Η κρίση έχει κτυπήσει και την αγορά ακινήτων . Εκατομμύρια έλληνες , ιδιοκτήτες, ενοικιαστές , υποψήφιοι αγοραστές , επενδυτές αλλά και δανειολήπτες στεγαστικών δανείων προβληματίζονται για την επόμενη μέρα και για τον τρόπο που θα την αντιμετωπίσουν. Προσπαθήσαμε και συγκεντρώσαμε τα πιο πιο συνηθισμένα ερωτήματα που απασχολούν σήμερα όλους εκείνους που ασχολούνται με την αγορά ακινήτων και προσπαθήσαμε απευθυνόμενοι σε ειδικούς να δώσουμε απαντήσεις.

1η. Η αγορά κατοικίας είναι σήμερα προσοδοφόρα επένδυση; Μάλλον όχι αφού οι αποδόσεις που προσφέρει δεν είναι πλέον ανταγωνιστικές. Όσο αφορά στις μελλοντικές υπεραξίες κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει ότι το ράλι της προηγούμενης δεκαετίας στην οποία οι τιμές αυξήθηκαν 150% κατά μέσο όρο θα επαναληφθεί σύντομα.

2η Να αγοράσω σήμερα ή να περιμένω πτώση των τιμών στο εγγύς χρονικό διάστημα; Τα στοιχεία που αφορούν την πορεία των τιμών κατοικίας τους τελευταίους 18 μήνες δείχνουν ότι η πτώση δεν είναι γενικευμένη ενώ αντίθετα σε αρκετές περιοχές καταγράφηκαν και αυξήσεις. Στις περιοχές που οι τιμές εμφανίστηκαν να υποχωρούν η πτώση ήταν σχετικά μικρή. Η εικόνα αυτή δεν αναμένεται να ανατραπεί τους επόμενους μήνες αλλά φυσικά δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να ανακαλύψετε κάποια πραγματική ευκαιρία. Αυτό σημαίνει ότι αν βρείτε το ακίνητο που σας ταιριάζει επενδύστε τώρα.

3η. Τελικά θα πέσουν οι τιμές ; Αν περιμένετε θεαματική υποχώρηση του μέσου επιπέδου τιμών , ανάλογη με εκείνη που καταγράφηκε στην αγορά των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας μάλλον θα απογοητευτείτε. Η ελληνική αγορά είναι αρκετά ασφαλής , αφού το ποσοστό ενυπόθηκων δανείων στο συνολικό απόθεμα ακινήτων είναι πολύ χαμηλό (δεν ξεπερνά το 20%) ενώ οι δείκτες δανεισμού των εταιριών που ασχολούνται με την κατασκευή κατοικίας περιορισμένοι.

4η . Από την έρευνα αγορά προκύπτει ότι οι τιμές όταν αγοράσεις διαμέρισμα στα σχέδια ή και ημιτελές είναι συμφέρουσες . Υπάρχουν κίνδυνοι; Σε ένα ασταθές οικονομικό περιβάλλον οι πιθανότητες ο κατασκευαστής να βρεθεί σε αδυναμία να ολοκληρώσει το έργο δεν μπορούν να αποκλειστούν. Αν διασφαλιστεί ο κίνδυνος αυτός τότε η συγκεκριμένη κίνηση μπορεί να αποδειχτεί τουλάχιστον εύστοχη.

5η. Συμφέρει η αγορά γης; Οι πρόσφατες έρευνες που αφορούν στην εξέλιξη των τιμών της γης αποκάλυψαν ότι το γενικό επίπεδο των τιμών τουλάχιστον στις αστικές περιοχές παραμένει αμετάβλητο. Άλλωστε αυτό είναι ένα επιχείρημα που προβάλλουν οι κατασκευαστές προκειμένου να αιτιολογήσουν την διατήρηση των τιμών των κατοικιών στα περυσινά περίπου επίπεδα. Αντίθετα στις αγροτικές περιοχές το ρίσκο είναι σημαντικά υψηλότερο.

6η. Ποια επένδυση εμφανίζει μεγαλύτερο ποσοστό κινδύνου ; Η αγορά καταστημάτων σε απομονωμένες περιοχές και η αγορά μικρών γραφείων μεγάλης ηλικίας. Οι δείκτες διαθεσιμότητες που δείχνουν τον αριθμό των κενών ακινήτων αυτής της κατηγορίας συνεχώς επιδεινώνονται. Φυσικά αν υπάρχει ήδη μισθωτής ο επενδυτικός κίνδυνος περιορίζεται αισθητά.

7η. Η αγορά με δάνειο το οποίο να εξυπηρετείται από το ενοίκιο ποιους κινδύνους κρύβει; Γενικά είναι μία ασφαλής κίνηση. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποιοι κίνδυνοι που συνδέονται είτε με την εξυπηρέτηση του δανείου . Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να διασφαλισθεί μία στοιχειώδης σταθερότητα στο ποσό της τοκοχρεωλυτικής δόσης σε όλη την διάρκεια του δανείου (σταθερό επιτόκιο και δάνειο σε ευρώ) και η φερεγγυότητα του ενοικιαστή.

8η. Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που προσθέτουν αξία στην επένδυση σε κατοικία ; Ο όροφος , η θέα , η εγγύτητα σε σταθμό μετρό , η ποιότητα κατασκευαστής , οι υποδομές σε παιδεία και υγεία της περιοχής και κυρίως η ΠΕΡΙΟΧΗ.

9η. Η αγορά εξοχικής κατοικίας θα υποχωρήσει περαιτέρω; Στην Ελλάδα , σε αντίθεση με την Ισπανία η αγορά εξοχικής κατοικίας συντηρείται από την εγχώρια ζήτηση. Επομένως αν η εγχώρια ζήτηση περιορισθεί τότε αυτό θα έχει επιπτώσεις και στην εξοχική κατοικία. Αυτό όμως που θα πρέπει να τονιστεί είναι η ύπαρξη σημαντικού αδιάθετου αποθέματος σε πολλά τουριστικά θέρετρα.

10η. Ποιο είναι το μυστικό για μία πετυχημένη αγορά; Η προσεκτική έρευνα και η ΤΥΧΗ.

Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται απ' τους βαρύτερους φόρος κατοχής στον ανεπτυγμένο κόσμο. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα ειδικής μελέτης της εταιρείας συμβούλων ακινήτων GLP Values η οποία χρησιμοποιεί στοιχεία του 2011, δηλαδή πριν ακόμη οι φόροι αυξηθούν ακόμη περισσότερο και σε περιβάλλον προϊούσης ύφεσης).

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, ως το βάρος των φόρων κατοχής στην Ελλάδα είναι, απλά, εξωπραγματικό. Το βάρος μεγαλώνει κι άλλο αν σκεφθούμε πως, σε αντίθεση με τις άλλες ανεπτυγμένες χώρες, οι φόροι αυτοί στην Ελλάδα δεν είναι ανταποδοτικοί.

Η έρευνα λαμβάνει υπόψιν της και το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών στην Ελλάδα αλλά και το ποσοστό των φόρων συνολικά επί του ΑΕΠ και όπως προκύπτει:

Πρώτη προσέγγιση: Φόροι ως % του ΑΕΠ το 2011.

Σε σχέση με την Ελλάδα, κάποιες χώρες (π.χ., ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς) έχουν μικρότερο % συνολικών φόρων στο ΑΕΠ, μα μεγαλύτερο % φόρων ακινήτων, ειδικά δε, φόρων κατοχής (δηλ. επαναλαμβανομένων φόρων) ακινήτων στο ΑΕΠ.

Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι προφανές πως το πραγματικό φορολογικό βάρος φόρων ακινήτων και δη κατοχής ακινήτων επί των νοικοκυριών (για ίδιο επίπεδο παραοικονομίας και ιδία κατανομή ακίνητης περιουσίας σε σχέση με την κατανομή εισοδήματος) είναι μικρότερο απ' ότι στην Ελλάδα, παρ' ότι αυτές οι χώρες έχουν σημαντικά μεγαλύτερο % φόρων ακινήτων (κατοχής ιδίως) στο ΑΕΠ απ' ότι έχει η Ελλάδα. Επειδή μάλιστα αυτές οι χώρες έχουν λιγότερη παραοικονομία απ' ότι η Ελλάδα, αλλά και (μάλλον) μια κατανομή ακίνητης περιουσίας πιο κοντά στην κατανομή εισοδήματος απ' ότι η Ελλάδα, το φορολογικό βάρος των φόρων ακινήτων και δη κατοχής ακινήτων πρέπει να είναι ακόμη μικρότερο σε αυτές.

· Κάποιες χώρες (π.χ., Σουηδία) έχουν σημαντικά μεγαλύτερο % συνολικών φόρων στο ΑΕΠ, μα μικρότερο % φόρων ακινήτων και κατοχής ακινήτων.

· Κάποιες χώρες (π.χ., Γερμανία, Πορτογαλία) έχουν κατά τι μεγαλύτερο % συνολικών φόρων στο ΑΕΠ, μα μικρότερο ως σημαντικά μικρότερο % φόρων ακινήτων και κατοχής ακινήτων.

· Κάποιες (π.χ., Ισπανία) έχουν παρόμοιο % συνολικών φόρων στο ΑΕΠ και παρόμοιο % φόρων ακινήτων και κατοχής ακινήτων.

Δεύτερη προσέγγιση: Διαθέσιμο εισόδημα νοικοκυριών (δηλ. μετά την αφαίρεση όλων των προσωπικών φόρων, άρα και φόρων κατοχής), σε US$ και σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης το 2011.

Σε σχέση με τις χώρες του ΟΟΣΑ, ειδικότερα με τις ΗΠΑ, Αυστραλία, Γερμανία, Καναδά, Γαλλία, Σουηδία, Ην. Βασίλειο, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, η Ελλάδα έχει το προτελευταίο διαθέσιμο εισόδημα, ανώτερο μόνο της Πορτογαλίας. Συγκεκριμένα, ΟΟΣΑ = 23,938, Ελλάδα = 19,095, Πορτογαλία = 18,806. Ομως την ίδια στιγμή τα ελληνικά νοικοκυριά έχουν τα λιγότερα χρηματοοικονομικά διαθέσιμα: ΟΟΣΑ = 42,903. Ελλάδα = 14,004, Πορτογαλία = 29,640! Συνεπώς, οι φόροι κατοχής έχουν μεγαλύτερο βάρος στην Ελλάδα διότι συνδυάζονται με μικρότερο διαθέσιμο εισόδημα και με μικρότερα χρηματοοικονομικά διαθέσιμα, συνυπολογιζομένου του τι αγοράζουν τα ανωτέρω στην κάθε χώρα.

Τρίτη προσέγγιση: Συνυπολογισμός παραοικονομίας και κατανομών εισοδήματος και ακίνητης περιουσίας.

Οσο μεγαλύτερη η παραοικονομία και όσο πιο άνιση η κατανομή εισοδημάτων σε σχέση με την κατανομή ακίνητης περιουσίας, τόσο μεγαλύτερο το βάρος των φόρων κατοχής (γι' αυτούς που δεν κρύβουν εισόδημα). Συνεπώς η Ελλάδα, με 24.3% παραοικονομία (τη μεγαλύτερη στο Δυτικό κόσμο) και μια ευρύτατη κατανομή ακίνητης περιουσίας (χωρίς αυτό να σημαίνει πως η κατανομή είναι ίση!), επιβαρύνεται ιδιαίτερα απ' τους φόρους κατοχής (αλλά κι απ' τους υπόλοιπους φόρους εν γένει, ακριβώς λόγω της παραοικονομίας).

Το συμπέρασμα και απ' τις τρεις προσεγγίσεις είναι πως το βάρος των φόρων κατοχής επί των ελληνικών νοικοκυριών είναι εξωπραγματικά μεγάλο, με αντίστοιχα μεγάλη συμβολή στην ύφεση της ελληνικής οικονομίας (λόγω μείωσης των διαθέσιμων εισοδημάτων και της κατανάλωσης). Συνεπώς απαιτείται η δραστική μείωση αυτών των φόρων, σε συνδυασμό με πλήρη αναμόρφωση της φιλοσοφίας αυτών (π.χ. να χρηματοδοτούν την ΤΑ, να έχουν ανταποδοτικότητα).

Η μελέτη συμπεραίνει, επίσης, πως τα επιχειρήματα «κατά» της ύπαρξης φόρων κατοχής ακινήτων είναι πιό ισχυρά από τα επιχειρήματα «υπέρ» (τα οποία και συζητεί). Ειδικά οι φόροι κατοχής δικαιολογούνται – και μόνο με κατάλληλες προσαρμογές – μόνο εάν και εφ' όσον χαρακτηρίζονται από ανταποδοτικότητα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει, σε σημαντικό αλλ' όχι κατ' ανάγκην απόλυτο βαθμό, όταν αυτοί οι φόροι πηγαίνουν υπέρ ΤΑ.

Η μελέτη διαψεύδει επιχειρήματα πως είτε είναι μικρό το συνολικό φορολογικό βάρος των Ελλήνων σε σχέση με τις χώρες του ΟΟΣΑ είτε είναι μικρό ειδικά το βάρος των φόρων κατοχής. Αντιθέτως, είναι το μεγαλύτερο, ειδικά σε σχέση με το διαθέσιμο εισόδημα και εν γένει τις οικονομικές δυνατότητες των νοικοκυριών. (Το βάρος, βεβαίως, των φόρων ακινήτων μπορεί να αξιολογηθεί και ως επίπτωση σε κτηματαγορά και οικοδομή, που έχουν υποστεί καθίζηση απ' το 2009 και μετά. Η μελέτη τονίζει σχετικά πως γι' αυτήν την καθίζηση πολύ μεγαλύτερο ρόλο, πέραν βεβαίως των αυξομειώσεων του ΑΕΠ, παίζουν οι φόροι κατοχής, των οποίων η επίπτωση εκδιπλώνεται σε βάθος χρόνου, παρά οι φόροι μεταβίβασης, των οποίων η επίδραση τείνει να λαμβάνει χώρα εφάπαξ, κατόπιν, δε, να απορροφάται απ' την κτηματαγορά.)