αυτής σε νέες μερικότερες και μεταβίβασης κάποιας από αυτές, ως τιμή κτήσης λαμβάνεται αυτή που προκύπτει από την αναγωγή της αξίας κτήσης της επιφάνειας της συνολικά κτηθείσας ιδιοκτησίας στην αξία που αντιστοιχεί στην μεταβιβαζόμενη επιφάνεια.

δ) Σε περίπτωση κτήσης από οποιαδήποτε αιτία ενιαίου ακάλυπτου οικοπέδου ή αγροτεμαχίου, και στη συνέχεια κατάτμησης αυτού σε νέα μερικότερα και μεταβίβασης κάποιου από αυτά, ως τιμή κτήσης λαμβάνεται αυτή που προκύπτει από την αναγωγή της αξίας κτήσης της επιφάνειας του αρχικού ενιαίου οικοπέδου στην αξία που αντιστοιχεί στην μεταβιβαζόμενη έκταση.

ε) Σε περίπτωση κτήσης από οποιαδήποτε αιτία ενιαίου ακάλυπτου οικοπέδου και στη συνέχεια υπαγωγής αυτού στις διατάξεις του Ν.Δ. 1024/1971 (κάθετη συνιδιοκτησία) και δημιουργίας επιμέρους αυτοτελών ιδιοκτησιών, σε περίπτωση μεταβίβασης κάποιας από αυτές, ως τιμή κτήσης λαμβάνεται αυτή που προκύπτει από την αναγωγή του ποσοστού της μεταβιβαζόμενης ιδιοκτησίας στη συνολική αξία του ενιαίου ακάλυπτου οικοπέδου.

7. Μεταβίβαση ενιαίας οικοδομής

Σε περίπτωση μεταβίβασης ενιαίας οικοδομής η οποία έχει ανεγερθεί με αυτεπιστασία τμηματικά με διαφορετικές άδειες και δεν έχει υπαχθεί στις διατάξεις του Ν. 3741/1929 ή του Ν.Δ. 1024/1971, ως χρόνος κτήσης λογίζεται ο χρόνος έκδοσης της τελευταίας οικοδομικής άδειας ανέγερσης και η τιμή κτήσης προσδιορίζεται με τη χρήση του Δείκτη Τιμών Κατοικιών της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 41 του Ν. 4172/2013.

8. Μεταβίβαση ακίνητου που προήλθε μερικώς από ανέγερση

Σε περίπτωση πώλησης ακινήτου−κτίσματος (συμπεριλαμβανομένων των αυτοτελών ιδιοκτησιών), το οποίο αποκτήθηκε κατά ιδανικό μερίδιο ως οικόπεδο και ανεγέρθηκε από τον πωλητή με αυτεπιστασία είτε με το σύστημα της αντιπαροχής, και απόκτησης από το ίδιο πρόσωπο, πριν από την πώληση, έτερου ποσοστού από άλλη αιτία (επαχθή ή χαριστική), η συνολική τιμή κτήσης του μεταβιβαζόμενου κτίσματος υπολογίζεται με την αναγωγή της αξίας του ποσοστού που αποκτήθηκε από άλλη αιτία στην συνολική αξία του μεταβιβαζόμενου ακινήτου.

9. Νόμιμη Προσθήκη κτίσματος

Σε περίπτωση απόκτησης οριζόντιας ή κάθετης ιδιοκτησίας με επαχθή ή χαριστική αιτία ή λόγω κληρονομικής διαδοχής και εν συνεχεία κατασκευής νόμιμης προσθήκης, ως χρόνος κτήσης του μεταβιβαζόμενου ακινήτου (αρχικής και μεταγενέστερης κατασκευής) λαμβάνεται ο χρόνος έκδοσης της τελευταίας οικοδομικής άδειας. Η τιμή κτήσης προσδιορίζεται με τη χρήση του Δείκτη Τιμών Κατοικιών της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 41 του Ν. 4172/2013 εφόσον η επιφάνεια της προσθήκης υπερβαίνει κατά ποσοστό 75% την επιφάνεια της αρχικής ιδιοκτησίας. Σε διαφορετική περίπτωση ως τιμή κτήσης του μεταβιβαζόμενου ακινήτου λαμβάνεται αυτή της αρχικής ιδιοκτησίας.

Εάν ο τίτλος κτήσης της προηγούμενης περίπτωσης αναφέρεται σε χρόνο προ του 1995 και η οικοδομική άδεια της νόμιμης προσθήκης εκδόθηκε μετά την 1.1.1995, η τιμή κτήσης του μεταβιβαζόμενου ακινήτου προσδιορίζεται σε κάθε περίπτωση με τη χρήση του Δείκτη Τιμών Κατοικιών της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 41 του Ν. 4172/2013.

10. Έγκριση πολεοδομικής μελέτης ή κύρωση πράξης εφαρμογής που αφορά μερική επιφάνεια του μεταβιβαζόμενου ακινήτου

α) Σε περιπτώσεις που μετά την κύρωση των οικείων πράξεων εφαρμογής μεταβιβάζονται οικόπεδα, τα οποία έχουν αποκτηθεί είτε ως οικόπεδα, είτε ως αγροτεμάχια με οποιοδήποτε τίτλο κτήσης, ως χρόνος κτήσης θεωρείται ο χρόνος κύρωσης της πράξης εφαρμογής, ακόμα και αν η πράξη εφαρμογής αφορά τμήμα του μεταβιβαζόμενου ακινήτου.

β) Σε περιπτώσεις που μετά την έγκριση πολεοδομικής μελέτης ή την έκδοση της αντίστοιχης διοικητικής πράξης καθορισμού των ορίων οικισμού μεταβιβάζονται οικόπεδα, τα οποία έχουν αποκτηθεί είτε ως οικόπεδα, είτε ως αγροτεμάχια με οποιοδήποτε τίτλο κτήσης, ως χρόνος κτήσης θεωρείται ο χρόνος έγκρισης της πολεοδομικής μελέτης ή έκδοσης της αντίστοιχης διοικητικής πράξης καθορισμού των ορίων οικισμού ακόμα και αν η πολεοδομική μελέτη ή διοικητική πράξη αφορά τμήμα του μεταβιβαζόμενου ακινήτου.

Βαρύ είναι το φορολογικό φορτίο που καλούνται να σηκώσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα οι φορολογούμενοι καθώς φέτος έχουν συρρικνωθεί περαιτέρω τα χρονικά περιθώρια καταβολής των φόρων (φόρος εισοδήματος, τέλος επιτηδεύματος, ειδική εισφορά αλληλεγγύης, φόρος πολυτελείας και Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων – ΕΝΦΙΑ).

Το υπουργείο Οικονομικών όχι μόνο δεν μερίμνησε για την καλύτερη κατανομή των προθεσμιών πληρωμής των φόρων, ώστε να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους οι φορολογούμενοι και να αποφευχθούν νέα «φέσια», αλλά καθυστερεί και την έκδοση των εκκαθαριστικών του ΕΝΦΙΑ οπότε οι υπόχρεοι δεν μπορούν να κάνουν τον προγραμματισμό τους, αλλά και το ίδιο δεν διευκολύνεται στην είσπραξη του φόρου.

Μόνο από τους φόρους εισοδήματος και ακινήτων θεωρητικά οι εισπράξεις του Δημοσίου στο δεύτερο εξάμηνο του έτους υπολογίζονται σε περίπου 8 δισ. ευρώ! Στο ποσό αυτό θα πρέπει να προστεθούν και τα τέλη κυκλοφορίας του 2014, τα έσοδα από τα οποία υπολογίζονται σε άλλο 1 δισ. ευρώ. Συνεπώς, κάθε μήνα οι φορολογούμενοι θα πρέπει να πληρώνουν 1,5 δισ. ευρώ φόρους, σύμφωνα με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού.

Ωστόσο, μεγάλο μέρος από το ποσό αυτό θα καταστεί ληξιπρόθεσμο χρέος. Οχι μόνο γιατί δεν δύνανται να ανταποκριθούν οι φορολογούμενοι, αλλά και διότι το υπουργείο Οικονομικών δεν μπορεί να εφαρμόσει ούτε καν το άρθρο 33 του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ΚΕΔΕ), το οποίο του δίνει τη δυνατότητα παρακράτησης επιστροφών φόρου, ακόμα και για μη ληξιπρόθεσμες οφειλές φορολογουμένων. Σύμφωνα με τον ΚΕΔΕ, ποσά επιστροφών φόρου κάτω των 1.500 ευρώ τα οποία δικαιούνται φορολογούμενοι είναι πλέον δυνατό να συμψηφίζονται με μη ληξιπρόθεσμες οφειλές τους. Εάν τα εκκαθαριστικά του ΕΝΦΙΑ είχαν εκδοθεί εντός του Ιουνίου, όπως ήταν ο αρχικός προγραμματισμός, το υπουργείο θα είχε τη δυνατότητα να συμψηφίσει τις επιστροφές φόρου εισοδήματος με τον φόρο ακινήτων, βάζοντας άμεσα στα ταμεία του χρήματα.

Τα εκκαθαριστικά του φόρου ακινήτων δεν αναμένονται νωρίτερα από τις 25 Ιουλίου (λόγω τεχνικών ζητημάτων), όταν θα έχει εκπνεύσει η ημερομηνία υποβολής των φορολογικών δηλώσεων (14 Ιουλίου) και θα έχει επιστραφεί στους περισσότερους δικαιούχους ο φόρος εισοδήματος. Η καθυστέρηση αυτή δεν δημιουργεί μόνο προβλήματα στο ίδιο το υπουργείο Οικονομικών αλλά και στους πολίτες οι οποίοι δεν θα έχουν ούτε μια εβδομάδα περιθώριο για να καταβάλουν την πρώτη δόση του ΕΝΦΙΑ μαζί με την πρώτη δόση του φόρου εισοδήματος, που έχει την ίδια καταληκτική προθεσμία (31 Ιουλίου)!