Ενα άσχημο σενάριο για την κ. Μερκελ

Μήπως η κυρία Μέρκελ πριονίζει την καρέκλα που κάθεται απολαμβάνοντας το ρόλο του κυρίαρχου στην κορυφή της πυραμίδας της Ευρώπης; Το να διατυπώνει κάποιος τέτοιες απόψεις, σήμερα που η γερμανική κυριαρχία στην Ευρώπη είναι αδιαμφισβήτητη μπορεί να χαρακτηριστεί ως ουτοπία. Παρόλα αυτά, οι επιλογές της γερμανίδας καγκελαρίου και του γάλλου συνοδοιπόρου της καθιστούν αυτή την προοπτική όλο και πιο πιθανή. Πριν λίγα χρόνια σε συνέντευξη της, η κυρία Λαγκάρντ, τότε υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, είχε εξαπολύσει πυρά εναντίον της Γερμανίας . Όπως έλεγε, ένα σημαντικό ποσοστό των ελλειμμάτων των χωρών του νότου χρηματοδότησε την ανάκαμψη της Γερμανικής οικονομίας από την κρίση του 2009. Η συνέντευξη αυτή σίγουρα έχει ξεχασθεί από τους αναγνώστες και είμαι σχεδόν σίγουρος ότι σήμερα , η γαλλίδα επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου θα προτιμούσε να μη έχει πει αυτή τη μεγάλη αλήθεια. Δυστυχώς για αυτήν υπάρχουν και οι αμείλικτοι αριθμοί: το έτος 2008 (το έτος αυτό το θεωρούμε ως αντιπροσωπευτικό έτος πριν την κρίση) το 74,5% των συνολικών εξαγωγών της Γερμανίας κατευθύνθηκε στις ευρωπαϊκές χώρες, το 63,3% στις 27 χώρες της ΕΕ και το 42,8% στις χώρες της ευρωζώνης. Το υπόλοιπο 25,5% κατευθύνθηκε στον υπόλοιπο κόσμο (στη συνέχεια θα αναφερθούμε στην κατανομή αυτού του ποσοστού). Το 2009 τα αντίστοιχα μεγέθη είναι τα ακόλουθα: 72,9%, 62,4% και 42,8%. Το 2010 τα αντίστοιχα μεγέθη είναι τα εξής: 71,7%, 60,7% και 41,3%. Οι τρείς χώρες που σήμερα βρίσκονται ενταγμένες στο Μηχανισμό Διάσωσης (Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία) δέχονται μόνο το 2,29% [22,6 δις ευρώ] των γερμανικών εξαγωγών αγαθών, αν όμως προστεθούν η Ιταλία [6,5%] και η Ισπανία [4,87%] τότε ο υπερχρεωμένος ευρωπαϊκός νότος αναδεικνύεται σε ρυθμιστή της γερμανικής ευημερίας καθώς απορροφά το 13,66% των γερμανικών εξαγωγών. Το μόνο σίγουρο είναι ότι μία εμβάθυνση της ύφεσης στις χώρες αυτές προφανώς θα επιβραδύνει τους ρυθμούς ανάπτυξης της γερμανικής οικονομίας. Αν μάλιστα στο κλαμπ των υπερχρεωμένων μπει και η Γαλλία στην οποία καταλήγουν το 9% των γερμανικών εξαγωγών, ο κίνδυνος για μία γενικευμένη ευρωπαϊκή κρίση με επίκεντρο τη Γερμανία θα είναι όχι μόνο πιθανή αλλά και ορατή. Και φυσικά , η προοπτική αυτή δεν δημιουργεί το καλύτερο περιβάλλον στην προσπάθεια της γερμανίδας Καγκελαρίου για επανεκλογή.

Η αλήθεια είναι ότι οι επιπτώσεις από μία συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου δεν θα έχει μόνο οικονομικές επιπτώσεις αλλά το πιο πιθανό είναι ότι θα προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα έχουν ως σημείο αναφοράς την ανάπτυξη «ενός νοτιοευρωπαϊκού κινήματος Αγανακτισμένων». Η προοπτική αυτή, μόνο ως απίθανη δεν μπορεί να θεωρηθεί . Η εμπειρία του καλοκαιριού με την «μεταφορά» του κινήματος των αγανακτισμένων από τη Βαρκελώνη στην Αθήνα αλλά και οι πρόσφατες μαζικές αντιδράσεις της Ρώμης, δείχνουν ότι οι ακτιβίστικες δράσεις αυτής της μορφής έχουν αποκτήσει και αυτές υπερεθνικές διαστάσεις και διασυνδέσεις. Φυσικά, η απομονωμένη Ελλάδα δεν προβληματίζει τόσο πολύ τον γαλλογερμανικό άξονα , αλλά η ανάπτυξη ενός κινήματος αγανακτισμένων στην Ιταλία και στην Γαλλία αργότερα θα προκαλέσει «ημικρανίες» στο διευθυντήριο των Βρυξελλών.

Αν και όλα αυτά φαντάζουν ως σενάρια επιστημονικής φαντασίας εντούτοις τα ευρωπαϊκά think tank προετοιμάζονται για αυτή την προοπτική. Ένα ρηξικέλευθο «Plan B» θα μπορούσε να επιλύσει την ευρωπαϊκή κρίση χρέους αλλάζοντας όμως άρδην την εικόνα της ευρωζώνης, έτσι όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Όπως αποκαλύπτει η γαλλική εφημερίδα Le Monde, το γαλλικό Συμβούλιο Οικονομικών Αναλύσεων (CAE) - πρόκειται για ένα ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο το οποίο έχει ως στόχο την υποβολή οικονομικών προτάσεων στον πρωθυπουργό της Γαλλίας- έχει επεξεργαστεί ένα σενάριο το οποίο προβλέπει μεταξύ άλλων τη μαζική «κοπή» ευρώ από την Ευρωτράπεζα, την πτώση της ισοτιμίας του ευρώ στο 1,15%, την υιοθέτηση... ευρώ του Βορρά και ευρώ του Νότου και την επανεισαγωγή εθνικών νομισμάτων στα κράτη-μέλη για «εσωτερική χρήση». Ένα τέτοιο σενάριο λειτουργεί και ως ρυθμιστής των οικονομικών αποκλίσεων από χώρα σε χώρα της ευρωζώνης. Για τον σκοπό αυτό προτείνεται να μετατραπεί το ευρώ από «ενιαίο νόμισμα» σε «κοινό νόμισμα» - δεδομένου ότι η υιοθέτηση ενός ενιαίου νομίσματος απαιτεί μια ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης κατά τα πρότυπα των ΗΠΑ ή της Γερμανίας, που θα διαθέτει μηχανισμούς μεταφοράς κεφαλαίων από το ένα ομόσπονδο κρατίδιο στο άλλο. Σήμερα, επισημαίνουν οι συντάκτες της έρευνας, «το ευρώ λειτουργεί ως νόμισμα της Γερμανίας. Η στρατηγική αυτή δεν αποδίδει στους κόλπους της Ευρώπης. Η σύγκλιση της ανταγωνιστικότητας της Βόρειας Ρηνανίας και της Πελοποννήσου μέσω της μισθολογικής και δημοσιονομικής λιτότητας αποτελεί μια μέθοδο που αγγίζει τα όριά της. Για να αποκατασταθούν οι ισορροπίες μεταξύ των οικονομιών πρέπει οι χώρες αυτές να υιοθετήσουν νομίσματα διαφορετικής ισχύος. Κάτι που προϋποθέτει τη διάσπαση του ευρώ σε ευρώ του Βορρά και σε ευρώ του Νότου». Τα δύο ευρώ θα υφίσταντο ανηλεείς κερδοσκοπικές επιθέσεις στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος. Το ευρώ του Νότου θα δεχόταν ασφυκτικές πιέσεις και θα υφίστατο μια βίαιη υποτίμηση και οι δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις των χωρών που θα το υιοθετούσαν θα κινδύνευαν με στάση πληρωμών. Για να αποτραπούν οι συστημικές επιπτώσεις της αλλαγής, οι οικονομολόγοι προτείνουν την υιοθέτηση ενός νέου συστήματος καθορισμού των επιτοκίων στο εσωτερικό της ευρωζώνης. Με δεδομένες τις τεράστιες διαφορές ανταγωνιστικότητας μεταξύ της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και των χωρών του Βορρά, θα πρέπει να υιοθετηθεί στο εσωτερικό της ευρωζώνης ένα σύστημα σταθερών πλην καθοριζόμενων ισοτιμιών μεταξύ των κρατών-μελών. Αυτό προϋποθέτει την επανεισαγωγή εθνικών νομισμάτων ελεγχόμενων από την κάθε χώρα και την παράλληλη "κυκλοφορία" ενός "εσωτερικού" και ενός νομίσματος "εξωτερικού". Οι χώρες-μέλη θα έχουν δηλαδή το εθνικό τους νόμισμα και ταυτόχρονα ένα κοινό νόμισμα (άλλο οι Βόρειες και άλλο οι Νότιες), που θα μοιάζει με την παλαιά Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα (ΕCU). Θα μπορούν να καθορίζουν την ισοτιμία του εθνικού νομίσματός τους έναντι του «κοινού». Προφανώς το κοινό νόμισμα δεν θα έχει καθημερινή χρήση, αλλά θα επιτρέψει στην προοδευτική επανεξισορρόπηση των οικονομιών, χωρίς να αναγκαστούν οι εθνικές κυβερνήσεις να προχωρούν σε μαζικές υποτιμήσεις της νέας δραχμής, του νέου εσκούδο, της νέας πεσέτας κλπ», αναφέρουν οι ειδικοί. Οι (περίπου 30 τον αριθμό) ερευνητές του CAE θυμίζουν ότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ δεν προβλέπει την έξοδο κάποιας χώρας από το ευρώ.

Αλλά ακόμη και στην περίπτωση που κάποια χώρα, όπως η Ελλάδα, αποφάσιζε να διαλέξει να φύγει ανάμεσα στα δύο δεινά (στην παραμονή ή στην έξοδό της), εκείνες που θα ζημιώνονταν περισσότερο θα ήταν οι οικονομικώς και δημοσιονομικώς «καλοστεκούμενες» χώρες. Με την προτεινόμενη λύση οι χώρες που θα υιοθετήσουν το ευρώ του Βορρά θα έχουν τη δυνατότητα να το αφήσουν να ανατιμηθεί, ώστε να κατεβάσουν ακόμη περισσότερο το κόστος των εισαγωγών τους. Οι χώρες του ευρώ του βορά μπορούν να είναι, εκτός από τη Γερμανία, η Αυστρία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Εσθονία ενώ οι υπόλοιπες θα υιοθετούσαν το ευρώ του Νότου.